بخشی از مقاله
چکیده :
در این مطالعه به بررسی اثر نوسانات نرخ ارز بر بازده سهام شرکت های صادراتی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار پرداخته شده است. با استفاده از بازده 126 شرکت صادراتی به صورت ماهانه طی دوره زمانی 1392 - 1388و با استفاده از آماره دیکیفولر تعمیم یافته، جهت بررسی مانایی متغیرها و از معیار شوارتز - بیزن برای تعیین تعداد وقفه بهینه و از روش خود توضیح با وقفه های گسترده (ARDL) در نرم افزار MICROFIT متغیرهای تحقیق به صورت بلندمدت و کوتاه مدت مورد بررسی قرار گرفتند.
نتایج بررسی ها نشان می دهد که نوسانات نرخ ارز در کوتاه مدت و بلند مدت اثر مثبت و معنیدار بر بازده سهام دارد، همچنین نرخ تورم و شاخص بهای کالاهای صادراتی تاثیر منفی بر بازده سهام دارند.
کلمات کلیدی: نوسانات نرخ ارز، بازده سهام، روش. ARDL
1 دانشجو کارشناسیارشد رشته حسابداری، گروه حسابداری، دانشکده علوم انسانی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران
ایمیل: mahsa_damirchi91@yahoo.com
*2 دکترای حسابداری، گروه حسابداری، دانشکده علوم انسانی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران
ایمیل: moshdeeim@yahoo.com ، تلفن: 09121312359 ، دورنگار: 02335251110
اولين همايش ملي حسابداری و حسابرسي دانشگاه آزاد اسالمي واحد بندرگس- آذر 39
.1 مقدمه :
اقتصاد کشورها دارای بازارهای مختلفی است که میتوان آنها را به بازار کالا، بازار کار، بازار سرمایه و بازار پول تقسیم کرد. بازار پول و سرمایه را بازار مالی می نامند. یکی از مهم ترین بخش های اقتصادی هر کشور بازار سرمایه آن است. بورس اوراق بهادار نیز از مهم ترین بازار های سرمایه هر کشور میباشد، بدون شک بورس هر کشور بر اقتصاد همان کشور تاثیر گذار و از اقتصاد کشور و جهان تاثیرپذیر است.
بورس اوراق بهادار مکانی است که بین پس انداز سرمایه گذاران و شرکتهای خواهان سرمایه ارتباط برقرار میکند، به عبارتی میتوان گفت بورس مکان جذب سپرده افراد برای تامین مالی و افزایش سرمایه شرکتها میباشد. رشد روزافزون بورس در اقتصاد کشورها بر کسی پوشیده نیست تا آنجا که در رونق اقتصادی کشورها کمک بسیار زیادی میکند، توسعه بازار سهام و ارتباط نزدیک آن با رشد اقتصادی کشورها و نیز نوسان متغیر های کلان اقتصادی که باعث ورود و خروج سرمایه از کشورها میشود موضوعی قابل بررسی برای تحلیل گران اقتصادی میباشد. یکی از این متغیر های مهم اقتصادی نرخ ارز میباشد، همچنین یکی از پارامترهای بسیار مهم در تصمیم گیری سرمایه گذاران برای انتخاب سهام و سرمایه گذاری، بازده آن سهم میباشد در نتیجه سرمایهگذاران به دنبال این هستند که در جایی سرمایه گذاری کنند که بیشترین سود را کسب کنند. بنابر این شناخت عوامل موثر بر بازده سهام و میزان تاثیر هر یک از متغیر های کلان اقتصادی بر بازده برای سیاست گذاران و سرمایه گذاران اهمیت پیدا می کند و میتواند کمک زیادی در مسیر تصمیم گیری هایشان کند. پس باید به بازار سهام توجه بیشتری شود و سیاست گذاران با دقت بیشتری به نتایج تصمیمات خود بیاندیشند، تا بهترین سیاست ها را انتخاب کنند.
با توجه به موارد ذکر شده در بالا در این تحقیق میخواهیم دریابیم که با تغییرات نرخ ارز چه واکنشی از سوی بازده مشاهده خواهیم کرد و به این سوال پاسخ دهیم که آیا رابطه ای بین نوسانات نرخ ارز و بازده سهام شرکت های صادراتی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار(به صورت کوتاه مدت و بلند مدت) وجود دارد؟
بورس به عنوان نبض اقتصادی کشورها مورد توجه تحلیل گران اقتصادی میباشد. پس از تاسیس بورس در کشور تا امروز تحقیقات بسیاری از دیدگاه ها و زوایای مختلف در بورس صورت گرفته است. از میان تحقیقات مختلفی که نوسانات نرخ ارز را بررسی کرده اند، بخش اندکی به بررسی بازده سهام شرکت های صادراتی پرداخته اند. ضرورت انجام این تحقیق به دلیل اهمیت بازار سهام در اقتصاد کشور و بازده سهام به عنوان یک معیار مهم از دید سرمایه گذاران و نرخ ارز به عنوان یک متغیر کلان اقتصادی که در چند سال اخیر در کشور شاهد نوسانات شدید آن بودیم، مهم میباشد و نتایج تاثیر این نوسانات بر بازده سهام برای استفاده کنندگان، اطلاعات مفیدی را در بر خواهد داشت.
