بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی اثر بخشی ورزش بر میزان عزت نفس ، شادکامی و کیفیت زندگی نوجوانان بدسرپرست پسر 15تا18 سال تهران بود. بدین منظور از بین افراد ورزشکار عادی و مبتدی مراجعه کننده به باشگاه بدنسازی شهرستان تهران در تابستان 1395 ،60 نفر به صورت در دسترس و 60 نفر نیز از نوجوانان بدسرپرست انتخاب و از نظر سن ، جنسیت و تحصیلات با گروه آزمایش همتا شدند.پس از انتخاب گروه های نمونه، آموزش ورزشی توسط مربی پرورش اندام به مدت 3 ماه هرهفته 3جلسه 2 ساعته بر روی گروه آزمایشی - نوجوانان بدسرپرست - اجرا شد.
شرکت کنندگان پرسشنامه های عزت نفس کوپراسمیت، شادکامی آکسفورد و کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت را در پیش آزمون و پس آزمون تکمیل کردند. دادههای این پژوهش با استفاده شاخص های آمار توصیفی، آزمون مانوا و با بکارگیری نرمافزاری آماری SPSS-16، تحلیل شدند. نتایج تحلیل واریانس چند متغیره حاکی از اثر بخشی ورزش و افزایش معنی دار نمرات عزت نفس، شادکامی و کیفیت زندگی و مولفه های آنها در نوجوانان بدسرپرست در پس آزمون بود. پیشنهاد می شود با توجه به فواید جسمانی و روانی و نداشتن عوارض جانبی، از ورزش به عنوان عاملی جهت افزایش سلامت جسمانی و روانی در فرزندان خانوادهای بدسرپرست و بی سرپرست استفاده شود.
کلید واژه: اثربخشی ورزش، عزت نفس ، شادکامی، کیفیت زندگی
مقدمه
مطالعات انجام شده در حوزه های مختلف علوم پزشکی و روان شناختی، حاکی از آن است که بین سلامتی و سبک زندگی افراد ارتباط و همبستگی وجود دارد. انجمن قلب امریکا در سال 2001، سبک زندگی را از جمله عوامل مستعد کننده مهم بیماری و مرگ و میر در ایالت متحده امریکا دانسته، حدود 70 درصد از تمام بیماری های جسمی و روانی را مربوط به شیوه زندگی می داند - انجمن قلب آمریکا، . - 2001از بین عوامل موثر در سبک زندگی سالم و سلامت روان، نقش ورزش بسیار مهم بوده و در مطالعات متعددی مورد تاکید قرار گرفته است - خیر جو، - 1391، به طوری که در سال 2002 شعار سازمان بهداشت جهانی "تحرک رمز سلامتی" عنوان شده بود. کاربرد روانشناسی در ورزش نیز به طور مشخص مورد تأکید قرار گرفته است - ول و گرینلس1، . - 2003
همچنین عوامل روانشناختی دخیل در عملکرد ورزشی، به مدت طولانی مورد توجه ورزشکاران، مربیان و روانشناسان ورزشی بوده است - گوسیاردی، گوردون و دیمک2، . - 2009 تاثیر فعالیت های ورزشی بر سلامت جسم و روان در مطالعات مختلفی آزمون شده است - لاندرز، . - 2005 این پژوهش قصد دارد تاثیر یک دوره فعالیت ورزشی مستمر و منظم را بر کیفیت زندگی، عزت نفس و شادکامی نوجوانان با شرایط خاص را بسنجد. سه متغیری که از مولفه های اصلی سلامت روان بوده و هریک در بر گیرنده ابعاد فردی، اجتماعی ، خانوادگی و محیطی نوجوان می باشد. لذا هدف پژوهش حاضر بررسی اثر بخشی یک دوره فعالیت ورزشی بر افزایش کیفیت زندگی، عزت نفس و شادکامی نوجوانان بدسرپرست می باشد.
همچنین پژوهش ها نشان داده است که ورزش باعث افزایش سلامت روانی، تقویت احساس ارزشمندی، کاهش اضطراب و افسردگی - گیاکوبی، هازون بلاس و فرای3، - 2005 و افزایش قدرت ذهنی - لوی4 و لوی، - 2005 می شود.ورزش آثار مفیدی بر روی خلق وخوی افراد دارد، برخی شواهد پژوهشی نشان داده اند که فعالیت عضلانی سبب ترشح موادی در مغز می گردد که موجب بروز شادی و نشاط در شخص می شود. امروزه ورزش در درمان اختلالات روحی و روانی مورد توجه طب ورزش و روان درمانی قرار گرفته است .فشارهای روحی و عصبی که هر روزه با ماشینی شدن زندگی بیشتر شده و استرسهای روزمره زندگی افزوده می گردند، متخصصان و کارشناسان را بر آن داشته است که از ورزش به عنوان واکسنی جهت درمان بیماریهای جسمی و روانی استفاده کنند، زیرا ورزش یکی از ساده ترین، بی خطرترین، کم هزینه ترین و طبیعی ترین راههای مقابله با مشکلات جسمی و روحی است - بنایی، . - 1384
ورزش زمانیکه به صورت گروهی انجام شود باعث می شود تا افراد با همدیگر در تماس و ارتباط باشند، روابط اجتماعی فرد را تقویت میکند و بیان احساسات، بدن را شکوفا می سازد، همچنین فعالیت هماهنگ، یکی از روش هایی است که اثرات مفیدی بر خلق وخو و تفکرات فرد دارد و افکار منفی و مخرب را از بین می برد - گرافت5، . - 2000در بیست سال گذشته توجه بسیاری به مساله روان درمانی همراه با فعالیت بدنی و اثرات مفید ورزش، در ارتباط با سلامت روان شده است - مارتینسن6، . - 2004 پرداختن به فعالیت ورزشی به نحوی سبب تخلیه هیجان می شود، بدین معناکه برخی از عواطف منفی، تضاد و تعارضات درونی فرد تخلیه شده و حس اعتماد به نفس، احترام به خویشتن، احساس شادابی و سلامت جسمی در فرد نمایانگر می شود.
