بخشی از مقاله
چکیده
افراد با خصوصیات روحی و جسمی مختلف علاقه مندی های متفاوتی به رنگ ها نشان می دهند. رابطه میان ویژگی های فردی انسان ها و گرایشات آنها به کیفیات رنگ در مباحث روانشناسی مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به جامعیت مفهوم مزاج و در برگیری ویژگی های جسمی و روحی افراد به نظر می رسد می توان رابطه معناداری میان تفاوت های مزاجی افراد با گرایشات آنها به کیفیات رنگ بدست آورد
. مزاج 100 نفر از مراجعه کنندگان به درمانگاه طب سنتی دانشگاه تهران با روش معاینه پزشک و پرسشنامه مزاج سنجی شناسایی شد. گرایش آنها به مولفه سردی و گرمی رنگ در دو حوزه انتخاب رنگ ها و انتخاب فضاها با رنگ بندی مختلف توسط پرسشنامه سنجش گرایش به رنگ بدست آمد. در مجموع 100 نفر پاسخ دهنده با میانگین سنی 27 سال با جنسیت 42 درصد آقا و 57 درصد خانم پرسشنامه را تکمیل کردند.
مزاج های گرم نسبت به مزاج های سرد علاقه بیشتری به رنگ های گرم داشته ولی فضاهایی با رنگ بندی سرد را ترجیح میدهند. مزاج های سرد نیز نسبت به مزاج های گرم گرایش بیشتری به رنگ های سرد داشته ولی فضاهایی با رنگ بندی گرم را ترجیح میدهند. با توجه به نتایج بدست آمده میان تفاوت های مزاجی افراد و گرایشات آنها به رنگ هایی با طیف سرد یا گرم ، ارتباط معناداری وجود دارد.گرمی و سردی مزاج بر گرایش به رنگ هایی با طیف گرم یا سرد تاثیرگذار است. توجه به گرایشات مزاجی افراد در گرایش به رنگ ها میتواند سبب ارتقا کیفیت محیط کالبدی انسان ساخت و خلق فضایی انسان مدار و ارام بخش گردد.
مقدمه
انسان ها با خصوصیات روحی، جسمی و رفتاری متفاوت گرایش های مختلفی به مولفه های کالبدی محیط نشان میدهند. یکی از مهم ترین و تاثیر گذار ترین مولفه های محیطی رنگ است. در تمامی اشکال و ارتباطات غیر کلامی رنگ یکی از سریع ترین روش های انتقال پیام و معانی است. در میان انواع پیام ها ، رنگ به شدت با تمام احساسات آدمی در ارتباط است.
مزاج که یکی از مفاهیم اصلی مکتب درمانی طب سنتی ایران است در برگیرنده ویژگی های خلقی و جسمی هر فرد میباشد و یک تقسیم بندی قاعده مند از انسان ها را بر اساس شاخصه های سردی و گرمی و خشکی و تری ارائه میدهد
مزاج بر اساس شاخص های مختلف چون هیکل ، ملمس ، خواب ، مو ، مواد دفعی از بدن و ....تشخیص داده می شود
از آنجایی که نادیده گرفتن تاثیر مزاج کاربران در تعیین رنگ مورد علاقه آنها سبب عدم تعلق خاطر و رضایت افراد از بسیاری از فضاهای محیطی مورد استفاده آنها گشته از این رو تاثیر مزاج انسان بر گرایش به کیفیات رنگی مورد توجه قرار گرفته است. این پژوهش در صدد یافت رابطه میان تفاوت های مزاجی انسان با گرایش به کیفیات رنگی به عنوان یک مولفه محیطی است. دنیایی که ما نطاره می کنیم از دو عنصر مهم تجسمی فرم و رنگ که هر کدام لازم و ملزوم یکدیگرند تشکیل شده است. هر موجودی که در این دنیا به چشم می خورد ابتدا از لحاظ شکل و اندازه احساس می گردد و سپس در حالی که دارای پوششی از رنگ است مورد توجه قرار می گیرد
میزان جاذبه و دافعه رنگ ها نزد افرد متفاوت است. در روانشناسی نوین، رنگ ها یکی از معیار های سنجش شخصیت به شمار می آیند چرا که هر یک از آنها تاثیر خاص روحی و جسمی را در یک فرد باقی میگذارند
رنگ شناسان و روان شناسان محیطی بر این باورند که تمایلات افراد در مورد رنگ ها تاحدی به شخصیت آنها ربط خواهد داشت. علاقه نسبت به رنگ ها می تواند در طول زمان تغییر پیدا کند که خود نشان دهنده تغییرات است
تقسیم بندی رنگ های سرد و گرم بر اساس طول موج می باشد. رنگ های سرد از طول موج کمتری نسبت به رنگ های گرم برخودارند ، فضایی آرامش بخش ایجاد می کنند ، تفکر بر انگیزند ، القا کننده سرما هستند چرا که منشا ایجادشان در طبیعت آب ، یخ و مهتاب است . رنگ آبی نماینده اصلی رنگ های سرد است. رنگ های گرم از طول موج بیشتری نسبت به رنگ های سرد برخوردار بوده و فضایی مهیج تر ایجاد کرده و القا کننده گرما هستند
باید در نظر باید گرفت که رنگ انتخابی برای چه محصولی و در چه مکانی به کار گرفته می شود
مواد و روش ها :
فرضیه مطرح شده مبنی بر این بود که تفاوت های طبعی افراد سبب گرایشات مختلف آنها به کیفیت گرمی و سردی رنگی می گردد. در این راستا باید ابتدا افراد مزاج شناسی می شدند ،سپس گرایشات آنها به رنگ های مختلف مورد بررسی قرار میگرفت. برای رسیدن به 100 نفر با توزیع یکسان مزاجی 25 - نفر از هر مزاج - ، مزاج 154 نفر از مراجعه کنندگان به درمانگاه طب سنتی دانشگاه تهران که مایل به همکاری بودند در طی 5 روز توسط پرسشنامه مزاج شناسی و معاینه فیزیکی تعیین شد. 25 نفر مزاج سرد و خشک ، 35 نفر مزاج سرد و تر ، 39 نفر مزاج گرم و تر و 55 نفر مزاج گرم و خشک شناسایی شد.