اولين همايش ملي حسابداری و حسابرسي دانشگاه آزاد اسالمي واحد بندرگس- آذر 39
هدف از این تحقیق بررسی نوسانات نرخ ارز بر بازده سهام شرکت های صادراتی در بورس اوراق بهادار تهران به صورت بلند مدت و کوتاه مدت میباشد . در این پژوهش با استفاده از روش((ARDL متغیر های تحقیق به صورت کوتاه مدت و بلند مدت بررسی میشوند . بورس اوراق بهادار یکی از ضروری ترین بازارها در اقتصاد کشور ها محسوب میشود و میتوان گفت که بورس به عنوان یک اهرم قوی در اقتصاد عمل میکند. آگاهی از چگونگی تاثیر نوسانات نرخ ارز بر بازده سهام شرکتها برای سرمایه گذاران، مدیران مالی شرکتها در بورس، تحلیل گران مالی و سیاست گذاران ارزی کشور مفید خواهد بود. سیاست گذاران اقتصادی کشورها با آگاهی از اینکه متغییر های اقتصادی میتواند در روند رو به رشد توسعه اقتصادی کشور ها به صورت مثبت و منفی عمل کنند، نوع عکس العمل آنها (دولت ها ، سرمایه گذاران و ...) دربرابر تغییرات متغیرهای مهم اقتصادی و اثر آنها بر اقتصاد را می توان با مطالعه و بررسی در مورد چگونگی تغییرات و نحوه اثر گذاری آنها، به سمتی سوق داد که بهترین نتیجه را برای اقتصاد کشورها دربر داشته باشد. نتیجه این تحقیق برای مدیران مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار از این جهت مهم میباشد که آنها با توجه به چگونگی تاثیر نوسان نرخ ارز بر بازده سهام در مییابند که چگونه باید تصمیم گیری و سیاست گذاری کنند که کمترین زیان بر بازده سهام آنها تحمیل شود. همچنین برای سیاستگذاران ارزی کشور از این حیث مهم میباشد که تاثیر سیاستگذاریهای ارزی خود را بر بازده سهام شرکت ها از نوسانات نرخ ارز مشاهده میکنند. این پژوهش برای کارگزاران بورس در مورد تحلیل پیشنهادهایشان به سرمایه گذاران مفید خواهد بود و در نوع انتخاب شرکتهایی که در بازار ارز فعالیت دارند از نظر صادراتی و غیر صادراتی به سرمایه گذاران یک نمایی از آینده را در برابر تغییرات نرخ ارز نشان میدهد.
به نوسان جریانات نقدی شرکت در مقابل تغییرات نرخ ارز، ریسک ارز یا نوسان پذیری نرخ ارز گفته میشود. ارزش شرکت موقعی در معرض نوسانات نرخ ارز است که وضعیت مالی و عملکردی شرکت با تغییرات نرخ ارز تغییر کند. در ادبیات مالی به ریسک نرخ ارز، نوسانپذیری اقتصاد نیز گفته میشود.(جلالی نائینی،1382،(5 وضعیت مالی اقتصاد یک کشور نسبت به نوسان نرخ ارز آن اقتصاد حساس میباشد.(پدرام،1391،(84 افزایش نرخ ارز باعث ارزشمند شدن دارایی های ارزی بنگاه میشود به طبع موسساتی که دارایی ارزی دارند با افزایش نرخ ارز داراییهای آنها ارزشمند میشود در مقابل بنگاه هایی که دارای بدهی ارزی میباشند افزایش نرخ ارز باعث سنگین شدن بدهی بنگاه و کاهش ارزش بنگاه برای صاحبان سهام می شود.(جلالی نائینی،1382،( 5 اگر نرخ ارز افزایش یابد، شرکتهای صادر کننده انگیزه مضاعفی خواهند داشت تا مواد و یا کالا های بیشتری را صادر کنند. به عبارت دیگر انگیزه برای صادرات بیشتر میشود. بنابر این شرکت هایی که از توانایی زیادی در تولید و صادرات کالا بر خوردارند، از عایدات بیشتری نیز بهره مند میشوند. البته شرکت هایی بیشترین سود را دارند که در تامین مواد اولیه و ماشین آلات وابستگی خارجی کمتری داشته باشند.(تهرانی،1392،(89 افزایش نرخ ارز باعث ارزان شدن کالاهای صادراتی در بازار کشور وارد کننده شده و در صورت بالا بودن کشش تقاضا در کشور وارد کننده میزان صادرات افزایش یافته و صادر کننده منتفع خواهد شد. در مقابل
اولين همايش ملي حسابداری و حسابرسي دانشگاه آزاد اسالمي واحد بندرگس- آذر 39
