بخشی از مقاله
چکیده:
کاهش نرخ بیکاری با غلبه بر فقر، کاهش نابرابری و بیعدالتیها و نارواییهای اجتماعی- اقتصادی یکی از بارزترین اهداف برنامهریزان و تصمیمگیران اقتصادی محسوب میشود و رسیدن به این مهم، سرآغاز از میان بردن بسیاری از مشکلات اقتصادی است. از اینرو ظهور خلاقیت، ابداعات و نوآوری از کانال پیشرفت فناوری متناسب با کمیابی عوامل تولید و همچنین از کانال افزایش قدرت رقابتپذیری عامل اصلی در جهت نیل به اشتغال و رفع بیکاری است. با توجه به اهمیت موضوع، این پژوهش درصدد بررسی تاثیر نوآوری بر نرخ بیکاری کشورهای منتخب موفق و ناموفق دارای فراوانی منابع طبیعی طی دوره 2007-2014 است. نتایج مطالعه نشان میدهد، نوآوری با فراهم نمودن زمینه گسترش فعالیت کارآفرینان به عنوان بازویی برای بکارگیری ترکیبی از فناوریهای جدید است که مهمترین عامل جهش و سبقت کشورهای موفق دارای فراوانی منابع طبیعی در دستیابی به رقابتپذیری، اشتغال و کاهش نرخ بیکاری است و کشورهای ناموفق با داشتن منابع طبیعی فراوان هنوز نتوانستهاند با هدایت و تخصیص بهینه منابع اقدام به تبدیل ثروتهای تجدیدناپذیر به ثروتهای تجدیدپذیر، زمینه گسترش اشتغال و رقابت در عرصه اقتصاد بینالملل را ایجاب نمایند. لذا تحقق این اهداف نیازمند سیاستها و سازوکارهای حمایتی دولت، هماهنگی سیاستهای توسعه فنّاوری و نوآوری با سایر حوزهها، بهویژه در بخشهای صنعت و تجارت،تولید و توسعه علم و فنّاوریتوانایی، بکارگیری و جذب فنّاوری، منابع انسانی خلاق و متخصص با جذب و نگهداری نخبگان، انگیزه برای یادگیری، تفکر خلاق، سیستمی و راهبردی است.
کلمات کلیدی: نوآوری، نرخ بیکاری، فراوانی منابع طبیعی
-1 مقدمه و بیان مسئله
نیروی انسانی محوریترین و اصلیترین عامل رشد اقتصادی باثبات و مستمر کشورهای دارای فراوانی منابع طبیعی است که بدون در نظر گرفتن آن دستیابی به مزیت رقابتپذیری و بهرهوری بالا در راستای توسعه اقتصادی امکانپذیر نیست چرا که افزایش اشتغال و ایجاد فرصتهای شغلی جدید غلبه بر فقر، کاهش نابرابری و ناهنجاریهای اجتماعی- اقتصادی را منجر میگردد، لذا مسئله رفع بیکاری طی چند دهه اخیر مورد توجه سیاستمداران و دولتمردان قرار گرفته است که در این میان نوآوری تاثیر بسزایی بر نرخ بیکاری دارد. نوآوری کار اندوز یا سرمایه اندوز میتواند تاثیر مثبت یا منفی در ایجاد فرصتهای شغلی کشورهای دارای منابع طبیعی گذارد، زیرا از یک سو بیکاری ناشی از فناوری سرمایهبر یا کاراندوز که به دلیل ظهور نوآوری رخ می دهد، منجر میگردد نوآوری در جهت ماشین آلات با فناوری بالا حرکت نماید و از این جهت هزینه تولید را پایین و کیفیت کالاها و خدمات را بالا برد و بنگاههای اقتصادی را برای کسب سود بیشتر به سمت استخدام نیروی کار کمتر سوق دهد. اما از سوی دیگر؛ نوآوری اگر در جهت تولید محصولات جدید و تغییر شیوه تولید باشد فرصتهای شغلی جدید برای افراد جامعه ایجاد میگردد، به تفسیری دیگر نوآوری کاربر یا سرمایهاندوز با افزایش تقاضای نیروی کار، نرخ بیکاری را کاهش میدهد.