به عبارتی می توان گفت ورزش و فعالیت بدنی برنامه ریزی شده، سبب تقویت و بهبود دستگاههای بدن از جمله متغیر های مهمی که جزء شاخص های سلامت روان محسوب می شوند و در این پژوهش مورد بررسی قرار می گیرند؛ می توان به عزت نفس1، شادکامی ذهنی2 و کیفیت زندگی 3 اشاره کرد.عزت نفس از جمله سازه های روانشناختی است که در چند دهه اخیر مورد توجه بسیاری از روانشناسان و پژوهشگران قرار گرفته است. بطورکلی ارزیابی هایی که فرد از خود می کند عزت نفس او را شکل می دهد - هنری ماسون، ترجمه یاسایی، . - 1375
همچنین عزت نفس درجه تصویب، تائید، پذیرش و ارزشمندی است که فرد نسبت به خود احساس می کند. عزت نفس از خود پنداره متفاوت است ، خود پنداره عبارت است از مجموعه ویژگی هایی که فرد برای توصیف خویش بکار می برد در حالیکه عزت نفس عبارت است از ارزشیابی اطلاعاتی که فرد درخود پنداره دارد و از اعتقادات فرد در مورد تمام صفات و ویژگیهایی که در او هست ناشی می شود - نوربخش، . - 1384 مطالعات نشان داده است که اشخاص با عزت نفس بالا از لحاظ اعتماد به نفس در سطح بالایی قرار دارند و تلاش هایشان آنها را به سوی موفقیت سوق می دهد. در این افراد احساس شایستگی و لیاقت عاملی برای دستیابی به سطوح بالایی از انگیزش درونی می باشد.
انتظارات بالا موجب شکل گیری اهداف مشکل می شود و اهداف مشکل به برانگیختن تمرکز و چالش های مداوم کمک می کند که نتیجه آن پیشرفت و تقویت عزت نفس می باشد. اما افراد با عزت نفس پایین، انتظارات پایینی را برای عملکرد های خود در موقعیت های گوناگون در نظر می گیرند و اغلب توانایی های اولیه خود را دست کم می گیرند؛ چرا که فاقد اعتماد به نفس می باشند و از شکست می ترسند. به طور طبیعی نتیجه انتظارات پایین، تلاش کمتر و شکل گیری اهداف نه چندان دشوار و متوسط است. اهداف کوچک، عملکرد متوسط و تلاش کمتر را به دنبال دارد - غفاری، . - 2007
تاکنون مطالعات در زمینه عزت نفس و ورزش صورت گرفته است که تفاوت معناداری را در عزت نفس افراد ورزشکار و غیر ورزشکار گزارش کردند و تاثیر برنامه تمرینی منظم بر افزایش عزت نفس را می توان به مقوله هایی مانند: کار ، خانواده ، تفریح ،سلامتی ، امور مالی خود و گروه تقسیم بندی نمود - ادینگتون و شومن، . - 2004بررسی مطالعات حوزه شادکامی نیز نشان می دهد که یکی از مهمترین عوامل در ایجاد شادکامی، پرداختن به ورزش و فعالیتبدنی است - بن مک ناویل، - 2003 .مطالعات نشان داده است که کسانی که به طور منظم ورزش میکنند، از شادکامی بالاتری برخوردار هستند - بن مکانویل، . - 2003 همچنین بیدل و موتری - - 1991 بیان کردند، ورزش عزت نفس را تقویت و موجب افزایش شادی میگردد.
ورزش منظم در دانش آموزان رضایت از زندگی بیشتری را نیز به همراه دارد. - رولند و همکاران، . - 2003 به اعتقاد کوپر اسمیت - - 2005 ورزشکاران از پایداری هیجانی و اعتماد به نفس بالایی برخوردارند و نسبت به خود و زندگی تصورات مثبتی دارند و عوامل شخصیتی آنان نیز به نحو بارزی رشد یافته است - به نقل از امینی، . - 1390امروزه کیفیت زندگی جمعیت ها به عنوان چارچوبی برای ارائه خدمات متناسب با جنبه های مختلف زندگی و تخصیص منابع مورد استناد قرار می گیرد. اهمیت سنجش کیفیت زندگی به حدی است که برخی بهبود کیفیت زندگی را به عنوان مهمترین هدف مداخلات درمانی نام می برند - کاسگینگ4، . - 2002
