بخشی از مقاله
چکیده
بهمنظور بررسی اثرات همزمان شدت نور، کود بیوتریپین و وجین بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم - لاین N- - 80-19 در شرایط رقابت با علفهای هرز، آزمایشی در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری بهصورت اسپلیت فاکتوریل بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل میزان شدت نور 100 - ، 70، 50 و 30 درصد نور معمولی - به عنوان عامل اصلی و کود زیستی بیوتریپین - کاربرد یا عدم کاربرد آن - و دو سطح رقابت علف هرز - وجین و بدون وجین علفهای هرز - به عنوان عوامل فرعی در نظر گرفته شدند. بر اساس نتایج، بیشترین گونههای علفهرز موجود در مزرعه پیچک صحرایی - Convolvulus arvensis - و ارزن پنجه مرغی - Digitaria sanguinalis - بودند. بر اساس نتایج مقایسه میانگین اثر ساده کود بیوتروپین بر تعداد سنبله گندم، تیمار کود بیوتروپین، تعداد سنبله گندم در متر مربع را از 405/50 در تیمار شاهد به 415/75 در تیمار حاوی کود بیوتروپین افزایش داد 2/53 - درصد افزایش نسبت به شاهد - . هرچند عملکرد دانه گندم در شدت نور بالاتر به نسبت بیشتر بود، اما این صفت تحت تاثیر برهمکنش شدت نور و کود بیوتروپین قرار گرفت. در شدت نور کامل 100 - درصد - کود بیوتروپین 5/67 درصد عملکرد گندم را افزایش داد اما در شدت نور 70 درصد، عملکرد گندم در شرایط بدون کود بیشتر از حالتی بود که در آن از کود بیوتروپین استفاده شده بود.
-1 مقدمه
میزان تولید گیاهان رابطه مستقیمی با نور جذب شده در گیاه دارد، به عبارت دیگر مقدار تشعشع دریافتی و نسبت جذب شده از این تشعشع توسط گیاه زراعی تعیینکننده سرعت رشد محصول میباشد . - 15 - دال - 10 - معتقد است که تفاوتهای رقابتی بین گونهای و درون گونهای را میتوان به اختلاف در کارایی مصرف نور نسبت داد. بالیان و همکاران - 9 - گزارش نمودند که ارتفاع یولاف وحشی - Avena ludoviciana L. - نقش عمدهای در توانایی رقابت این گیاه با گندم دارد، زیرا هر چه قدرت سایه اندازی یولاف بیشتر باشد منجر به کاهش بیشتر بیوماس گندم میگردد.
از سوی دیگر، از بین گروههای مختلف میکروبی خاک، قارچهای همزیست گیاهی یکی از اجزای اصلی و مهم سیستم پایدار خاک- میکروب- گیاه به شمار میآیند. قارچ اندوفیت Piriformospora indica یکی از این ریزجانداران است که توانایی تحریک رشد و افزایش مقاومت گیاهان میزبان به تنشهای زیستی و غیرزیستی را دارد . - 6 - این قارچ دارای دامنه وسیعی از گیاهان میزبان است که با کلونیزاسیون ریشه آنها سبب تحریک شدید رشد میزبانهای خود میگردد. همچنین قارچهای تریکودرما - Trichoderma spp - گروهی دیگر از ریزجانداران خاکزی بوده که نقش اصلی آنها در تبدیل بازماندههای آلی و تولید کمپوست می باشد .گندم غذای اصلی بیش از یک سوم مردم جهان را تشکیل میدهد و مشارکت گندم در تامین پروتئینهای مورد نیاز بشر برابر مجموع مشارکت پروتئینهای ناشی از گوشت، شیر و تخم مرغ است.دانه گندم حاوی بسیاری از مواد مغذی، ویتامینها و چربیها است. به طور متوسط روزانه 35 تا 40 درصد انرژی مورد نیاز بدن از گندم و فرآوردههای حاصل از آن تامین میشود . - 1 - نظر به اهمیت نور در فتوسنتز و رقابت بین گیاه زراعی و علف هرز و همچنین تغییر تخصیص ماده خشک به بخش های مختلف گیاه این پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر شدت نور و مصرف کود زیستی بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم در رقابت با علفهای هرز طراحی و اجرا شد.
