بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه ی بین عزت نفس و شادکامی در بین دانشجویان تازه وارد به دانشگاه و دانشجویان سال آخر بوده است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه 14000 نفر دانشجویان دانشگاه شهید باهنر کرمان در نیمسال دوم سال تحصیلی 1393 بوده است که از این بین 210 نفر به عنوان نمونه و با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب گردیدند و به پرسشنامه های مربوط پاسخ دادند. ابزار پژوهش شامل دو پرسشنامه عزت نفس کوپراسمیت و پرسشنامه شادکامی SWLS بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها ی بدست آمده از روش آماری آزمون t مستقل و رگرسیون چندگانه استفاده شد. یافته های پژوهش در زمینه ی فرضیه های مطرح شده نشان داد که همه ی متغیرهای پژوهش با هم رابطه ی معنا داری دارند و مولفه های عزت نفس به طور معناداری شادکامی را پیش بینی می کنند .(p<0/05) همچنین بین عزت نفس و شادکامی دانشجویان سال اول و دانشجویان سال آخر تفاوت معنا داری وجود دارد (p<0/001)؛ بدین ترتیب که عزت نفس و شادکامی در دانشجویان سال آخر بیشتر از ورودی های جدید است.
کلمات کلیدی: عزت نفس ، شادکامی ، رضایت از زندگی ، عاطفه مثبت ،عاطفه منفی
.1 مقدمه
در طول سده های گذشته ، دیدگاه های فلاسفه و شاعران همواره بر این اصل تاکید داشته است که انسان نیـاز دارد خود را خوب جلوه دهد و روان شناسان پذیرفته اند که انسان دارای نیاز به عزت نفس است. برای انسان هیچ ارزشی مهـم تر از داوری او در مورد نفس خودش نیست. به جرأت می توان گفت ارزشیابی شخصی از خویشتن، مهـم تـرین عامـل در رشد روانی هر فرد است. این ارزشیابی به صورت احساسی است که شناسایی و اندازه گیری دقیق آن کار سـاده ای نیسـت؛ زیرا پیوسته تجربه می شود و جزئی از احساس انسان است که حتی می تواند کـم و زیـاد شـود (حسـینی نسـب و وجـدان پرست، .[5] (1390 یکی از معیارهای سنجش امید به زندگی در افراد میزان شادکامی آنهاست. شادکامی مؤلفـه ای اسـت که سه رأس دارد: -1رضایت از زندگی -2عاطفه مثبت -3عاطفه منفی. این سه مؤلفه برگرفته از عوامل بسیار مختلفـی در زندگی هر فرد است. عوامل درونی و بیرونی همواره می توانند بر شادکامی اثرگذار باشند و در دوران های مختلف زنـدگی میزان آن را کم و زیاد کنند (فریدریکسون1، 2001 به نقل از بی نیاز، .[3 ] (1388 از جملـه عوامـل بسـیار تأثیرگـذار بـر شادکامی عزت نفس است. اینکه فرد چه تصـوری از خـودش و توانـایی هـایش داشـته باشـد باعـث مـی شـود احسـاس رضایتمندی از زندگی یا عدم رضایت، عاطفه مثبت و یا منفی نسبت به خود را تجربه کند و این سرآغازی است برای تعمیم همان احساسات و باورها نسبت به تمام امور زندگی، رویداد ها، انسان ها و هر آنچه در اطرافش اسـت. پـس نقـش عـزت
1 Fredrickson
1
