بخشی از مقاله
چکیده
بیکاری یکی از معضلاتی است که در حال حاضر اقتصاد جهانی بویژه کشورهای در حال توسعه از جمله اقتصاد ایران با آن مواجه است .در خصوص عوامل مؤثر بر بیکاری در حوزه اقتصاد کلان متغیر های بسیاری مورد بررسی قرار گرفته است. این مطالعه با توجه به نوسانات شدید نرخ ارز طی سال های اخی ر که قریب به اتفاق متغیرهای کلان اقتصاد ایران را تحت تأثیر قرار داده، به بررسی رابطه نرخ ارز و بیکاری در ایران با استفاده از داده های سالانه طی دوره 1391- 1360 می پردازد.
برای انجام این بررسی از مدل اقتصاد سنجی خود همبسته با وقفه های توزیع شده بهره گرفته شد ه، که در مدل پیشنهادی پنج متغیر اصلی، نرخ بیکاری، نرخ ارز، صادرات، واردات و تولید ناخالص داخلی لحاظ شده است. نتایج نشان داد که رشد اقتصادی تاثیر مثبت و معنی داری بر بیکاری در ایران داشته و همچنین رابطه ای معکوس بین بیکاری و نرخ ارز را تبیین کرد.
مقدمه
امروزه بیکاری، مشکل بسیاری از کشورهای در حال توسعه و همچنین ایران است. آنچه که می تواند جریان نا بسامان بیکاری را در این جوامع سامان بخشد اقتصاد فعال و موثر بر رشد اشتغال در جوامع مختلف به حساب می اید. مشکلات ناشی از بیکاری برای کشورهایی که با جمعیت جوان تری روبرو هستند، بیشتر و محسوس تر است، به ویژه کشورهایی که از لحاظ ساختارهای اجتماعی و اقتصادی مسایل خود را به صورت زیر بنایی با سرمایه گذاری لازم و به موقع پیش بینی نکرده اند. و در کشورهایی نظیر ایران که قسمت عمده درآمد دولت از محل عایدات ارزی ناشی از صدور مواد معدنی تأمین می شود نرخ ارز از متغیرهای مهم در نظام اقتصادی است، اهمیت نرخ ارز به مراتب بیشتر می کند.
1-1 بیان مساله
نوسانات نرخ ارزموجب تغییرات گستردهای در اقتصاد کشورهای در حال توسعه شده است. اگرچه در بلند مدت ممکن است نوسانات نرخ ارز برای رسیدن به ثبات در اقتصاد کلان لازم باشد ولی بیثباتی نرخ ارز در کوتاه مدت به لحاظ نظری اثری منفی بر اقتصاد خواهد داشت. بنابراین نوسانات نرخ ارز به عنوان یک خطر باید مورد بررسی قرار گیرد، زیرا این نوسانات باعث میشود سرمایهگذاران ریسک گریز سرمایهگذاری کمتری انجام داده و در نتیجه اشتغال کمتری ایجاد خواهد شد.
بازار کار با توجه به اینکه با بازارهای دیگر اقتصاد گره خورده است به عنوان بازاری مهم در اقتصاد مطرح است - ازوجی و عسگری، . - 1384 بازار کار در ایران به دلایل گوناگونی نظیر افزایش چشمگیر جمعیت در سالهای نخست انقلاب، عدم توانایی دولت در ایجاد فرصتهای شغلی به اندازه مورد نیاز، وجود تحریمها و موانع ایجاد شده در ورود ماشینآلات برای احداث کارخانجات شاهد افزایش میزان بیکاری بوده است، به این معنا که طی سالهای اخیر مقدار عرضه نیروی کار بر مقدار تقاضای نیروی کار فزونی یافته و این فزونی به تدریج افزایش یافته و باعث ایجاد بیکاری و عدم وجود شغل مناسب برای نیروی کار به ویژه جوانان و فارغالتحصیلان دانشگاهی شده است.
