بخشی از مقاله
چکیده
بسته بودن محیط در کشت بافت موجب تجمع اتیلن و درنتیجه بروز اثرات نامطلوب ناشی از وجود این گاز بر رشد گیاهچه ها می گردد. اضافه نمودن تیوسولفات و نیترات نقره به محیط کشت می تواند تاحد زیادي به کاهش اثرات نامطلوب اتیلن و بهبود رشد گیاهچه ها کمک نمایند. این آزمایش به منظور بررسی اثر تیوسولفات و نیترات نقره بر رشد رویشی گیاهچه هاي کشت بافتی سیب زمینی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی در 3 تکرار و با دو رقم سانته و آگریا و 5 تیمار - محیط کشتحق ، اضافه نمودنئَ؟ع 6و3 نیترات نقره، ئپع100 µ و 50 تیوسولفات نقره به محیط کشتحق - در مرکز تحقیقات کشاورزي همدان و دانشکده کشاورزي دانشگاه آزاد اسلامی ورامین – پیشوا اجرا شد. پارامترهاي ارتفاع ساقه، تعداد ریشه، تعداد برگ، تعداد گره و قطر ساقه گیاهچه هاي حاصل اندازه گیري گردید. نتایج نشان داد استفاده از تیمار ئَ؟ع 3 نیترات نقره با کاهش مقدار اتیلن، موجب افزایش قطر ساقه و کاهش ارتفاع آن نسبت به شاهد گردید و سایر تیمارها، کاهش ارتفاع ساقه، تعداد ریشه، تعداد برگ و تعداد گره را نسبت به شاهد بدنبال داشتند.
مقدمه
در کشت بافت، به علت بسته بودن محیط کشت با هدف جلوگیري از ایجاد آلودگی، در مواردي ترکیباتی از جمله اتیلن تجمع پیدا کرده و مانع رشد گیاهچهها و یا ایجاد ناهنجاريهایی در آنها می گردند. اتیلن به عنوان یک تنظیم کننده رشد، توسط بافت گیاه، کالوس ها و گیاهچه ها در کشت درون شیشه اي تولید شده که برمورفولوژي گیاه تاثیر میگذارد. به دلیل تجمع اتیلن و اثرات نامناسب آن، نیترات نقره یک بازدارنده با ارزش در کاهش هورمون اتیلن و در نتیجه بهبود رشد گیاهچه ها بشمار می رود . - 1 - نیترات نقره افزایش باززایی و جنین زایی سوماتیک را در تنباکو، کائوچو و چند گیاه تک لپه مانند ارزن مرواریدي، گندم و ذرت و برخی گونه هاي زراعی نشان داده است. طهعأل و همکاران - - 2 - - 2007 موثر بودن نیترات نقره را در گیاهان مختلف تائید نموده اند. گاهی در کشت تک جوانه سیب زمینی، ساقه هاي شبیه استولون تولید می شود که داراي برگهاي کوچک و ریشه هاي هوایی می باشد، این عامل به وسیله ي تجمع اتیلن در داخل شیشه ها ایجاد می شود بنابراین جهت جلوگیري از تولید اتیلن می توان از موادي مانند تیوسولفات نقره که می تواند از اتیلن جلوگیري نموده و گیاهچه هاي طبیعی و نرمالی تولید نمایند استفاده کرد. با توجه به این یافته ها در این بررسی سعی شده اثر نیترات و تیوسولفات نقره را بر ریزازدیادي گیاهچه هاي سیب زمینی و کاهش اثرات نامطلوب اتیلن در محیط هاي کشت بررسی گردد.
مواد و روشها
گیاهچه هاي سیب زمینی عاري از ویروس ارقام سانته و آگریا از مؤسسه ساوین همدان تهیه شد. براي ازدیاد آنها و بررسی اثر تیمارهاي مورد نظربر روي رشد ریزنمونه ها، از کشت تک جوانه در محیط کشت حق همراه با تیمارهاي نیترات نقره و تیوسولفات نقره درآزمایشگاه کشت بافت وگلخانه دانشکده کشاورزي دانشگاه آزاد اسلامی ورامین – پیشوا و مرکز تحقیقات کشاورزي همدان استفاده گردید. پس از تهیه محیط کشت حق بدون هورمون، تیمارها به صورت زیر اعمال شدند. تیمار ذق : محیط کشت حق، تیمارلق : محیط کشت حق همراه با ئَ؟ع 3 نیترات نقره، تیمارصق: محیط کشت پایه حق همراه با ئَ؟ع 6 نیترات نقره، تیمارخق: محیط کشت حق همراه با ئپع50 µ تیوسولفات نقره و تیمارزق: محیط کشت حق همراه با ئپع100 µ تیوسولفات نقره. کشت قطعات تک جوانه ساقه سیب زمینی به صورت 6 ریز نمونه در هر شیشه انجام گردید و کشت ها براي رشد به فیتوترون انتقال داده شدند. شرایط محیطی در دوره رشد دماي ه23 ± 1 º، شدت نور 2000 لوکس و دوره نوري 16:8 تنظیم گردید.. پس از 5 هفته ریزنمونه ها رشد یافته و به گیاهچه تبدیل شدند که براي ارزیابی اثر محیط هاي کشت بر پارامترهاي رشدي آنها صفات ارتفاع ساقه، تعداد ریشه، تعداد برگ، تعداد گره و قطر ساقه اندازه گیري گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی در 3 تکرار و با 2 رقم سانته و آگریا و 5 تیمار اجرا شد.