نفس بر زندگی غیر قابل انکار است. داشتن عزت نفس از ضروریات وارد شدن به هر کاری است. فردی که وارد دانشـگاه می شود و با کسب تحصیل، تخصصی را فرا می گیرد، بدون داشتن عزت نفس و باور متقن نسبت بـه خـود نمـی توانـد از عهده ی آن تخصص برآید. هم چنین نداشتن عزت نفس تا آخر عمر می توانـد شـادکامی او را تحـت شـعاع قـرار دهـد و همواره او را فردی ناراضی ، گوشه گیر، غمگین و ترسو باقی گذارد. افراد با عزت نفس بالاتر تمایل دارند بیشـتر بـه نقـاط قوت خود توجه کنند تا نقاط ضعف. هم چنین این افراد برای پذیرش ارزیابی های مثبت از خود آمادگی بیشتری نشان مـی دهند ولی افراد دارای عزت نفس پاییناحتمالاَ بیشتر ارزیابی های منفی را پذیرا هستند (حسینی نسـب و وجـدان پرسـت، .[5] (1390 لذا یکی از راه های پی بردن به میزان شادکامی دانشجویان در حـال تحصـیل سـنجش عـزت نفـس کنـونی آنهاست. با بررسی این موضوع می توان نگاهی دقیق تر به وضعیت دانشجویانی داشت که تازه وارد دانشگاه می شوند و راه هایی یافت تا عزت نفس آنها با مرور زمان افزایش یابد و وقتی نزدیک به فارغ التحصیلی می شوند و قرار است بـه عنـوان متخصص در رشته ی تحصیلی خود مشغول به کار شـوند بـاور مثبـت، عاطفـه ی مثبـت، رضـایت از زنـدگی و در نتیجـه شادکامی بالاتری را تجربه کنند. عزت نفس هر فردی مستقیمأ ریشه در خود پنداره ی او دارد و اینکه فرد چقدر خـودش را تأیید کند و احساس ارزشمندی کند مستقیمأ روی ارزیابی فرد از چگونگی زندگی او اثر می گذارد این یعنی همان اثربخشی عزت نفس بر شادکامی که در افراد مختلف و در دوران های مختلف می تواند متفاوت باشد. عزت نفس افـراد در موقعیـت های مختلف، تمایز چشمگیر از هم دارد. جالب تر اینکه عزت نفس در یک فرد واحد در زمان های مختلف، با هم فرق می کند و در نتیجه شادکامی آن فرد در یک دوره از زندگی ممکن است بالا و در دوره ی دیگر بسیار پایین باشد. به طور کلـی افراد با حالت خوشی و ناخوشی است که به زندگی خود رنگ می دهند . فردی که از شادکامی بیشـتری برخـوردار اسـت ، آرامش و احساس امنیت بیشتر ، تصمیم گیری راحت تر ، میزان کار مطلوب، زندگی سالم و پر انرژی و در نهایت رضایت از زندگی بالاتری را تجربه می کند. ورود به دانشگاه می تواند یکی از دوره های سازنده یا مخرب زندگی باشد. استقلالی که در این دوره اجبارأ نصیب فرد می شود می تواند عاملی برای رشد یا رکود شود. بعضی افراد با کسب این اسـتقلال و قـرار گرفتن در این دوره ی مهم از تغییر، احساس عزت نفس بالایی را تجربه می کنند ولی به مرور زمان که این سبک زنـدگی برایشان عادی می شود عزت نفس ناشی از موقعیت در کنترل زندگی جدید دانشگاهی، کاهش می یابد و فرد بیشتر عاطفه ی منفی را تجربه می کند. عکس این قضیه هم ممکن است. یعنی فرد با ورود به دانشگاه و مواجه شدن با چنـین تغییـری در زندگی هراسان می شود و این ترس می تواند او را از انجام بسیاری از کارها عاجز کند که این منجر بـه کـاهش عـزت نفس او می گردد ولی در اثر گذشت زمان و وفق پیدا کردن به زندگی جدید به سرعت کنتـرل امـور را بـه دسـت گیـرد و رضایت او از زندگی بالا رود و سرشار از عاطفه ی مثبت نسبت به خود و زندگی شود. این در حالی است که فرد در آخـرین سال های تحصیل دانشگاهی است و قرار است به عنوان متخصص رشته ی تحصیلی اش وارد جامعـه شـود و ایـن عـزت نفس او را به شدت افزایش می دهد. حال مسأله این است که آیا عزت نفس دانشجویان تازه وارد بـه دانشـگاه نسـبت بـه دانشجویان سال آخر تفاوت چشمگیری دارد؟ آیا میزان شادکامی در بین این دو گروه تفاوت معنـاداری دارد؟ و آیـا سـطح عزت نفس بر میزان شادکامی آن ها تأثیر می گذارد؟ با توجه به اینکه قشر دانشجو یکی از رئـوس اصـلی سـاختار جامعـه است، همواره باید نه تنها وضعیت تحصیلی بلکه به وضعیت روانی دانشجویان توجه خاص مبذول شود. یکی از مهم تـرین حالات روانی که می تواند به شدت روی کارآمدی هر قشری به ویژه دانشجویان در حال تحصیل و آماده به ورود بـه بـازار کار، اثرگذار باشد عزت نفس است. مسلمأ فردی که در کارخود موفق است خودپنداره ی مثبتـی از خـود دارد و ایـن باعـث میشود که عاطفه ی مثبت تر و رضایت از زندگی بالاتری را تجربه کند. و این عوامل دقیقأ به صـورت زنجیـره وار عمـل میکنند یعنی عزت نفس بر شادکامی و شادکامی بر موفقیت اثر می گذارد و بالعکس. عزت نفس مؤلفه ای است که تحـت تأثیر محیط آموزشی قرار دارد و وجود آن بر همه ی سطوح زندگی اثر می گذارد. در حقیقت بررسی هـای گونـاگون روان
2
شناختی حاکی از آن است که چنانچه عزت نفس ارضا نشود، نیازهای گسترده تری نظیر آفریدن، پیشرفت و هر آنچه کـه برای ورود به تخصص جدید و دنیای واقعی بدان نیاز است، ارضا نمی گردد (کلمز1، 2000، ترجمـه علیپـور، .[13] ( 1380 کارایی تحصیلات عالی و دانشگاه ها علاوه بر پرباری آموزشی و برنامه ریزی صحیح درسی ، در گرو شناخت ابعاد گوناگون روانشناختی دانشجویان و شکوفا ساختن استعدادهای آنان است . دانشجویانی که در دهله ی نخست بـه خویشـتن اعتمـاد داشته باشند با پذیرفتن ارزش وجودی خود به احساس شادمانی و رضایت درونی دست می یابند (کدیور، .[12] ( 1381 بنـا بر این دانشگاه به عنوان آخرین نهاد آموزشی می تواند سهم بسزایی در کنترل و افزایش سطح عـزت نفـس و شـادکامی دانشجویان داشته باشد . اگر این مهم تحقق نیابد عملأ فردی را وارد جامعه و تخصص مورد نظر کرده ایم که هرگـز نمـی تواند خودش را باور داشته باشد و در چنین وضعیتی نمی توان انتظار زیادی از خدماتی که از جانب او ارائه می گردد داشت. همچنین دانشجویی که با باور مثبت و بالا نسبت به خود و توانایی هایش وارد دانشگاه می شود و بعد از چنـد سـال اتمـام درسش، عامل یا عواملی باعث شده اند که اعتمادش را به خودش از دست بدهد و عزت نفسش به شدت کاهش یابد، باید مورد بررسی قرار گیرد زیرا این اتفاق گرچه به ظاهر قابل رویت نیست ولی می تواند عوارض جبران ناپذیری بـرای فـرد و جامعه داشته باشد. در این پژوهش سعی داریم وضعیت چنین دانشجویانی را در ابتدا و انتهای تحصیل شان بررسی کنـیم. ارائه نتایج به نهادهای مربوطه چون دانشگاه ها و مراکز مشاوره می تواند کمک مؤثری بـرای جلـوگیری از کـاهش عـزت نفس در دانشجویان نزدیک به فارغ التحصیلی و افزایش عزت نفس و بالا بردن میزان شادکامی در آن ها باشد.
