بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه ی هنر با تعمیق هویت ملی دانشآموزان دبیرستانی شهر کنگان اجرا شد. روش پژوهش از نوع همبستگی بوده است. جامعه آماری شامل کلیه دانش اموزان متوسطه شهر کنگان بود اند. جهت انتخاب نمونه ی آماری از روش نمونه گیری خوشه ای استفاده شد و بر مبنای جدول مورگان تعداد 327 انتخاب شدند.
ابزار پژوهش شامل مقیاس محقق ساخته هنر مبتنی بر سیاهه مهر محمدی - 1383 - و پرسشنامه هویت ملی ربانی و همکاران - 1387 - بود. بین هنر طراحی با تعمیق هویت ملی دانشآموزان رابطه معناداری وجود نداشت؛ بین هنرهای نقاشی، مجسمهسازی، معماری و نمایشی با تعمیق هویت ملی رابطه ی معناداری وجود دارد.
مقدمه :
هویت ملی به عنوان یک سازه ی اجتماعی ترکیبی از دو واژه هویت و ملیت، تعریفی است از انسان در متن جامعه؛ تعریفی سیال، ذهنی و نسبی است
در این راستا هنر به لحاظ تناسب با زبان انسان و ارتباط عمیق با ویژگیها و تمایلات درونی میتواند شخصیت مخاطبان را با تحولی بارز مواجه سازد. هنر در پایدارترین و اصیلترین جلوههای خود به آرمانها، شناختها، مهارتها، احساسات و ارزشهای ژرف نظر دارد که انسان با تکیه بر آن از سطح التذاذهای آنی و شناخت های سطحی رهیده، تحول واقعی و اصیل وی که نتیجه روی کردن آزادانه و آگاهانه به ارزشهاست را امکانپذیر سازد
هنر، عقل و احساس را متحد، تخیل را تحریک و محیط را دگرگون میکند. هنر شاهدی بر جستجوی بشر برای کسب جاودانگی و هویت بود - امینی، 1374 به نقل از سورتیجی و رستگارپور، - 1391 و می تواند در شناخت بهتر هویت ملی، نقشی بی بدیل داشته باشد. هنر در خود منشا و خاستگاه شناخت و معرفی فرهنگ یک ملت است و هویت ملی کشورها با شناخت هنرهای گوناگون آنها قابل فهم است - استرن5، . - 2004 هویت ملی زیربنای تمامی انواع دیگر هویتها و باز تولید و تفسیر دائمی ارزشها، نهادها، خاطرهها، اسطورهها و سنتهایی است که میراث متمایز ملتهاست و تشخیص هویت افراد را ممکن می سازد
هنر هر سرزمینی نمادی از فرهنگ آن سرزمین است و در شناخت و تعمیق هویت ملی دخیل است. هنر آموختن شیوه یادگیری به صورت بصری و ساختن تصویرهای ذهنی به منظور ادراک و دریافت معنا و مفهوم، و احساس رضایت درونی از تجربه زیبایی شناختی است که آنها را هنرهای تجسمی مینامیم، مانند طراحی، نقاشی، معماری، مجسمهسازی، هنرهای نمایشی همچون موسیقی، نتاتر و رقص - مهرمحمدی به نقل از شرفی،1386 ص . - 15 در همه اینها نوعی هویت ملی نهفته و قابل دستیابی و شناخت است.