نتایج و بحث
-1ارتفاع ساقه: تأثیر ارقام بر ارتفاع ساقه : تجزیه واریانس نشان داد بین ارقام از نظر ارتفاع ساقه اختلاف آماري معنی داري وجود نداشت تأثیر تیمارهاي مختلف بر ارتفاع ساقه: تجزیه واریانس نشان داد بین تیمارها از نظر ارتفاع ساقه اختلاف آماري معنی داري در سطح %1 وجود دارد و با بررسی مقایسات میانگین مشخص شد بیشترین ارتفاع ساقه به تیمار شاهد به میزان عط 12/84 و کمترین ارتفاع ساقه به تیمارهاي محیط کشت پایه + ئَ؟ع 3 نیترات نقره به میزان عط 3/57 و محیط کشت پایه+ ئَ؟ع 6 نیترات نقره به میزانعط 3/50 اختصاص یافت - نمودار. - 1 تأثیر متقابل ارقام و تیمارها بر ارتفاع ساقه: بررسی تجزیه واریانس نشان می دهد اثر متقابل ارقام مختلف و تیمارها بر ارتفاع ساقه، اختلاف آماري معنی داري نداشتند.
-2 تعداد برگ: بین تیمارهاي مختلف سیب زمینی از نظر تعداد برگ اختلاف معنی داري در سطح احتمال یک درصد وجود داشت. بررسی مقایسات میانگین نشان داد بیشترین تعداد برگ به تیمار شاهد به میزان 12/99 و کمترین به محیط کشت پایه + ئَ؟ع3 نیترات نقره به میزان 7/29 و محیط کشت پایه + ئَ؟ع6 نیترات نقره به میزان 7/80 اختصاص یافت - نمودار. - 2
-3 تعداد ریشه: تجزیه واریانس داده ها نشان داد بین دو رقم از نظر تعداد ریشه اختلاف آماري معنی داري وجود نداشت. همچنین بین تیمارهاي محیط کشت از نظر این صفت اختلاف معنی داري در سطح %1 وجود داشت . با توجه به مقایسات میانگین بیشترین تعداد ریشه به تیمار شاهد به میزان 14/59 و کمترین تعداد ریشه به محیط کشت پایه + ئَ؟ع 3 نیترات نقره به میزان 5/43 و محیط کشت پایه +ئَ؟ع 6 نیترات نقره به میزان 5/37 اختصاص یافت - نمودار. - 3 همچنین اثر متقابل ارقام و محیط کشت بر تعداد ریشه، معنی دار بود. بیشترین تعداد ریشه در رقم آگریا و تیمار شاهد به میزان 18/09و کمترین در رقم آگریا و تیمار محیط کشت پایه +ئَ؟ع 3 نیترات نقره به میزان 4/76 بدست آمد - نمودار. - 4
-4 تعداد گره: تجزیه واریانس نشان داد که بین تیمارها از نظر تعداد گره و اثر متقابل ارقام و محیط کشت اختلاف معنی داري وجود داشت اما اثر ارقام معنی دار نشد. بیشترین تعداد گره به تیمار شاهد به میزان 10/89 و کمترین تعداد گره به تیمار محیط کشت پایه + ئَ؟ع 3 نیترات نقره به میزان 5/34 و تیمار محیط کشت پایه +ئَ؟ع 6 نیترات نقره به میزان 5/84 اختصاص یافت - نمودار. - 5 مقایسه میانگین اثر متقابل ارقام و محیط کشت نشان داد که بیشترین تعداد گره در رقم سانته و تیمارشاهد به میزان11/08 وکمترین در رقم آگریا و تیمار محیط کشت پایه + ئَ؟ع 3 نیترات نقره به میزان 4/41 بدست آمد . نمودار هاي :1-6 مقایسه میانگین پارامترهاي بررسی شدهح در هر ستون براي هر عامل آزمایشی، اختلاف از میانگین که حداقل داراي یک حرف مشترك هستند، از نظر آماري معنی دار نیست. ذب: رقم آگریا، لب: رقم سانته،ذق : تیمار کشت پایه حق، لق: کشت پایه حق + ئَ؟ع 3 نیترات نقره،صق: کشت پایه حق +ئَ؟ع 6 نیترات نقره، خق: کشت پایه حق + ئپع50 µ تیوسولفات نقره و زق: محیط کشت پایه حق + ئپع100 µ تیوسولفات نقره.