-2 مواد و روشها
این آزمایش بهصورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل چهار شدت نور - نور معمولی، 70، 50 و 30 درصد نور معمولی - به عنوان عامل اصلی و دو سطح رقابت علف هرز - وجین و بدون وجین علفهای هرز - و دو سطح کود زیستی بیوتریپین - کاربرد و عدم کاربرد کود - به عنوان عوامل فرعی بود. کودزیستی بیوتریپین حاوی دو قارچ تریکودرما و Piriformospora indica بود که از پژوهشکده ژنتیک و زیست فناوری کشاورزی طبرستان، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری تهیه شد. جهت اندازه گیری عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، شاخص برداشت و وزن هزار دانه نمونهبرداری به مساحت یک متر مربع از هر کرت انجام و وزن خشک کل و وزن خشک دانه و وزن خشک صد دانه اندازهگیری شدند. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزار آماری SAS نسخه 9/1 انجام شد. مقایسه میانگین تیمارها با استفاده از روش آزمون حداقل تفاوت معنیدار - LSD - در سطح احتمال پنج درصد صورت گرفت. رسم نمودارها توسط نرم افزار انجام شد.
-3 نتایج و بحث
تجزیه دادههای مربوط به عملکرد گندم نشان داد که اثر شدت نور بر تعداد دانه در سنبله - P<0/01 - ، عملکرد بیولوژیک - P<0/01 - ، عملکرد دانه - P<0/01 - و عملکرد کاه و کلش - P<0/05 - در سطح احتمال یک درصد و اثر کود بیوتروپین نیز بر تعداد سنبله - P<0/05 - ، عملکرد دانه - P<0/05 - ، عملکرد کاه و کلش - P<0/05 - و شاخص برداشت - P<0/01 - معنیدار بود. علاوه بر این، برهمکنش معنیداری بین شدت نور و کود بیوتروپین از نظر دانه در سنبله - P<0/05 - ، عملکرد دانه - P<0/05 - و شاخص برداشت - P<0/01 - مشاهده شد - داده ها نشان داده نشد - . بر اساس نتایج مقایسه میانگین اثر ساده کود بیوتروپین بر تعداد سنبله گندم - جدول - 1، تیمار کود بیوتروپین، تعداد سنبله گندم در متر مربع را از 405/50 در تیمار شاهد به 415/75 در تیمار حاوی کود بیوتروپین افزایش داد 2/53 - درصد افزایش نسبت به شاهد - . اثر همزمان شدت نور و کود بیوتروپین بر تعداد دانه در سنبله گندم در جدول 2 نشان داده شده است. همانگونه که در جدول مشاهده میشود، به طور کلی بجز برخی موارد، کمترین تعداد دانه در سنبله در شدت نور 30 و بیشترین آن در شدت نور بالا بخصوص شدت نور 100 مشاهده شد. بر اساس نتایج جدول 3 میتوان نتیجه گرفت که هرچند عملکرد دانه گندم در شدت نور بالاتر به نسبت بیشتر میباشد، اما این صفت تحت تاثیر برهمکنش شدت نور و کود بیوتروپین قرار می گیرد. بدین معنی که در شدت نور کامل - - 100 کود بیوتروپین 5/67 درصد عملکرد گندم را افزایش داد اما در شدت نور 70 ، عملکرد گندم در شرایط بدون کود بیشتر از حالتی بود که در آن از کود بیوتروپین استفاده شده بود. کاهش شدید در شدت نور میتواند منجر به تنش فیزیولوژیکی در گیاهان شده و باعث ایجاد عوارضی از جمله کاهش در سرعت رشد گیاه، افزایش محتوای نیتروژن بافت، کاهش میزان کربن و ممانعت از تخصیص کربن به موجودات همزیست ریشهای و ریزجانداران خاکزی شود . - 16 - کاهش عملکرد گیاه زراعی در رقابت با علفهای هرز از طرفی به میزان نور ورودی در مزرعه بین گیاهان زراعی و علفهای هرز بستگی دارد - 2 - و از طرف دیگر علفهای هرز بهدلیل سازگاری بیشتر با شرایط محیطی در رقابت موفق تر عمل می نمایند و در نتیجه باعث کاهش عملکرد میشوند.
جدول -1 مقایسه میانگین اثر ساده کود بیوتروپین بر تعداد سنبله گندم
میانگین های دارای حرف مشترک بر اساس آزمون LSD در سطح احتمال پنج درصد اختلاف معنیداری ندارند.
جدول -2 مقایسه میانگین اثر برهمکنش شدت نور و کود بیوتروپین بر تعداد دانه در سنبله گندم
میانگین های دارای حرف مشترک بر اساس آزمون LSD در سطح احتمال پنج درصد اختلاف معنیداری ندارند.
جدول -3 مقایسه میانگین اثر برهمکنش شدت نور و کود بیوتروپین بر عملکرد دانه گندم
میانگین های دارای حرف مشترک بر اساس آزمون LSD در سطح احتمال پنج درصد اختلاف معنیداری ندارند.