آموزش و پرورش اصلیترین نهادی است که وظیفه درونی کردن ارزشها و اصول حاکم بر جامعه را بر عهده دارد - یارمحمدیان، - 1377 و میتواند بهترین راه برای تقویت هویت ملی قلمداد شود. پژوهشهای بسیاری حاکی از نقص و نارسایی پرداختن به این موضوع در آموزش و پرورش و بویژه در کتابهای درسی کشورمان است. هویت ملی در اهداف آموزشی از جایگاه مطلوبی برخوردار نیست؛ از این رو با توجه به تأثیرگذار بودن این مقوله در زمینههایی که به توسعه و تحکیم کشور مربوط است، نیاز به تجدیدنظر و بازاندیشی دارد. هنر میتواند در بهبود رفتارهای اخلاقی و اجتماعی جامعه نقشی بیبدیل داشته باشد
هویت در علوم اجتماعی به انحای مختلفی مفهوم سازی شده وبرای توصیف قلمروهای گوناگونِ واقعیت مورد استفاده قرار گرفته است. مثلا برخی صورتبندی هویت، به حوزه پدیدارشناختی واقعیت اشاره میکند، برخی نیز به حوزه فرهنگی رجحان می بخشند مفهوم هویت ملی نیز یکی از اساسی ترین و جدی ترین مفاهیم عصر مدرن و پسامدرن است که بعد از رنسانس به وجود آمده است
اگر گذشته و تاریخ و ادبیات و زبان و قومیتها و ویژگی های هنری گوناگون را از یک فرد بگیرید او دیگر هیچ چیز با ارزشی نخواهد داشت تا به آن ببالد و اگر اینچنین شد زمینههای پذیرش فرهنگهای دیگر را خواهد یافت
نبود هویت و نداشتن هویت ملی به سردرگمی و دوری از فرهنگ و هنر ملی منجر میشود. دانش آموزان نیز نیازمند شناخت هویت خود این امر از طریق تربیت و بویژه تربیت هنری میسر است
عدم آشنایی دانش آموزان با ویژگیهای جامعه خود و بویژه مفاد هنری، آنان را از هویت خود و هویت جامعه خود دور کرده و موجب بحران هویت خواهد شد. رایت - 2011 - 10 در جوامع پیشرفته هویت فردی و ملی در حال رنگ باختن است در حالیکه سیترین، ریچاد و متیو 12، - 2012 - معتقدند که هویت، عاملی موثر در شناسایی کیستی و چیستی فرد است و می تواند موجب استحکام هویت ملی و به تبع آن مجموع هویت های بشری شود.
هنر و آموزش آن از دیریاز بخشی از فرهنگ و هویت ملی ما بوده است و نسل آینده می تواند بواسطه شناخت جنبه های مختلف هنر با هویت ملی بیشتر آشنا شود. شناخت عوامل مختلف هنری در خصوص آشنایی با هویت های ملی میتواند موثر باشد. حبشی - 2008 - 13 هنر فرصت تعامل، درک متقابل و یادگیری اجتماعی را فراهم می آورد
تربیت هنری بدلیل کمک به کسب نتایج مطلوب در زمینه ی کیفیت زندگی، انسانیت، تکثر گرایی فرهنگی، شهروندی، آموزش عمومی و خودشکوفایی حائز اهمیت است - پل15، . - 2003 کودکانی که در زمینه های هنری کار می کنند، عملکرد بالاتری دارند و هنر ها را در خدمت سایر موضوعات آموزشی قرار می دهند و رشد می کنند. لذا تربیت هنری باید اساساً از همان ابتدای ورود دانش آموزان به نظام آموزشی مد نظر باشد - باقری، . - 1389 نوجوانان نیازمند کسب هویت و آشنایی با اسطوره ها و سرزمین و ریشه های خود هستند و این با شناخت جنبه های مختلف هنر میسر است. بنابراین ترتیب هنری با توجه به آثار و نتایج آن، باید به عنوان یک ضرورت و اولویت آموزشی از جایگاهی شایسته برخوردار شود
نتایج پژوهش یینگ لین - 2008 - 17 نشان داد که احساس تبعیض یکی از عوامل موثر بر هویت ملی بوده و تاثیر آن بیش از پیوستگی خانوادگی است؛ همچنین نتایج پژوهش فو شنگ هسیه - 2005 - 18 نشان داد که با افزایش سطح تحصیلات گرایش به هویت ملی تغییر می یابد و گروههای با تحصیلات دانشگاهی به هویت ملی اهمیت بیشتری میدهند.
