بخشی از مقاله
چکیده
بازارهای مالی به عنوان تأمینکننده منابع مالی سرمایهگذاری، نقش بسزایی در حرکت اقتصاد کشورها به سمت رشد اقتصادی بالا و توسعه پایدار دارند. بازار بورس نیز به عنوان یکی از مهمترین بخشهای بازارهای مالی همواره مورد توجه پژوهشگران و سیاستگذاران اقتصادی بوده است. بسیاری از تئوریهای اقتصادی بیان میکنند که نرخ ارز و شاخص بورس تأثیر متقابلی بر یکدیگر دارند. در این پژوهش، با استفاده از روش خودرگرسیون برداری چند متغیره 1 - MVAR - به بررسی اثر نرخ ارز بر روی شاخص کل قیمت بورس ایران پرداخته شده است. به همین منظور، از دادههای روزانه نرخ ارز بازار آزاد و شاخص کل قیمت بورس در سال 1394 استفاده شده است. نتایج بیانگر آن است که نرخ ارز علیت شاخص کل قیمت بورس است.
کلمات کلیدی
شاخص کل قیمت بورس، نوسانات نرخ ارز، خودرگرسیون برداری چند متغیره، ایران
-1 مقدمه
بازارهای مالی یکی از اساسیترین بازارهای هر کشور میباشند. شرایط این بازارها به شدت بر بخشهای واقعی اقتصاد تأثیر میگذارد. همچنین به شدت از سایر بخشها تأثیر - نه لزوما در کوتاه مدت - میپذیرد. یکی از اجزای مهم بازارهای مالی، بورس اوراق بهادار است. بورس اوراق بهادار یک بازار متشکل و رسمی خرید و فروش سهام شرکتها تحت ضوابط و قوانین خاص است. یکی از وظایف این بازار کمک به عادلانه نمودن قیمت اوراق بهادار و سرعت بخشیدن به معاملات است بورس اوراق بهادار از یک سو مرکز جمعآوری پساندازها و نقدینگی بخش خصوصی به منظور تأمین مالی پروژههای سرمایهگذاری بلندمدت است. از سویی دیگر، مرجع رسمی و مطمئنی برای سرمایهگذاری دارندگان پساندازهای راکد است. بازار بورس نه تنها از اقتصاد ملی، بلکه از اقتصاد جهانی نیز تأثیر میپذیرد برقراری ارتباط بین قیمتهای سهام و نرخهای ارز به چند دلیل مهم است. اول، ممکن است تصمیمگیری در مورد سیاست پولی و مالی را تحت تأثیر قرار دهد. یک بازار سهام پر رونق میتواند اثر مثبتی روی تقاضای کل داشته باشد. اگر این به اندازه کافی بزرگ باشد، سیاستهای پولی انبساطی یا مالی انقباضی که نرخ بهره و نرخ ارز واقعی را هدف قرار میدهد خنثی خواهد شد. گاهی اوقات سیاستگذاران از ارز کمتر گران به منظور تقویت بخش صادرات طرفداری میکنند. آنها باید آگاه باشند که آیا چنین سیاستی ممکن است باعث کاهش بازار سهام شود. دوم، ارتباط بین دو بازار را میتوان برای پیشبینی مسیر نرخ ارز به کار برد. سوم، ارز بیشتر به عنوان یک دارایی در سبد داراییهای صندوق سرمایهگذاری گنجانده شده است. دانش در مورد ارتباط بین نرخهای ارز و داراییهای دیگر در یک سبد دارایی برای عملکرد این صندوق حیاتی است. رویکرد واریانس میانگین نسبت به تجزیه و تحلیل سبد دارایی نشان میدهد که بازده مورد انتظار به وسیله واریانس سبد دارایی به طور ضمنی بیان شده است. بنابراین، یک برآورد دقیق از تغییرپذیری سبد دارایی داده شده مورد نیاز است. این امر مستلزم برآورد همبستگی بین قیمتهای سهام و نرخهای ارز است
علاوه براین، بسیاری از بنگاههای اقتصادی در کشورهای توسعه نیافته برای تأمین مواد اولیه، خرید ماشینآلات و انتقال تکنولوژی نیازمند واردات از کشورهای صنعتی هستند و در نتیجه تقاضاکنندگان ارز خارجی هستند. بر این اساس، تغییرات نرخ ارز باعث تحت تأثیر قرار گرفتن برنامههای تولیدی شرکتها میشود. بدین ترتیب که افزایش نرخ ارز میتواند باعث افزایش حجم سرمایه در گردش بنگاهها گردد. زیرا بنگاههای تولیدی به منابع مالی بیشتری نیاز دارند تا بتوانند همان مقدار قبلی را از خارج خریداری نمایند. بنابراین، یا باید فعالیت خود را کاهش دهند و یا اقدام به تأمین مالی از واسطههای مالی نمایند. در این صورت، علاوه بر افزایش قیمت مواد اولیه، مواد واسطهای و یا خدمات مورد نیاز وارداتی بنگاهها از خارج، هزینه تسهیلات اعطایی و یا بهرههای بانکی نیز برای آنها افزایش یافته و در نتیجه سودشان کاهش مییابد. بنابراین، تغییرات نرخ ارز باعث تغییر هزینههای بنگاه شده و بر جریانات نقدی فعلی و آتی مورد انتظار و بازده سهام بنگاههای اقتصادی تأثیر میگذارد. این امر میتواند باعث کاهش قیمت سهام گردد. تغییر نرخ ارز از جهت اعتباری نیز میتواند بر ارزش سهام بنگاه تأثیر داشته باشد. افزایش نرخ ارز باعث ارزشمند شدن داراییهای ارزی بنگاه میشود. بالطبع داراییهای مؤسساتی که داراییهای ارزی دارند با افزایش نرخ ارز، ارزشمند میشود. در مقابل، بدهی بنگاههایی که بدهی ارزی دارند با افزایش نرخ ارز سنگین میشود و ارزش بنگاه برای صاحبان سهام کاهش مییابد. در نتیجه کاهش سود و جریان درآمدی بنگاه، کاهش قیمت سهام را به دنبال خواهد داشت تغییر در نرخ ارز میتواند باعث تغییر در موقعیت رقابتی تولیدکنندگان داخلی شود.