موضوع اشتغال نیروی انسانی مقولهای است که با عوامل بسیاری در ارتباط است. از یک سو، عرضه نیروی انسانی با متغیرهایی همچون رشد جمعیت، توزیع سنی و جمعیت، مهاجرت، نرخ مشارکت زنان و... در ارتباط است و از سوی دیگر، تقاضای نیروی کار با متغیرهایی همچون حجم سرمایهگذاری، توزیع سرمایهگذاری، تکنولوژی، رشد اقتصادی و ... ارتباط دارد. گرچه نرخ ارز همواره اهمیت دارد، اما زمانی که به طور نامناسب تعیین شود اهمیت آن فزونی مییابد
بنابراین، سیاست تعیین نرخ ارز زمینه حساسی است که میبایست تلاش شود تا حد امکان از بروز خطا در این مورد جلوگیری نمود. از لحاظ نظری، صادرات تابعی از سطح قیمتهای داخلی کشور و نرخ ارز میباشد. از سوی دیگر، واردات تابعی از سطح قیتهای داخلی کشور، نرخ ارز و تولید میباشد. با توجه به اینکه تغییر در نرخ ارز باعث تغییراتی در میزان صادرات و واردات و در نتیجه تولید خواهد شد، به این ترتیب اگر افزایش نرخ ارز که همان کاهش ارزش پول داخلی است باعث گرانتر شدن واردات شود آنگاه میزان واردات کاهش یافته و میتواند تولید محصولات داخلی جایگزین واردات بیشتر شود و این امر سبب افزایش اشتغال، ایجاد صنایع و کارخانجات در جهت جذب نیروی کار خواهد شد
از سوی دیگر، ارزانتر شدن قیمت کالاهای صادراتی کشور برای بازار سایر کشورها جذابتر میشود و باعث افزایش قابلیت رقابت کشور و در نتیجه میزان صادرات میشود، در نتیجه میزان تقاضا در داخل کشور افزایش مییابد و با ثبات سایر شرایط و کششپذیر بودن عرضه به افزایش تولیدات در داخل میانجامد. صادرات بیشتر باعث تولید بیشتر میشود به همین دلیل تقاضا برای نیروی کار افزایش یافته است و این باعث ایجاد اثر مثبت بر اشتغال. متغیرهای دیگر مانند بهرهوری نیروی کار، تولید ناخالص داخلی - GDP - ، نرخ بهره واقعی و همچنین تورم نیز میتواند تاثیر مثبت یا منفی خود را در نرخ بیکاری ایجاد کند. با توجه به مطالب عنوان شده میتوان گفت افزایش نرخ ارز و یا کاهش آن بر روی بیکاری تاثیراتی دارد.
در این پژوهش با توجه به اینکه یکی از متغیرهای مهم و تأثیرگذار بر اشتغال و بیکاری در اقتصاد ایران طی سالهای گذشته نرخ ارز میباشد، تلاش میگردد اثر نرخ ارز بر بیکاری به انضمام کانالهای غیر مستقیم آن بررسی شود.
برآورد الگو:
بر اساس مدل پسران و همکاران برای تخمین اثر نرخ ارز بر بیکاری را به صورت زیر بیان میکنیم.
تخمین الگوی پویای :ARDL
مدل مورد نظر را توسط نرمافزارMicrofit 4.1 تخمین زده شده است. با وارد کردن دادههای مربوط به بیکاری و نرخ ارز ایران از سال 1360 تا 1391 هجری شمسی، وقفه 1را به عنوان حداکثر وقفه در نظر میگیریم.
معمولاً در دادههای سالانه، وقفه را 1 یا 2 و برای دادههای با فراوانی بیشتر - مثل دادههای فصلی و ماهانه - طول وقفه را میتوان بیشتر وارد کرد، که این انتخاب با تشخیص محقق انجام میشود. پس از انتخاب حداکثر وقفه، با انتخاب معیار شوارتز - بیزین1 از بین معیارهایی مانند آکاییک، حنان - کوئین و ضریب تعیین تعدیل شده، وقفههای بهینه تعیین میشود. معمولاً در نمونههای کمتر از 100، از معیار شوارتز - بیزین استفاده میشود، تا درجه آزادی زیادی از دست نرود. حداکثر وقفههای مدل را مساوی 1 قرار داده و نرمافزار Microfit 4.1 مدل ARDL - 1,0 - را مطابق معیار شوارتز - بیزین، به عنوان بهترین مدل برآوردی انتخاب شد.
جدول 4-4 نتایج تخمین الگوی پویای ARDL
منبع: یافته های تحقیق
نتایج این تحقیق در کوتاه مدت نشان داد که رشد اقتصادی تاثیر مثبت و معنیداری روی رشد بیکاری دارد ولی نرخ ارز و بیکاری رابطه عکسی با هم داشتهاند و ضریب آن برابر - 032 میباشد که نشان دهنده تاثیر منفی نرخ ارز بر روی بیکاری است. صادرات و واردات بر بیکاری اثر معناداری نداشتهاند.
4-4 بررسی وجود رابطه بلند مدت
پس از تعیین وقفه بهینه و انجام آزمون کوتاه مدت به منظور بررسی وجود رابطه بلند مدت بین نرخ ارز و بیکاری آزمون باند را انجام میدهیم. آماره F ارائه شده در جدول 5- 4 باید با کرانههای ارائه شده توسط پسران و همکاران - 2001 - مقایسه شود. در صورتیکه که آماره F بدست آمده از کرانههای پایین و بالای پسران بالاتر باشد میتوان گفت بین وجود رابطه بلند مدت بین متغیرها را تایید کرد.
جدول5-4 آزمون کرانهها
منبع: یافته های تحقیق
با توجه آماره F بدست آمده برای وقفه 1، آماره F محاسبه شده در این مطالعه در سطح %5، بالاتر از کرانه بالایی ارائه شده توسط پسران و همکاران میباشد در نتیجه فرض صفر مبنی بر نبود رابطه بلند مدت رد خواهد شد. بنابراین با قاطعیت میتوان گفت که متغیرهای مورد بررسی هم انباشته بوده و یک رابطه بلند مدت بین آنها برقرار است.
5-4 تخمین بلند مدت مدل جدول 6-4 تخمین رابطه بلند مدت
منبع:یافته های تحقیق با توجه به یافتههای جدول - 6- 4 - میتوان گفت که در بلندمدت، تولید ناخالص داخلی دارای تاثیر مثبت و معنیداری بر روی بیکاری
