بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش رفتار رقمهاي مختلف گندم نان در پاسخ به کشت بافت، نشان داده شده است. کارایی کالوسزایی در جنینهاي رسیده دو رقم گندم نان، چمران وتجن با هم مقایسه شدند. جنینهاي رسیده را در محیط MS حاوي غلظتهاي مختلف دو هورمون 0 - 2,4-Dو5 میلیگرم در لیتر - و 0 - NAA، 0.05 و 0.1میلیگرم در لیتر - قرار داده شدند. رشد کالوس به صورت حجمی با استفاده از مقیاس Hoker اندازهگیري شد.در این آزمایش سه صفت، درصد کالوسزایی، قطر کالوس و وزن تر کالوس اندازه گیري شد. در این میان رقم چمران از نظر صفات مورد بررسی بهترین بود. بالاترین میزان کالوسزایی در محیط کشت حاوي 5 میلیگرم در لیتر2,4-D به دست آمد.
کلمات کلیدي: جنین رسیده، کالوسزایی، 2,4-D، NAA
مقدمه
گندم از دیر باز در بین غلات غذاي اصلی انسان بوده که بطور مستقیم مورد مصرف قرار میگیرد، چرا که منبع اصلی کربوهیدرات غذاي انسان را تشکیل داده و از لحاظ تهیه نان و ارزش نانوایی از برترین غلات می باشد - . - 6 گندم یکی از مهمترین گونههاي گیاهی است که پاسخ مثبتی به باززایی گیاه در محیط آزمایشگاهی داده است . - 3 - استفاده از جنینهاي رسیده به عنوان ریز نمونه باعث صرفهجویی در وقت و فضا میشود و نیز از هزینههاي گلخانهاي که براي رشد گیاهان براي تهیه جنین نارس گندم میباشد، جلوگیري میکند . - 8 - تولید جنینهاي نارس فرآیندي وابسته به زمان بوده و در دسترس بودن آن در همه فصول سال مشکل است بنابراین این مسئله محققین را بر آن داشت که از جنینهاي رسیده براي تولید کالوس استفاده نمایند.
اگر چه جنین هاي رسیده حاصل از بذرهاي خشک شده در هر زمان از سال در دسترس هستند اما مشکل اصلی فراوانی پائین القاي کالوس می باشد - . - 12پاسخ به کشت بافت که شامل ظرفیت القاي کالوس و باززایی در گندم می باشد متأثر از ژنوتیپ - 2 - ، منبع ریز نمونه - 9 - ، محیط کشت - 2 - و اثر متقابل بین آنها است - . - 7اوزگن و همکاران1 در سال 1996 بر روي جنینهاي رسیدة هفت ژنوتیپ گندم ماکارونی پائیزه که در محیط کشت MS حاوي 2,4-D بوده مطالعه کردند. آنها فهمیدند که جنینهاي رسیده پایین ترین درصد کالوسزایی را دارند در حالیکه از نظر ظرفیت باززایی، بیشترین باززایی را نسبت به جنینهاي نارس نشان می دهند - . - 7
سرکار2 و همکاران در سال 2002 گزارش کردند که محیط کشت MS حاوي 6 میلیگرم در لیتر 2,4-D بهترین محیط براي االقاء کالوس جنین رسیدة گندم می باشد - . - 10 هورمون 2,4-D یک تنظیم کنندة رشدي موثر نسبت به استفاده از NAA به تنهایی میباشد - 8،4 و. - 9نسیرکیلار 3و همکاران - 2006 - طبق مطالعهاي که بر روي گندم نان و گندم دوروم انجام دادند، گزارش کردند که درصد کالوسزایی بسته به ژنوتیپها و رقمها اختلاف معنیداري دارند و بیشترین درصد کالوسزایی در محیط MS حاوي 2 میلیگرم در لیتر 2,4-D در مقایسه با محیط MS حاوي 1 میلیگرم در لیتر NAA بود - . - 5هدف از این تحقیق القاي کالوس از جنینهاي رسیدة گندم و بهینه سازي محیط کشت می باشد.
مواد و روشها
این پژوهش در سال 1387- 88 در دانشکده کشاورزي دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز انجام شد. در این آزمایش از 2 رقم گندم نان که شامل چمران و تجن بود، استفاده شد. در ابتدا بذور در اتانول %70 به مدت 5 دقیقه غوطهور گردید و بعد از آن یک بار آبکشی شد و بمدت 10 دقیقه در هیپوکلرید سدیم %5 قرار داده شدند و بعد از آن 3 بار آبکشی با آب مقطر استریل انجام گردید.بذور بمدت 16 ساعت دردماي اتاق خیسانده شدند و بعد جنینهاي رسیده در پتري دیشهاي که حاوي محیط کشت MS تکمیل شده با غلظتهاي مختلف هورمون هاي 0 - 2,4-Dو5 میلیگرم در لیتر - و 0 - NAA، 0.05 و 0.1میلیگرم در لیتر - و ساکاروز 30 میلیگرم در لیتر کشت شدند و PH بین 5/7 -5/8 تنظیم گردید و آگار به مقدار 7 میلیگرم در لیتر اضافه شد.
محیط کشت در اتوکلاو به مدت 20 دقیقه در دماي 120 درجه سانتی گراد براي ضدعفونی شدن قرار داده شد. و پتري دیشهاي حاوي جنینهاي رسیدة کشت شده در انکوباتور در تاریکی و در دماي 25 1 c به مدت 45 روز قرار داده شدند. صفات اندازه گیري شده شامل درصد کالوسزایی، قطر کالوس و وزن تر کالوس بودداده. هاي بدست آمده در قالب طرح فاکتوریل در پایه کاملاً تصادفی در چهار تکرار با نرمافزار SPSS13 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج و بحث
نتایج بدست آمده نشان می دهد که کالوسزایی از همان روزهاي اول مشاهده شدند و در روز چهل و پنجم وزن تر کالوس، قطر کالوس و درصد کالوسزایی اندازهگیري شدند. با توجه به جدول تجزیه واریانس - جدول - 1- 1، در هر سه صفت مورد بررسی بین ارقام و ترکیبات مختلف هورمونها و اثر متقابل بین آنها در سطح احتمال %1 اختلاف معنی دار وجود داشت.
طبق جدول2-1 درصد کالوسزایی در رقم چمران با ترکیب 2,4-D به میزان 5 میلیگرم در لیتر بیشترین مقدار میباشد. در تشکیل کالوسهاي جنین زا در گندم هورمون 2,4-D به عنوان تنظیم کننده رشدي موثر براي القاي و حفظ کالوس است - 1و. - 12 در 6-8 میلیگرم در لیتر، 2,4-D به کالوسزایی بالایی مشاهده شد. تومار1 و همکارانش در سال 2003 دریافتند که افزایش غلظت 2,4-D در محیط کشت کالوسهاي خوبی را تولید می کند - . - 11تورهان و باسر2 در سال 2004 گزارش کردند که درصد کالوسزایی در محیط MS حاوي 4 میلیگرم در لیتر 2,4-D به همراه 1 میلیگرم در لیتر NAA بیشترین کالوسزایی را داشت. آنها دریافتند که هورمون NAA به همراه 2,4-D باعث افزایش القاي کالوس گندم می شود ولی چنانچه نتایج نشان میدهد که این ترکیب هورمونی در میزان کالوسزایی تاثیري نداشت و هورمون 2,4-D به تنهایی باعث افزایش درصد کالوسزایی در دو رقم گندم شده است - . - 12
