بخشی از مقاله
چکیده
مقدمه و هدف اریکسون هویت را مفهوم سازمانیافتهای از "خود" میداند و از ارزشها، باورها و اهدافی که فرد بدان پایبند است، تشکیل شده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین سبک هویت هنجاری و سبک هویت سردرگم/ اجتنابی با احساس تنهایی در دانشآموزان پسر تیزهوش دوره اول متوسطه بود. مواد و روشها پژوهش از نوع همبستگی و جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشآموزان تیزهوش دوره اول متوسطه شهر تهران بود که براساس آمار اداره آموزش و پرورش، حدود 2000 نفر بودند. از میان جامعه آماری، به روش نمونه گیری خوشهای مرحلهای و بر اساس جدول کرجسی و مورگان نمونهای به حجم 322 نفر انتخاب شد.
ابزار سنجش شامل دو پرسشنامه سبکهای هویت برزونسکی - 1989 - و پرسشنامه احساس تنهایی راسل - 1995 - بود. یافتهها: داده ها از طریق ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون تحلیل شد. یافته ها نشان داد که سبک هویت هنجاری با احساس تنهایی دردانشآموزان پسر تیزهوش رابطه منفی معناداری دارد. از طرفی سبک هویت سردرگم/ اجتنابی نیز با احساس تنهایی رابطه مثبت و معناداری دارد. نتایج با توجه به روابط قوی بین سبک هویت نوجوانان با احساس تنهایی آنها، میتوان به نقش پررنگ محیط و سبک تربیتی والدین پی برد. بنابراین تمرکز بر این دوران و انجام مداخلات روانشناختی جهت کاهش مشکلات روانشناختی نوجوانان و سبکهای تربیتی والدین، مهم و ضروری است.
کلید واژگان سبک هویت هنجاری، سبک هویت سردرگم/ اجتنابی، احساس تنهایی، دانشآموزان پسر تیزهوش.
.1 مقدمه
مفهوم تیزهوشی برای طیف وسیعی از دانشآموزان با تواناییهای فوق العاده در حیطههایی مانند هوش، خلاقیت، مهارتهای نظری، توانایی رهبری و امور هنری به کار میرود. دانشآموزان تیزهوش و با استعداد دامنه وسیعی از استعدادها، تواناییها و مهارتها را نشان میدهند و بیان ویژگیهای عمومی که قابل تعمیم به تمام آنها باشد ممکن نیست، ولی ویژگیهای خاصی را میتوان در دانشآموزان تیزهوش بیان کرد - مشایخی و ترابی میلانی، [16] . - 1396 مدارس ویژه دانشآموزان سرآمد یا تیزهوش، دارای شرایط خاص پذیرش دانشآموز و محیط آموزشی متفاوت نسبت به دانشآموزان مدارس عادی میباشند و چنین عواملی احتمالا میتواند، موجب تفاوت بین ویژگیهای روانی دو گروه دانشآموزان شود - طاهر، بخشی پور، مجرد و کوچک پور، - 1394، [11] بطوری که به عنوان نمونه، پژوهش مایکن - 2015 - 1 نشان داد که احساس تنهایی دانشآموزان تیزهوش بالاتر از دانشآموزان عادی میباشد،[25] البته برخی پژوهشها مانند پژوهش قرنجیک، حسن زاده و فخری - 1393 - ، تفاوت معناداری بین احساس تنهایی در دو گروه دانشآموزان تیزهوش و عادی مشاهده نکردند. [15]
احساس تنهایی از لحاظ کیفیت با تنهایی یا کناره گیری اجتماعی اختیاری و بدون تعارض متفاوت است - استوکلی2، [27] . - 2012 احساس تنهایی، تجربهای ناخوشایند مانند تفکر فرد مبنی بر متمایز بودن از دیگران است که با مشکلات رفتاری قابل مشاهده مانند اندوه، عصبانیت و افسردگی همراه بوده و ناهمخوانی بین انتظارات و آرزوها را در روابط اجتماعیشان میدهد ودررفتارهایی نظیر اجتناب از تماس با دیگران نمود مییابد - الهاگین3، [23] . - 2009 از طرفی یکی از متغیرهایی که در دانشآموزان تیزهوش از اهمیت بسزایی برخوردار است و نسبت به دانشآموزان عادی متفاوت میباشد، سبک هویت است - صنعتی و استوار، [10] . - 1393 اریکسون 1996 - 4؛ به نقل از وایت5، - 2008 هویت را مفهوم سازمان یافتهای از "خود" میداند و از ارزشها، باورها و اهدافی که فرد بدان پایبند است، تشکیل شده است. [28] همچنین مارسیا 2002 - 6؛ به نقل از بشارت، تولائیان و غلامعلی لواسانی، - 1391 هویت را به عنوان نوعی خود درونی شده و سازمانیافته میداندکه مشتمل برنظام باورها، آرزوها، ارزشها، عقاید و تجارب است - برزونسکی، [2] . - 2008
در راستای تعاریف متفاوت از هویت، برزونسکی یک دیدگاه شناختی- اجتماعی را ارائه داد که تفاوت فرایندهایی را که افراد در وضعیتهای مختلف برای تصمیمگیری، حل مسئله وکشف اطلاعات از آن استفاده میکنند، روشن مینماید. او برای آنها جهتگیری فرایند نگر یا سه سبک هویت اطلاعاتی، هنجاری و اجتنابی رامعرفی مینماید - بهاری و فرکیش، [3] . - 1388 برزونسکی و کالک - 2005 - 7 با بررسی زیربناهای شناختی اجتماعی وضعیت سبک های هویت ، سه سبک اطلاعاتی ، هنجاری و سردرگم/ اجتنابی را فرض نمود این سبک ها در واقع شیوه های شناختی اجتماعی برای پردازش اطلاعات مرتبط با خود هستند سبک هنجاری ، بر پایه تقلید و پیروی از افراد مهم در زندگی فرد بنا شده است و شامل یک دیدگاه بسته ذهنی و خودپنداری ثابت و سرکوب کننده اکتشاف است. این روش بسیار نزدیک به وضعیت تفویض اختیار مارسیا است. نوجوانان با سبک هویت هنجاری، نسبت به موضوعات هویتی و تصمیم گیری ها به هم نوایی با انتظارات و دستورات افراد مهم و گروه های مرجع می پردازند. آنها به طور خودکار، ارزش ها و عقاید را بدون ارزیابی آگاهانه می پذیرند و درونی می کنند؛ تحمل کمی برای مواجه شدن با موقعیت های جدید و مبهم