افزایش نرخ ارز باعث گران شدن واردات و کاهش ارزش شرکت وارد کننده میشود مگر اینکه وارد کننده بتواند افزایش قیمت را به مصرف کننده نهایی منتقل کند.(جلالی نائینی،1382،(5
تغییرات نرخ ارز در تمام اقتصادها اعم از توسعه یافته و در حال توسعه، مورد توجه بسیاری قرار دارد. روابط میان نرخ ارز و بازده سهام در تحقیقات مختلفی بررسی شده است وبرای کشورهای مختلف نتایج متفاوتی بدست آمده است اما اینکه بازار سهام با اغلب متغیرهای کلان اقتصادی رابطه معنا داری دارد، نشان می دهدکه برای پیش بینی آتی در بازار سهام باید رفتار متغیرهای کلان را هم در نظر داشت. همچنین به سیاستمداران توصیه میشود که برای بهبود عملکرد بازار سهام، همواره متغیرهای کلان اقتصادی را با ثبات نگه دارند تا سرمایه گذاران (بخصوص سرمایه گذاران خارجی) جذب سرمایه گذاری در بازاری شوند که سیستم نرخ ارز باثباتی دارد . نرخ ارز متغیر میتواند اهداف استراتژیک و مدیریتی را تحت تاثیر قرار دهد، زیرا باعث ایجاد عایدی و زیان میشود. همچنین میتواند باعث عدم اطمینان در سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری در بازار شود. پس برای تقویت انگیزه سرمایه گذاران، سیاستگذاران باید در مواقع بی ثباتی نرخ ارز، مداخله کنند. همچنین توصیه میشود که سرمایهگذاران ماهیت تغییرات نرخ ارز و سایر متغیرهای کلان اقتصادی را بررسی کنند تا متوجه شوند کجا باید سرمایهگذاری مستقیم کنند. در این صورت حتی در مواقع کاهش ارزش پول داخلی، بازدهی های بازار سهام علامت می دهند که بازدهی های سهام افزایش می یابد.(پدرام،1391،(91
معمولا افراد مصرف کنونی را به مصرف درآینده ترجیح می دهند. بنابراین برای تشویق افراد در به تعویق انداختن مصرف فعلی میبایستی انتظار کسب پاداش از سرمایه گذاری را برای آنان ایجاد کرد. در واقع انتظار کسب بازده یا پاداش سرمایه گذاری موجب می شود تا سرمایه گذاران مصرف در آینده را به مصرف فعلی ترجیح دهند. اغلب از بازده در جهت معرفی بازده سرمایه گذاری در یک دارایی در طول یک دوره زمانی که به آن بازده دوره نگهداری می گویند استفاده می شود و آن عبارتست از تغییرات قیمت و جریانات نقدی حاصل از آن دارایی طی دوره سرمایهگذاری. این میزان تغییرات را بر حسب درصد بیان میکنند که نشان دهنده درصدی از مبلغ سرمایه گذاری است و به آن نرخ بازده سرمایه گذاری میگویند. نرخ بازده عامل بسیار مهمی در تصمیم گیری های مالی جهت سرمایه گذاری به شمار میرود. (ابزری،1387،(129 مهمترین عامل برتری یک سهم، میزان سودآوری آن میباشد. هدف سرمایه گذار منطقی این است که از بین اوراق بهادار، آن را انتخاب کند که از یکسو در صورت داشتن ریسک مساوی نسبت به اوراق دیگر بیشترین بازدهی را داشته باشد و از سوی دیگر در صورت داشتن بازده مساوی نسبت به سایر اوراق، کمترین ریسک را داشته باشد.(پورعسگری،1385،(31
از آنجا که هدف هر سرمایه گذاری در بخش خصوصی کسب بازده است، تورم ممکن است تاثیر قابل توجهی بر سرمایهگذاری خاص داشته باشد. با توجه به اینکه تورم سبب کاهش قدرت خرید می شود، سرمایهگذاران و مدیران شرکت ها توجه ویژه ای به نرخ تورم و انتظارات تورمی دارند. در بیان کلی
اولين همايش ملي حسابداری و حسابرسي دانشگاه آزاد اسالمي واحد بندرگس- آذر 39
تورم به بالا رفتن مداوم و بی تناسب و نامنظم سطح عمومی ارزش پولی کالاها و خدمات اطلاق می شود، که به مفهوم میزان پولی است که برای هر واحد کالا باید پرداخت شود.(سعیدی،1388،(110
