بخشی از مقاله
چکیده:
انگور Vitis vinifera از مهمترین محصولات باغی هست که در سرتاسر جهان رشد میکند. امروزه تکنیک کشت بافت یکی از تکنیکهاي مفید و عمومی در جهت حل مشکلات اغلب محصولات کشاورزي میباشد که در برنامههاي مختلف از جمله القاي کالوس و باززایی گیاه در شرایط درون شیشهاي و تسریع تکثیر کلونی و گزینش ارقام مناسب در شرایط درون شیشهاي بکار میرود. از این رو ا ثر هورمونهاي مختلف بررسی گردید و غلظت مطلوب براي القاي کالوس، در انگورهاي رقم دم روباهی, عسکري و بیدانه سفید تعیین شد. در این آزمایش ما از هورمونهاي 2,4–D و NAA در غلظتهاي 5 و 10 میکرومولار در ترکیب با BA در غلظتهاي 0 و 1 میکرومولار استفاده کردیم و نتایج این تحقیق نشان داد که بیشترین میزان کالوس در محیط کشت پایه MS تکمیل شده با هورمونهاي 2,4-D در غلظت 10 میکرومولار و BA در غلظت یک میکرومولار در رقم عسکري تولید گردید. و کمترین میزان در هورمون NAA به تنهایی در ژنوتیپ بیدانه سفید تولید گردید.
واژگان کلیدي: انگور، درون شیشه، کالوس، هورمونهاي رشد مقدمه:
انگور از راسته عناب , - Rhamnales - تیره - - Vitaceae میباشد و حاوي 10 جنس مختلف از جمله Vitis میباشد این جنس شامل دو زیر جنس موسکادینیا و ائوویتیس میباشد . - 1 - این گیاه از قدیمی ترین محصولات باغی مورد استفاده بشر بوده و از ارزش غذایی و دارویی بالایی برخوردار است هم چنین در صنایع تبدیلی اهمیت زیادي دارد. امروزه کشت بافت به عنوان یک تکنیک و ابزار مفید در برنامههاي مختلف بکار میرود. در کشت درون شیشهاي عوامل محیطی نظیر نور و درجه حرارت و همچنین عوامل تغذیهاي تحت کنترل میباشند و این ویژگی سبب شده که امروزه از این تکنیک استفادههاي فراوانی شود . - 10 - کالوس توده سلولی نامتمایز هست که بطور سریع تکثیر میشود و می تواند بوسیله کشت ریز نمونههاي مختلف روي محیط کشت حاوي هورمونهاي رشد بدست آید . - 8 - القاي کالوس توسط عوامل مختلفی ازجمله نوع کولتیوار, نوع ریز نمونه, منابع کربوهیدراتی و تنظیم کنندههاي رشد گیاهی تحت تأثیر واقع میشوند. ژنوتیپ و محیط کشت نقش مهمی را در القاي کالوس در شبدر بازي میکنند . - 9 - القاي کالوس در محیط هاي درون شیشهاي با استفاده از هورمونهاي اکسین و سایتوکینین انجام میگیرد. 2,4-D اکسین سنتزي میباشد که اغلب به عنوان تنظیم کننده رشد در کشت بافت استفاده می شوند. مطالعه در مورد تأثیر غلظتهاي مختلف بر میزان رشد کالوس، حاکی از این است که افزایش غلظت 2,4-D اثر بازدارنده روي رشد و القاي کالوس دارد . شواهد بیانگر این است که بکارگیري یک اکسین قوي قادر به القاي کالوس میباشد اما استفاده از ترکیب سایتوکنین به همراه اکسین دستیابی به کالوسهاي مناسب تر را تسهیل میکند . - 5 - در آزمایشی که روي ریز نمونههاي دیسک برگی - Prunus avium cv.satonishiki - در محیط کشت MS حاوي هورمون BA انجام گرفته است، نتایج نشان دادند که تیمار با 0.1 میکرومولار BA القاي کالوس زیادي را سبب شد و نیز در ریز نمونههاي دیسک برگی - Prunus persica cv. Hukuho - که القاي کالوس صورت گرفته بود مشاهده شد که با افزایش میزان هورمون BA بیشتر از 1 میکرومولار میزان تولید کالوس کاهش مییابد در حالیکه محیط فاقدBA در حضور 2,4-Dیا NAA توانایی تولید میزان کمتري کالوس را داشت . - 7 -
در آزمایشی که روي ارقام مختلف سیب زمینی در کشور بنگلادش صورت گرفته مشاهده شده که غلظت 2,4-D به میزان 3 میلی گرم بر لیتر اپتیمم غلظت براي القاي کالوس در همه کولتیوارها میباشد . - 4 - در مطالعهاي که روي بذور بالغ گندم از نظر فیزیولوژیکی انجام گرفته نتیجه شده هست که غلظت 3.5 میلی گرم بر لیتر 2,4-D اپتیمم غلظت براي القاي کالوس هست . - 3 - القاي کالوس مطلوب میتواند از طریق دستورزي غلظتهاي 2,4-D و تعدیل مقدار آن در محیط کشت القایی بدست آید - 11 - و نیز ژنوتیپ هاي مختلف پاسخهاي مختلفی را به سطوح متفاوت 2,4-D میدهند - . - 6
مواد و روش ها: مواد گیاهی:
در این تحقیق از بوتههاي 3 ژنوتیپ انگورهاي عسکري, دم روباهی و بیدانه سفید از باغ مادري ایستگاه تحقیقاتی کهریز ارومیه استفاده شد که نمونهها از شاخههاي حاوي 4 جوانه از پایین مریستم تهیه شد و برگها و دمبرگها جدا شده و سپس به آزمایشگاه منتقل شدند.
