بخشی از مقاله
چکیده:
مسئله نرخ ارز و نوسانات آن و نیز نااطمینانی حاصل از این مورد یکی از مهمترین متغیرهای اقتصاد کلان می باشد این تاثیر و میزان آن متفاوت می باشد. لذا در این تحقیق به موضوع بررسی نااطمینانی نرخ ارز بر بهره وری کل عوامل تولید در بخش کشاورزی ایران در بازه زمانی - 1367 - 1389 - پرداخته شده است.
برای این منظور بعد از تبیین چهارچوب نظری و استخراج مدل مفهومی مناسب، از تکنیک ARDL و همچنین روش GARCH وARCH استفاده شده است و با آزمون علیت گرنجر به تست 4 فرضیه طراحی شده، پرداختیم که به ترتیب فرضیه اول و دوم بیان گر رابطه معنا داری نوسانان نرخ ارز بر رشد بهره وری کل عوامل تولید در بخش کشاورزی در کوتاه و بلند مدت بود که در همین راستا در فرضیه سوم و چهارم به ترتیب به بیان وجود رابطه علیت از نوسانات نرخ ارز بر رشد بهره وری عوامل تولید بخش کشاورزی در کوتاه و بلند مدت پرداخته شد طبق نتایج بدست آمده فرض اول و سوم در کوتاه مدت تاثیر پذیری و وجود ارتباط علیت معنی دار میان متغیرهای پژوهش رد و طبق نتایج دلیلی برای رد فرض های دوم و چهارم در بلند مدت بدست نیامد.
مقدمه
امروزه بهرهوری به عنوان یک فرهنگ و نگرش به کار و زندگی مطرح شده و بهبود آن منشأ توسعه اقتصادی است. بهرهوری یک فرهنگ است که در آن انسان با فکر و هوشمندی خود، فعالیتهایش را به گونهای سازماندهی میکند تا بهترین نتیجه را در جهت اهداف مادی و معنوی حاصل کند.ارتقای بهرهوری بر پدیدههای اصلی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جامعه مانند کاهش تورم، افزایش سطح رفاه عمومی، افزایش سطح اشتغال و توان رقابت سیاسی و ... تأثیرات وسیعی دارد.
در حال حاضر تقرباًی تمامی کشورهای توسعهیافته و بسیاری از کشورهای در حال توسعه موفق، سرمایهگذار ی زیادی را در جهت ارتقای بهرهوری در سطوح ملی، منطقهای، بخشی، مؤسسات، سازمانها و حتی افراد انجام داده و رشد و توسعه روزافزون خود را مرهون توجه و نگرش صحیح به این مسئله میدانند
از سوی دیگر مطابق مطالعاتی مانند آقیون و همکاران - 2009 - 1 نوسانات نرخ ارز بهرهوری عوامل تولید در بخش های مختلف اقتصادی را تحت تأثیر قرار میدهد. در کشورهای در حال توسعه انتخاب سیاست ارزی مناسب از دشوارترین جنبههای سیاستهای اقتصاد کلان به شمار میرود. به عنوان مثال سستمی نسبتاً غیر شناور نرخ ارز چین بسیار مورد انتقاد قرار گرفته است در حالیکه سیاستگذاران در آفریقای جنوبی متهم شدهاند که به اندازه کافی جهت تثبیت نرخ ارز و جلوگیری از نوسانات نرخ ارز تلاش ننمودهاند
در نتیجه اتخاذ سیاست ارزی مناسب یکی از دشوارترین جنبههای تصمیمگیری اقتصاد کلان در هر کشوری است به طوری که بدون مطالعه تبعات اتخاذ هر نوع سیستم نرخ ارز نمیتوان آن را به سادگی تجویز نمود. گروهی از کشورها سیستم نرخ ارز شناور را مناسب میدانند، در حالی که سیاستگذاران در بعضی دیگر از کشورها به خاطر در امان ماندن از تبعات نااطمینانی نرخ ارز متمایل به اخذ سیستم نرخ ارز کم و بیش تثبیت شده هستند
. به طور کلی مطابق مطالعات نظری و تجربی، نوسانات نرخ ارز بهرهوری عوامل تولید بخشهای مختلف اقتصادی را تحت تأثیر قرار میدهد. یکی از بخشهای مهم اقتصادی در کشور ما بخش کشاورزی است. بخش کشاورزی در ایران بزرگترین بخش اقتصادی پس از بخشهای نفت و خدمات است که حدود 20 درصد تولید ناخالص ملی و سهم عمدهای از صادرات غیرنفتی را به خود اختصاص داده است. کشاورزی همچنین منشأ اشتغال بخش وسیعی از جمعیت کشور میباشد. افزون بر این، ارتباط پسین و پیشین کشاورزی با دیگر بخشها به رشد و اشتغال در آنها نیز کمک میکند
در این پژوهش با استفاده از دادههای فصلی ایران طی دوره 1367-1389 به بررسی تأثیر کوتاهمدت و بلندمدت نوسانات نرخ ارز بر بهرهوری بخش کشاورزی ایران با استفاده از مدلهای رشد درونزا، آزمون کرانهها و آزمون علیت گرنجر میپردازیم.