رابطه بین بازده سهام و تورم، از جمله مباحثی است که در ادبیات اقتصادی از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد. در دیدگاه سنتی، اعتقاد براین بوده که، سهام سپر خوبی در مقابل تورم است، چون سهام در مقابل دارایی های فیزیکی قرار می گیرد که بازده واقعی آن بدون تاثیر از تورم خواهد بود.(عزیزی،1391،(118یکی از بحثهای اصلی در اقتصاد مالی در دو دهه اخیر، رفتار بازده سهام و رابطه آن با تورم در دوره بلندمدت در مقابل کوتاه مدت بوده است. پژوهشگران اقتصادی اکنون در مورد تاثیر نرخ بالای تورم بر فعالیتهای اقتصادی اتفاق نظر دارند. نرخ بالای تورم در دورههای متوالی بیشتر به عنوان بحرانی تلقی می شود که فعالیت های واقعی مالی، سرمایهگذاری و در کل اقتصاد را مختل میکند. این موضوع در چند سال اخیر در اقتصاد ایران و به ویژه در بورس اوراق بهادار تهران قابل مشاهده است. تورم همواره به عنوان یکی از اصلیترین نگرانیهای سرمایهگذاران به ویژه در بازارهای سهام مطرح بوده است. با توجه به این که سرمایه گذاران دارای افق های زمانی متفاوتی برای سرمایهگذاری میباشند، بررسی رابطه بین بازدهی سهام و تورم در مقیاس های زمانی متفاوت از اهمیت ویژه ای برخوردار است.(مشیری،1389،(56
از تحقیقات صورت گرفته در داخل و خارج از کشور پیرامون موضوع مورد بررسی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
تهرانی و همکاران (1392) درمطالعه خود به بررسی تغییرات نرخ ارز بر بازده سهام به صورت ماهانه طی دوره زمانی 1388-1386با استفاده از داده های تلفیقی و تحلیل رگرسیون چندگانه با نرمافزار E-Views و مدل پانل دیتا، در 75 شرکت صادراتی به صورت همزمان و وقفهدار پرداخته اند. نتایج نشان دهنده اثر مثبت نوسانات نرخ ارز همزمان بر بازده سهام بوده است و رابطه ای بین نوسانات نرخ ارز با بازده سهام با یک وقفه زمانی مشاهده نشد. کاردان و بیگی (1392) در مطالعهای به بررسی تاثیر تغییرات نرخ ارز بر عملکرد شرکت ها در بورس اوراق بهادار به صورت ماهانه در هفت صنعت طی دوره زمانی 1390 - 1383 با استفاده از مدل رگرسیون تلفیقی پرداختهاند. در این تحقیق به منظور محاسبه عملکرد صادراتی شرکت ها از پنج معیار بازده فروش، بازده دفتری و بازار دارایی ها و همچنین بازده دفتری و بازار حقوق صاحبان سهام استفاده شده است. نتایج نشان داد که در صنعت خودرو و تجهیزات، تاثیر تغییرات نرخ ارز بر تمام معیارهای عملکرد منفی و معنی دار بوده است. در صنعت سیمان، آهک و گچ، تاثیر تغییرات نرخ ارز بر بازده فروش و بازده دفتری دارایی ها، منفی و معنی دار است. در صنایع محصولات شیمیایی ونفتی و مواد و محصولات دارویی، تاثیر تغییرات نرخ ارز بر بازده دفتری حقوق صاحبان سهام و در صنعت محصولات فلزی، تاثیر تغییرات نرخ ارز بر بازده بازار حقوق صاحبان سهام، منفی و معنی دار بوده است. جلالی نائینی و قالیباف اصل((1382 در پژوهش خود ارتباط بین تغییرات نرخ ارز و ارزش شرکت در ایران را در دوره زمانی 1380 - 1375 مورد مطالعه
اولين همايش ملي حسابداری و حسابرسي دانشگاه آزاد اسالمي واحد بندرگس- آذر 39
قرار دادند. نتایج نشان میدهد که تغییرات نرخ ارز با بازده سهام شرکتها در ایران با یک وقفه زمانی (شش ماهه) ارتباط مستقیم دارد، و برای شرکت های صادراتی نسبت به شرکت های غیر صادراتی ارتباط قوی تری بین نرخ ارز و بازده سهام مشاهده می شود. عزیزی و همکاران (1391) در مطالعه خود به بررسی رابطه تورم و بازده سهام طبق فرضیه جانشینی فاما طی دوره زمانی 1387 - 1370 پرداختند. نتایج نشان می دهد که در کوتاه مدت رابطه منفی بین تورم و بازده سهام برقرار است