ضدعفونی:
به منظور ضدعفونی ریز نمونهها از شستشو در زیر آب جاري استفاده شد و سپس در زیر هود قلمههاي انتهایی ساقه به ابعاد 1 سانتی متري بریده شده و به مدت 30 ثانیه در الکل %70 غوطهور شدند و پس از شستشو با آب مقطر استریل به مدت -5 10 دقیقه با هیپوکلریت سدیم ا% ضدعفونی شده و در نهایت سه بار با آب مقطر استریل شستشو داده شدند.
محیط کشت القایی:
از محیط کشت پایه MS تکمیل شده با هورمونهاي 2,4-D و NAA هر کدام در غلظتهاي 5 و10 میکرومولار و BA در غلظتهاي 0 و 1 میکرومولار و ساکارز 30 گرم بر لیتر استفاده شد و pH محیط کشتها روي 5/7 تنظیم گردید و در پایان آگار 7 گرم بر لیتر و زغال فعال 2 گرم بر لیتر اضافه شد ودر اتوکلاو در دماي 121 درجه سانتیگراد و فشار 1/2 پاسکال به مدت 20 دقیقه قرار گرفتند .
شرایط اتاق رشد:
بعداز کشت ریزنمونهها در شیشههاي حاوي محیط کشت به اتاق رشد با شرایط 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی و شدت نور 3000 لوکس منتقل شدند.
تجزیه آماري دادهها:
در این آزمایش که بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملأ تصادفی میباشد از نرم افزار SAS استفاده شد و مقایسه میانگین دادهها با استفاده از آزمون چند دامنهاي دانکن انجام شد و براي رسم نمودارها از نرم افزار EXEL استفاده شد.
بحث و نتایج:
در دو آزمایشی که در این مطالعه انجام گرفت بیشترین میزان کالوس زایی را در ژنوتیپ عسکري با 68/33 درصد در غلظت 10 میکرومولار 2,4-D در ترکیب با 1 میکرومولار BA و کمترین میزان کالوسزایی با 41/67 درصد در ژنوتیپ بیدانه سفید در غلظت 5 میکرومولار NAA به تنهایی مشاهده کردیم - نمودار. - 1 و نیز مشاهده گردید که در تیمار با هورمون اکسین اثر ژنوتیپ در سطح 5 درصد معنی دار گردید و نیز در تیمار با NAA و BA نیجه گرفته شد اثر این دو هورمون مستقل از هم نمیباشد - جدول. - 2 در نتایجی که از آزمایشات تولید کالوس از ریز نمونههاي برگی در گیاه تاتوره - - Datura Stramonium بدست آمده مشاهده شد که در تیمارهاي بدون 2,4-D تشکیل کالوس کم هست یا وجود ندارد و نیز آنها یافتند که غلظت هاي کم کینتین 0.25 - یا0.5 میلی گرم بر لیتر - در ترکیب با 2,4-D میتواند آغازش کالوس و تکثیر آن را به دلیل تأثیر آن در تحریک تقسیم سلولی تسریع کند ولی غلظتهاي زیاد آن 1 - میلی گرم بر لیتر - مؤثر نمیباشد . - 2 - و نیز سایتوکنین به دلیل تأثیرش در بزرگ شدن سلولها اثر اکسین را ترغیب میکند این نتایج با نتایج مطالعات ما مطابقت دارد.
جدول:1 تجزیه واریانس ژنوتیپ, 2,4-D و BA جدول:2 تجزیه واریانس ژنوتیپ و NAA و BA
ارقام انگور
نمودار:1القای کالوس در ارقام انگور
ارقام انگور
نمودار:2 ا ثرغلظت BA و رقم روی القای کالوس
