بخشی از مقاله
چکیده:
گل محمدی از گیاهان معطر و با ارزش دارویی و صنعتی است. اسانس گل محمدی یکی از مهمترین و با ارزشترین ماده در صنایع عطر سازی است. تأثیر مقادیر مختلف کود دامی شامل 15، 30 و 40 تن در هکتار بر مقدار و عملکرد اسانس گل محمدی با استفاده از طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مجتمع تحقیقاتی البرز کرج در خاک لوم رسی با PH= 7/9 مورد بررسی قرار گرفت.
در سالهای اول و دوم گلدهی تاثیر تیمارها معنی دار نبوده و از سال سوم تفاوت مقادیر مختلف کود بر درصدو عملکرد اسانس معنی دار شده است. تیمارهای 15 و 30 تن در هکتار کود در سال سوم گلدهی سبب افزایش عملکرد شده است. افزایش عملکرد اسانس در سال سوم در تیمار 15 تن در هکتار کود نسبت به شاهد که هیچ کودی دریافت نکرده است %71 بوده است. افزایش بیشتر از 30 تن کود دامی تاثیر منفی بر درصد اسانس و عملکرد اسانس گل محمدی داشته و قابل توصیه نیست.
مقدمه:
گل محمدی با نام علمی Rosa damascena Mill از مهم ترین گونه های معطر خانواده Rosaceae میباشد. این گونه معطر در ایران، هند، بلغارستان، ترکیه، مراکش و در برخی از کشورهای شمال آفریقا کشت می شود . - steen , 1966 - گلبرگ های گل محمدی و کاسه گل آن از اجزاء مهم داروهای سنتی میباشند . از نظر دارویی گلاب آن خاصیت آرام بخش و اسانس آن اثرات ضد ویروسی و باکتریایی و نهنج آن به عنوان منبع غنی ویتامین ث می باشد
اسانس گل محمدی یکی از مهمترین و با ارزشترین ماده در صنایع عطر سازی است
گل محمدی در مناطق مختلف کشور کشت میگردد. Chevallier - 1996 - ایران را به عنوان منشأ این گیاه دانسته.
میزان اسانس ژنوتیپهای مختلف گل محمدی متفاوت گزارش شده است
میزان اسانس در گلبرگهای گل محمدی نسبت به سایر اجزای گل بسیار بیشتر است
دانشخواه و همکاران - 1386 - در مطالعهای اثر سطوح مختلف نیتروژن و پتاسیم را بر شاخصهای گل و اسانس گل محمدی را بررسی کرده و اظهار داشتند که بیشترین عملکرد اسانس با مصرف 30 کیلوگرم در هکتار نیتروژن و پتاسیم حاصل شده است.
رضایی و همکاران - 1383 - عناصر معدنی موجود در ژنوتیپ های گل محمدی استان های تهران، آذربایجان و گلستان را مورد بررسی قرار دادند.
نتایج این بررسی نشان می دهد که میزان عناصر معدنی در کاسبرگ بیشتر از گلبرگ و در ژنوتیپ های مختلف متفاوت است و یکی از عوامل تأثیر گذار بر میزان مواد موثره و اسانس میباشد. در کشت ارگانیک برای تولید گل محمدی و تولید اسانس به جای کودهای شیمیایی میتوان از کود دامی استفاده کرد. مقدار مصرف کود دامی بر کمیت و کیفیت اسانس می تواند موثر باشد. در این تحقیق تاثیر مقادیر مختلف کود دامی بر درصد و عملکرد اسانس مورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روشها
این بررسی در مجتمع تحقیقاتی البرز و در مزرعه تحقیقاتی گل محمدی واقع در جنوب شهر کرج و در حدود 7 کیلومتری از مرکز شهر کرج با طول جغرافیایی 50 درجه و 54 دقیقه شرقی ، عرض جغرافیایی 35 درجه و 48 دقیقه شمالی و ارتفاع 1300 متر از سطح دریا انجام شده است. قلمه ژنوتیپ گل مورد نظر با منشاء کاشان در گلخانه ریشه دار و بر اساس نقشه طرح به مزرعه منتقل گردید.
خاک مزرعه دارای بافتی رسی لومی با pH= 7/9 بود. برای کاشت و اعمال تیمارهای کودی گودال هایی به اندازه 70*70 به عمق 100 سانتیمتر حفر گردید و مقادیر مورد نظر گود گاوی پوسیده با خاک مخلوط و در زمان کاشت در گودال ها اضافه شد. تیمارهای مورد نظر شامل مقادیر 15، 30 و 40 تن کود گاوی و شاهد که بدون هیچ کودی بود در طرح بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار پیاده شد.
در سال دوم، سوم و چهارم با شروع گلدهی هر روز گلهای هر بوته جداگانه شمارش و چیده شد و در پاکتهای کاغذی به آزمایشگاه منتقل شده و توزین شد. گلبرگها از نهنج جدا شده و اسانس موجود در آنها با روش تقطیر با آب در مدت 2 ساعت استخراج گردید. برای اسانس گیری در هر نوبت 600 گرم گلبرگ تر استفاده شد . مقدار اسانس در تکرارهای مختلف در 3 سال متوالی به طور جداگانه اندازه گیری و مقایسه شد.
درصد اسانس بر اساس مقدار اسانس در صد گرم وزن خشک گلبرگ محاسبه و ارائه شد. برای تجزیه و تحلیل دادهها از نرم افزار SPSS استفاده شد. ابتدا با رسم هیستوگرامهای Boxplot اعداد پرت از دادهها حذف شد. سپس نرمال بودن دادهها توسط آزمون کلموگروف اسمیرنوف و تعیین ضریب چولگی با استفاده از آزمون SKEWNESS تست شد و آنالیز واریانس یکطرفه انجام شده و مقایسات میانگینها با آزمون چند دامنه ای دانکن صورت گرفت.
نتایج
نتایج تجزیه واریانس تاثیر مقادیر مختلف کود دامی بر مقدار و عملکرد اسانس گل محمدی در جدول 1 و 2 آورده شده است. مقدار و عملکرد اسانس در سال سوم در سطح %1 معنی دار شده است. همچنین میانگین مقار و عملکرد اسانس در طول سه سال معنی دار بوده است.
جدول - 1 میانگین مربعات اثر تیمارهای مختلف بر مقدار اسانس گل محمدی درسالهای مختلف
جدول - 2 میانگین مربعات اثر تیمارهای مختلف بر عملکرد اسانس گل محمدی درسالهای مختلف
مقایسه میانگین درصد اسانس تیمارهای مختلف در سال سوم نشان میدهد که تیمار سه یعنی مقدار 30 تن در هکتار کود دامی بیشترین درصد اسانس را داشته ولی تفاوت آن با تیمار 2 یعنی 15 تن در هکتار معنی دار نبوده است
همچنین میانگین اسانس در سه سال تیمارها را به دو گروه تقسیم میکند. تیمار 2 و 3 در یک گروه و تیمارهای 1 و 4 هم در یک گروه قرار گرفتند. عملکرد اسانس هم در سال سوم معنی دار بوده و تیمارهای 2 و 3 بیشترین عملکرد اسانس را داشتند - جدول . - 3 میانگین عملکرد اسانس هم در تیمار 2 بیشترین مقدار بوده است.