از میان مزاج های سرد و تر ، گرم و تر و گرم و خشک 25 نفر به صورت تصادفی انتخاب شده و در نهایت 100 نفر حاصل به عنوان جامعه آماری مورد بررسی قرار گرفتند. پس از آن با استفاده از پرسشنامه بررسی رنگ ها - محقق ساخت - گرایش افراد مورد مطالعه به رنگ ها مورد بررسی قرار گرفت. پرسشنامه مزاج شناسی شامل 32 سوال است که در 4 قسمت 8 سوالی تدوین شده و هر قسمت به اندازه گیری یکی از پارامتر های سردی ، گرمی ، رطوبت و خشکی مزاج پرداخته است.
پرسشنامه دوم گرایش فرد به مولفه های سردی و گرمی رنگ را می سنجد. با توجه به این که علاقه مندی افراد به رنگ ها ممکن است تحت تاثیر نوع استفاده از رنگ قرار گیرد برای سنجش دقیق تر و کاربردی تر ، این مفاهیم در دو حوزه مختلف ، ابتدا بدون در نظر گرفتن کاربرد و جایگاه استفاده رنگ ها و دوم در مورد فضاهای معماری در این پرسشنامه مورد سوال قرار داده شد.
روایی و پایایی پرسشنامه در مطالعه اولیه - - تاکید شد. سوالات پرسشنامه شامل10سوال مربوط به ترجیحات رنگی بود که 4 سوال آن در مورد گرایش به رنگ بدون در نظر گرفتن کاربرد آن و 6 سوال در حوزه فضاهای معماری طراحی شده بودند. داده های هر دو پرسشنامه با نرم افزار BMI SPSS 22 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و معنا داری و نوع ارتباط میان مولفه های مورد نظر سنجیده شد. سطح معنا داری در نظر گرفته شد.
یافته ها :
در مجموع 100 نفر با توزیع یکسان مزاجی - 25 نفر از هر یک از مزاج های ترکیبی - و میانگین سنی 27 سال با جنسیت 42 درصد آقا و 57 درصد خانم پرسشنامه را تکمیل کردند. تفاوت میان گرایش گروه های مزاجی بر حسب رطوبت و خشکی مزاج - مزاج های سرد و خشک و گرم و خشک در مقابل سرد و تر و گرم و تر - به کیفیت گرمی B سردی رنگ در هر دو حوزه معنا دار بدست نیامد ولی میان گرایش گروه های مزاجی بر حسب گرمی و سردی مزاج - مزاج های گرم و تر و گرم و خشک در مقابل مزاج های سرد و تر و سرد و خشک - به کیفیت سردی و گرمی رنگ در هر دو حوزه انتخاب تک رنگ و انتخاب فضاهای رنگی ارتباط معناداری بدست آمد.
مقایسه گرایش مزاج ترکیبی به رنگ های سرد و گرم نشان داد مزاج های گرم و تر ، گرم و خشک ، سرد و تر و سرد و خشک به ترتیب بیشترین گرایش را به رنگ های گرم دارند. در مورد گرایش 4 گروه مزاجی به فضاهایی با رنگ بندی سرد و گرم ترتیبی بر عکس توالی فوق بدست آمد . مزاج های سرد و خشک ، سرد و تر ، گرم و خشک و گرم و تر به ترتیب بیشترین گرایش را به فضاهایی را رنگ بندی گرم داشتند. جدول زیر گرایش مزاج ها بر حسب سردی و گرمی و همچنین رطوبت و خشکی مزاج به رنگ های سرد و گرم در هر رو حوزه را نشان میدهد.
جدول : 1 مقایسه گرایش مزاج های گرم و سرد و مزاج های خشک و تر به کیفیت سردی و گرمی رنگ
بحث و نتیجه گیری :
این مطالعه برای اولین بار میزان گرایش افراد با مزاج های مختلف به کیفیت رنگی را مورد بررسی قرار داده است. بر اساس نتایج تحقیق فرضیه مورد بررسی تایید شد. با بررسی گرایشات 4 مزاج پاسخ دهنده به طیف رنگ های سرد و گرم دو مزاج گرم و تر و سرد و خشک در هر دو حوزه انتخاب تک رنگ و فضاهای رنگی بیشترین تفاوت در انتخاب را در مقایسه با سایر مزاج ها با یکدیگر داشتند. این تفاوت در هر دو حوزه انتخاب تک رنگ و انتخاب فضاهای رنگی معنا دار بدست آمد.