ادبیات تحقیق
به طور کل با توجه به سایر حوزههای علم اقتصاد می توان گفت که محققان به تازگی ارتباط بین نااطمینانی نرخ ارز و بهره-وری را مد نظر قرار دادهاند. هرچند که پیشتر ارتباط میان نااطمینانی نرخ ارز و رشد اقتصادی مطالعه شده است. به عنوان مثال مطالعات نشان دادهاند که نااطمینانی نرخ ارز ممکن است تأثیر مثبت یا منفی بر رشد اقتصادی داشته باشد. نااطمینانی نرخ ارز ممکن است از طریق افزایش نرخ بهره و کاهش تورم منجر به افزایش رشد اقتصادی گردد. تأثیر منفی نااطمینانی نرخ ارز بر رشد اقتصادی ممکن است به دلیل وجود بازارهای ناکارآمد در کشورهای در حال توسعه و به دلیل ایجاد نااطمینانی در اقتصاد کلان رخ دهد
برخی مطالعات همچنین نشان دادهاند که نااطمینانی نرخ ارز از کانال کاهش اعتبارات بانکی دارای تأثیرات مبهمی بر سرمایهگذاری و اشتغال دارد. نااطمینانی نرخ ارز ممکن است منجر به کاهش تبادلات از طریق افزایش مخاطره در معاملات گردد
در ارتباط با تأثیر نااطمینانی نرخ ارز بر بهرهوری عوامل تولید مطالعات بسیار کمتری صورت گرفته است. آقیون و همکاران - 2009 - تأکید بر نقش توسعه مالی در فرآیند تأثیرگذاری نوسانات نرخ ارز بر بهرهوری عوامل تولید دارند. آنها استدلال مینمایند که کشورهایی که از نظر مالی توسعه یافته هستند در صورت دارا بودن نظام نرخ ارز انعطافپذیر از رشد بهتری برخوردار خواهند بود اما در کشورهای در حال توسعه نااطمینانی نرخ ارز معمولا دارای تأثیر منفی بر رشد اقتصادی و رشد بهرهوری است
در همین راستا فرضیات این تحقیق به صورت زیر در نظر گرفته شده است:
1. نوسانات نرخ ارز تأثیر معناداری بر رشد بهرهوری کل عوامل تولید بخش کشاورزی ایران در کوتاهمدت دارد.
2. نوسانات نرخ ارز تأثیر معناداری بر رشد بهرهوری کل عوامل تولید بخش کشاورزی ایران در بلندمدت دارد.
3. رابطه علیت از نوسانات نرخ ارز به رشد بهرهوری عوامل تولید بخش کشاورزی ایران در کوتاهمدت وجود دارد.
4. رابطه علیت از نوسانات نرخ ارز به رشد بهرهوری عوامل تولید بخش کشاورزی ایران در بلندمدت وجود دارد.
مفهوم و اهمیت بهرهوری
بهرهوری جزئی یک بنگاه به صورت نسبت محصول تولید شده به عامل تولید، محاسبه میشود. اگر فرایند تولید فقط شامل یک عامل تولید و یک محصول باشد، محاسبه بهرهوری جزئی همان بهرهوری کل بنگاه را ارائه خواهد داد. ولی اگر بیش از یک عامل تولید به کار رفته باشد، بایستی با استفاده از همه این عوامل تولید بهرهوری کل را محاسبه نمود. معیار بهرهوری کل برای سنجش بهرهوری کل عوامل به کار میرود. معیارهای بهرهوری نیروی کار، بهرهوری انرژی و بهرهوری زمین در کشاورزی، به عنوان معیارهای بهرهوری جزئی در نظر گرفته میشوند
یکی از مهمترین اثرهای بهبود بهرهوری، افزایش نرخ رشد تولید است. اگر همراه با رشد استفاده از نهادهها، بهرهوری نیز افزایش یابد، رشد تولید بیشتر خواهد بود. بنابراین، رشد بهرهوری میتواند موجب تسریع رشد تولید گردد. رابطه زیر نقش رشد بهرهوری را در افزایش رشد تولید نشان میدهد:
همان طوری که از رابطه فوق مشخص است، هر چقدر رشد بهره-وری بیشتر باشد، رشد تولید نیز بالاتر خواهد بود. از این رابطه میتوان سهم رشد بهرهوری را از رشد تولید اندازهگیری نمود. بدین منظور کافی است، رشد بهرهوری کل عوامل را بر رشد تولید تقسیم نماییم. هر چقدر این نسبت بالاتر باشد حاکی از عملکرد مطلوب اقتصاد در زمینه استفاده بهینه از منابع تولید است. به عنوان مثال این نسبت در اقتصاد ژاپن در دوره -2002 1993 حدود 47/1 درصد بوده است
بنابراین برای افزایش رشد اقتصادی، تولید سرانه و رفاه اقتصادی جامعه لازم است به بهبود بهرهوری به عنوان منبع اصلی رشد اقتصادی توجه کافی مبذول گردد. در این ارتباط باید به این نکته اشاره کرد که بهبود بهرهوری از طریق کاهش هزینهها، افزایش رقابتپذیری و توسعه صادرات به افزایش رشد اقتصادی کمک میکند.