نتایج پژوهش پال و وی - 2006 - 19 نیز احساس تبعیض را در تقویت هویت قومی و کاهش هویت ملی موثر نشان داد. پژوهش سباتیر - 2008 - 20 نشان داد که خانواده، همسالان، دوستان و احساس تبعیض بر هویت ملی موثرند و البته تأثیر خانواده مثبت و موثر تر است. پژوهش کیم - 2004 - 21 نشان داد که آموزش هنر بر شناخت هویت تاثیر مثبت دارد.
در پژوهشی مشابه سیریواردنا - 2002 - 22 گزارش داد که آموزش هویت ملی بر روی افراد تاثیر مثبت و معناداری دارد. بعلاوه راجیو - 2010 - 23 در بررسی خود چنین نتیجه گیری نمود که بین ماندگاری رسوم هنر فولکولور و شناخت بیشتر هویت فرهنگی رابطه ی معناداری وجود همچنین نتایج پژوهش شرفی - - 1389 نشان داد که آموزش هنر در هویت یابی افراد موثر و با تمام ابعاد شخصیتی فرد مرتبط است. نتایج پژوهش مومنی - 1391 - حاکی است که متغیر جنسیت رابطه معناداری با متغیر هویت ملی ندارد و متغیر پایگاه اقتصادی اجتماعی با آن رابطه معکوس دارد.
بعلاوه پژوهش رضایی و همکاران - 1390 - نشان داد که مولفه های آموزشی نظیر شیوههای تدریس، شخصیت معلمان، محتوی کتب درسی و برنامههای پرورشی مدرسه در هویت ملی دانشآموزان موثر و تاثیر آن در هویت ملی دختران بیش از پسران میباشد.
نتایج پژوهش لاریجانی و رازقی - - 1387 نشان داد که استفاده از هنر به شیوه نمایشی با استفاده از نمایش عروسکی و وانمودسازی تخیلی، موجب افزایش رشد اجتماعی کودکان کم توان ذهنی آموزش پذیر 9-11 ساله میشود، همچنین موسوی - 1377 - در پژوهش خود گزارش داد که ارائه کارهای هنری - نقاشی، شعر، قصه... - بر روند بهبود روانی، جسمانی کودکان بیمار تاثیر مثبت دارد.
پژوهش حقیقتیان، غضنفری و تکه اکبرآبادی - 1390 - نشان داد که بعد عاطفی 70 درصد از واریانس هویت ملی، بعد شناختی 20 درصد و بعد رفتاری 9 درصد از واریانس نمره هویت ملی را پیش بینی می کند. هویت ملی است. از بین متغیرهای مسقل، ملی گرایی دوستان 22 درصد، ملی گرایی خانواده 12 درصد و عامل تلویزیون 1 درصد بر هویت ملی تاثیر داشته و از بین برنامه های تلویزیون، برنامه های کمدی 1 درصد بر هویت ملی اثرگذار بودهاند.
در پژوهش لهساییزاده، مقدس و تقوی نسب - 1388 - در میان اعراب شهرستان اهواز، متغیرهای سن، شغل، درآمد خانواده، میزان مالکیت خانواده، احساس محرومیت نسبی در بعد اقتصادی، منطقه مسکونی - عرب نشین و مختلط - ، میزان اعتماد به قوم، پایبندی به هنجارهای قومی، تحصیلات، استفاده از وسایل ارتباط جمعی، رضایت از نظام سیاسی، مشارکت در امور سیاسی و احساس محرومیت نسبی در بعد سیاسی با متغیر هویت قومی رابطه مثبت دارند و نیز رابطه هویت قومی و هویت ملی در جهت منفی آن تایید شد.
نتایج پژوهش کیاکجوری - 1386 - نیز نشان داد که هر چه شبکه ارتباطی افراد گستردهتر باشد، هویت ملی آنان قویتر است. این شبکه در میان متاهلین گستردهتر از مجردین، و در میان اعضای گروهها و انجمنهای داوطلبانه وسیعتر از کسانی است که در این گونه گروهها عضو نیستند.
