مقاله تطبیق کالبد فضای آموزشی پژوهشی با مولفه های روانشناختی مزاج چهار گانه انسان

بخشی از مقاله

چکیده:

چندی است روانشناسان محیطی کار سعی در ایجاد فضایی متناسب با ویژگی های روانی افراد هستند تا مکانی مطلوب و منطبق با کیفیت روانشناختی هر شخص ایجاد کنند و عملکرد افراد را در فضا ارتقاءبخشند.این پژوهش تلاش دارد تا با بررسی مولفه های روانشناختی مزاج چهار گانه انسان و شناخت حالات درونی و خلق وخوی روانشناختی هر مزاج ، فضاهای آموزشی پژوهشی را متناسب با ویژگی روانی مزاج هر فرد معرفی نماید. دراین تحقیق سعی بر آن شده که فضاهای آموزشی پژوهشی را به چهار دسته کلی تقسیم نموده و بر اساس ویژ گی عملکردی هر فضا که اشخاص در آن مشغول به فعالیت هستند ، فضا را به گونه ای طراحی شود که متناسب با ویژگی روانشناختی افراد باشد. در نتیجه بحث با توجه به مولفه های روانشناختی هر مزاج الگویی معماری معرفی شده است که با ویژگی حالات درونی هر شخص و نوع فعالیت او منطبق می باشد که اطلاعات بدست آمده به شکل استقرایی ارزیابی شده و نتایج آن در قالب جداولی بصورت موردی ارایه شده است. این مقاله برگرفته از پایان نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر سیاوش رشیدی با عنوان"طراحی مرکزآموزشی پژوهشی طب سنتی شیراز با رویکرد تحلیل مولفه های روانشناختی مزاج چهارگانه انسان"است که در دانشگاه آزاد اسلامی واحد رفسنجان در حال انجام می باشد.

مقدمه:

امروزه طراحان و معماران با بهره مندی از مفاهیمی از جمله نقش علوم رفتاری در طراحی محیط به دنبال ایجاد بنایی هستند تا بتوانند معماری ای متناسب ویژگی روحی روانی افراد به وجود آورند.تاکنون این مطالعات به شکل جسته و گریخته از سوی روانشناسان محیطی کار و نظریه پردازان معماری مطرح شده است. دراین پژوهش سعی بر آن شده که خصوصیات و ویژگی روانشناختی افراد را به صورت دسته بندی شده که شامل مزاج چهارگانه انسان میشود مورد بررسی قرار گیرد و سپس از شناخت این موضوع نظریه هایی ک درخصوص طراحی فضا از سوی نظریه پردازان مطرح شده با اصول مزاج چهار گانه انسان تطبیق داده شود. این تحقیق از طریق مطالعات میان رشته ای به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است که پیشینه این تحقیق را میتوان در دوبخش تفکر غربی و تفکر اسلامی تقسیم نمود.در مطالعات غربی به عنوان مثال :کریستسن نوربرگ شولتردر کتاب روح مکان ریشه بسیاری ازمظاهر فرهنگی اخلاقی وحتی اعتقادی را زاییده روح کویر وبیابان میداند ومسیحیت و یهود را بخاطر تکامل در محیط پربرکت فلسطین حالت تبدیل شده و انسانی معرفی میکند. - شولتر - 69:1388همچنین مقاله عبد المجید نقره کار و همکاران که تحت عنوان"بررسی تاثیر محیط ساخته شده بر رفتار و اخلاق از دید متفکران اسلامی و نتایج آن در طراحی محیط مصنوع" که از جمله نقاط مثبت این پژوهش تشریح اقلیم و اخلاق در تعالیم فیلسوفان و جامعه شناسان اسلامی من جمله ابن سینا ،سهروردی و فارابی پرداخته است و تاثیر اقلیم بر مزاج افراد را از دید متفکران اسلامی به روشنی بیان کرده است و مرتضی ملکی در کتاب"هفت پنجره به سوی معماری عرفانی"در فصل اول این کتاب به روشنی در خصوص معماری چهار فصل و طب سنتی و معماری سخن به میان آورده است و انسان را به چهار گروه سنی متناسب با چهار مزاج اصل تقسیم بندی کرده و چهار معماری پاییزه،زمستانه،تابستانه و بهاره را همسو با ویژگی های روانشناسانه آنها بیان می کند. این پژوهش از طریق مطالعات میان رشته ای به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. در روش کتابخانه ای کتب و منابع مورد استفاده شامل کتابهای فلاسفه و حکمای اسلامی و اندیشمندان حوزه تفکر علوم اسلامی و همچنین معماری مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفت و بر اساس تحلیل موردی مولفه های مورد بحث از سوی نظریه پردازان و طراحان محیطی و تعاریف متفکران اسلامی در این بحث یافته ها را به صورت فیش برداری و در انطباقی اصولی و منطقی به نتیجه رسید.

روش تجزیه داده ها بصورت علی می باشد که اطلاعات بدست آمده به شکل استقرایی ارزیابی شده و نتایج آن در قالب جداولی بصورت موردی ارایه شده است. از جمله اهداف کلی این پژوهش تطبیق اصول چهارگانه ارکان طبیعت در خلق فضای معماری که متناسب با ویژگی روانشناختی چهارگانه انسان باشد و هدف ویژه و کاربردی آن تدوین نوعی نظام نظریه پردازی در خصوص طراحی فضاهای آموزشی با تبعیت از این اصول می باشد.

تعریف ارکان:

»امور طبیعی که اساس بقای حیات را تشکیل می دهند و از طبیعت سرچشمه میگیرند عبارت اند از:

هفت پدیده که چهارتای آنها یعنی ارکان ، اخلاط ، اعضا و ارواح در ترکیب به جای مانده اند و مقصود از ارکان همان عناصر یا اسطقس های چهارگانه آتش، هوا، آب وخاک است. - اسطقس:واژه ای یونانی به معنای عنصر است -

توضیح فلسفی ارکان به شرح زیر است:

B خاک سنگین است و ته نشین میشود و زیر قرار می گیرد. - ذرات و ملکول های خاک به هم فشرده ومتکاثف وسنگین اند. -

B آب نیمه سنگین است و بالای خاک قرار می گیرد. - ملکول های آب دارای کمی فاصله ونیمه متخلخل اند. -

B هوا نیمه سبک است پس روی آب واقع می شود. - فاصله ملکول های هوا خیلی بیشتر از فاصله ملکول های آب است. -

B آتش که سبک مطلق است و روی هوا قرار دارد. - فاصله میان ذرات آتش بسیار زیاد است. -