در حقیقت عدم تناسب عرضه و تقاضای نیروی کار است که در کشورهای موفق و ناموفق دارای فراوانی منابع طبیعی نوآوری را به سمت کار اندوز یا سرمایه اندوز پیش میبرد، چرا که در کشورهای موفق نفتی به دلیل برتری تقاضا بر عرضهی نیروی کار و به دنبال آن افزایش قیمت نیروی انسانی تمایل بنگاههای اقتصادی برای کسب حداکثر سود بر نوآوری سرمایهبر و کاراندوز است اما در کشورهای ناموفق دارای منابع طبیعی وفور نیروی کار، هزینه سرمایه را برای بنگاههای تولیدی افزایش داده و منجر گردیده است نوآوری در راستای ایجاد فرصتهای شغلی جدید حرکت نمایید. در کنار نوآوری توجه به متغیرهای فراوانی منابع طبیعی از کانال حکمرانی، تناسب رشد نرخ ارز و نرخ تورم به عنوان تعیینکننده نرخ بیکاری ضروری میباشد چرا که تاثیر نوآوری وابسته به سایر عوامل اقتصادی است.
در حقیقت کشورهای سرشار از منابع طبیعی از کانال حکمرانی میتوانند با استفاده بهینه و کارا از منابع تجدیدناپذیر و تبدیل آن به منابع تجدیدپذیر؛ فضای نوآوری و فناوری را گسترش داده و زمینه جذب نیروی انسانی را فراهم نمایند اما اختلاف رشد نرخ ارز و نرخ تورم نیز تعیینکننده میباشد زیرا اگر تناسبی بین این دو شاخص برقرار نباشد و رشد نرخ ارز پایینتر از نرخ تورم باشد تمایل برای واردات کالا و خدمات افزایش یافته و تاثیر بر تقاضای نوآوری کاربر و سرمایهبر میگذارد و تقاضا برای نیروی کار را کاهش میدهد. بنابراین متناسب با بیانات، پژوهش حاضر در نظر دارد به بررسی تحلیلی - مقایسهای تاثیر نوآوری بر نرخ بیکاری کشورهای موفق1 و ناموفق 2 دارای فراوانی منابع طبیعی طی دوره 2007 - 2014 بپردازد تا توصیههای سیاستی مناسب به سیاستگذاران اقتصادی ارائه گردد، لازم به ذکر است، انتخاب کشورها براساس درصدد موفقیت آنها در استفاده از منابع طبیعی و تبدیل آن به منابع تجدیدناپذیر است. لذا در ادامه پس از بیان پیشینه تحقیق به تجزیه و تحلیل آماری در خصوص تأثیر نوآوری و عوامل مذکور بر نرخ بیکاری کشورهای منتخب با تاکید بر ایران پرداخته و در پایان پس از بیان نتیجهگیری، پیشنهاداتی در جهت رفع بیکاری کشورهای منتخب با فراوانی منابع طبیعی ارائه میگردد.
-2 پیشینه تحقیق
در زنجیره تولید، فرایند کار و نیروی انسانی محوریترین حلقه است که با بهبود رقابت در تولید و رشد اقتصادی از کانال سرمایهگذاری و افزایش تقاضای کل منجر به کاهش نرخ بیکاری میگردد زیرا امروزه موثرترین راه برای بدست آوردن مزیت رقابتی در قلمرو مدیریت منابع انسانی امکان پذیر است. بنابراین نقش و اهمیت اشتغال در فرایند تولید و ارائه خدمات در جوامع بشری به عنوان مهمترین عامل مشخص شده است با نگاهی به مراحل تمدن بشری مشخص میشود که نقش نیروی انسانی از نیروی کار ساده به سرمایه انسانی تکامل یافته است، چرا که پیشرفت تکنولوژی بدون تحولات نیروی انسانی فاقد کارایی است، در عصر حاضر؛ دیگر تزریق منابع مالی به عنوان فاکتور اصلی توسعه به شمار نمیآید بلکه تحولات
1. کشورهای منتخب موفق دارای منابع طبیعی شامل: استرالیا، کانادا، شیلی، جمهوری چک، مکزیک، انگلستان، ایالات متحده آمریکا است.
2. کشورهای منتخب ناموفق دارای منابع طبیعی شامل: بحرین، الجزایر، ایران، اردن، کویت، نیجریه، عمان، قطر، ونزوئلا، یمن است.