بدین صورت که با افزایش نرخ ارز، قیمت کالاهای خارجی برحسب پول ملی افزایش و تقاضا برای کالاهای خارجی کاهش مییابد. افزون بر این، کالاهای داخلی در خارج به طور نسبی ارزانتر میشود، در نتیجه حجم واردات کاهش و در عوض صادرات افزایش مییابد. در چنین سناریویی، در اثر تقویت موقعیت رقابتی تولیدکنندگان داخلی سود آنها افزایش و به همین دلیل شاخص قیمت سهام نیز افزایش مییابد علاوه براین، نگهداری بخشی از دارایی به صورت ارز برای سرمایهگذاران این امکان را فراهم میآورد که از نوسانات در بازار ارز برای تعدیل نوسانات سایر بخش ها سود ببرند. بازار ارز به صورت بالقوه میتواند مکمل بازار سایر داراییها باشد. بدین معنی که تبدیل آزاد داراییها به یکدیگر و نقل وانتقال بین بازارهای اقلام سرمایهای میتواند عامل تخصیص بهینه منابع یک سرمایهگذار بین داراییهایش شود. تفکر نگهداری بخشی از ثروت به صورت ارز، امروز جایگاه ویژهای نزد صاحبان ثروت پیدا کرده است و بازار ارز با وجود تمام ریسکها و مخاطراتش یکی از سودآورترین بازارها محسوب میشود. بنابراین، نگهداری ارز به عنوان یک دارایی در کنار سایر داراییها دارای اهمیت است. به نحوی که با تغییر در قیمت هر یک از داراییها سرمایهگذار ترکیب این سبد را طوری تغییر خواهد داد که بازده کل داراییها افزایش یابد یا حداقل ثابت بماند. بنابراین، با توجه در نظر گرفتن اثر جانشینی دو دارایی ارز و سهام در سبد داراییها، انتظار بر این است که در صورت افزایش نرخ ارز، تقاضای ارز کاهش یابد و در نتیجه تقاضا برای سهام و به تبع آن قیمت سهام افزایش یابد. با توجه به این مباحث، ملاحظه میگردد که تأثیر نوسانات نرخ ارز بر شاخص قیمت سهام میتواند مثبت یا منفی باشد.
در این مقاله ابتدا مبانی نظری ارائه شده است. در ادامه مطالعات تجربی انجام شده بر روی نرخ ارز و بازار بورس ارائه شده است. سپس به معرفی متغیرهای الگو پرداخته میشود و در ادامه با استفاده از دادههای ماهانه، الگو برآورد میگردد. پس از بررسیعلّیت گرنجری بین متغیرها، با استفاده از توابع عکسالعمل آنی و تجزیه واریانس،اثر نوسانات نرخ ارز بر شاخص کل قیمت بورس ایران مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
-2 پیشینه تحقیق
در مقاله خود به بررسی این مسأله پرداخت که اگر ارتباط بین بازار سهام و نرخ های ارز وجود دارد ممکن است نوسانات در هر دو بازار را توضیح دهد. وی دریافت که در کوتاهمدت، یک روند رو به بالا در بازار سهام ممکن است باعث کاهش ارزش پول شود، در حالیکه ارز ضعیف ممکن است باعث کاهش در بازار سهام شود. برای آزمون این ادعاها، وی از یک الگوی کوتاهمدت اقتصاد باز چند متغیره که برای تعادل همزمان در بازارهای کالا، پول، ارز خارجی و سهام در دو کشور مورد پسند است استفاده کرد. به طور خاص، او روی ایالات متحده و انگلستان در طول دوره ژانویه 1990 تا آگوست سال 2004 تمرکز کرد.
پویاییهای بلندمدت و کوتاه مدت بین قیمتهای سهام و نرخ های ارز و کانالهایی که از طریق آن تکانههای بیرونی روی این بازارها تأثیر میگذارند را با استفاده از روش همانباشتگی و آزمون علّیت گرنجر
