بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه عزت نفس و شادکامی معلمان ابتدایی می باشد. ابزارهای این پژوهش شامل دو نوع پرسشنامه است که شامل: پرسشنامه عزت نفس و پرسشنامه شادکامی می باشد و پرسشنامه عزت نفس شامل سه مقیاس عملکرد تحصیلی و ارزیابی اجتماعی و ارزیابی ظاهری می باشد.پرسشنامه شادکامی که دارای 29 ماده است و5 حیطه ی رضایت ، خلق مثبت ،سلامتی ، کار آمدی وعزت نفس را در بر می گیرد.به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد . - r=0/84 - بر اساس نتایج تحقیق مشاهده شد که عزت نفس و شادکامی معلمان رابطه ا ی مستقیم با هم دارند.یعنی معلمانی که عزت نفس بیشتری دارند شادکامی بیشتری هم دارند .
کلمات کلیدی: عزت نفس، شادکامی، رضایت شغلی
.1 مقدمه
هدف کلی تعلیم وتربیت در هر جامعهای این است که فرد را بر طبق الگوی اعتقادات و ارزش های فرهنگی، دینی، اجتماعی وسیاسی خود تربیت کند و انسانی مناسب و شایستهی آن جامعه تحویل دهد.معلمان از آن حیث که ترویج کنندگان علم و دانش به شمار میآیند، در فضاهای سنتی و درون جامعهی خود از مقبولیت و ارزش خاصی برخوردارند و کودکان و نوجوانان با قرار گرفتن در مقابل دانش ایشان به نوعی احساس نیاز نموده و خود را مکلف به یادگیری از آنان می دانند. بنابراین قبل از آموزش به دانش اموزان، باید بتوانیم معلمانی داشته باشیم که از روحیه و سلامت روان بالایی برخوردار باشند و از جمله موارد تقویت روحیه در هر انسانی بخصوص معلمان، داشتن عزت نفس و شادکامی است که این دو متغیر به هم ارتباط دارند.
در طول یک قرن گذشته بسیاری از روانشناسان اتفاق نظر دارند که انسان نیازمند به عزت نفس است. تحقیقات ادبیات روانشناختی تایید می کنند که عزت نفس بالا از عوامل مثبت و موثر در بهداشت روانی و عزت نفس پایین از عوامل مستعد کننده ناراحتی های روانی می باشد. عزت نفس عبارت است: از احساس ارزشمند بودن، این حس از مجموع افکار احساسات، عواطف و تجربیاتمان در طول زندگی ناشی می شود. همه افراد، صرف نظر از سن، جنسیت، زمینه فرهنگی، جهت و نوع کاری که در زندگی دارند، نیازمند عزت نفس هستند. افرادی که احساس خوبی نسبت به خود دارند،معمولاً احساس خوبی نیز به زندگی دارند. آنها می توانند با اطمینان، مشکلات مواجه شوند و از عهده آنها بر آیند .[14]
.2 عزت نفس
عزت نفس یکی از مهمترین عوامل تحول و شکلگیری شخصیت است و نقش بنیادین در سلامت روانی دارد به گونهای که عزت نفس پایین و شکلگیری احساس خود کم بینی در والدین زمینههای آسیب روانی را فراهم مینماید - ولی زاده و همکاران . - 1387عزت نفس درجه و ارزشی است که یک فرد برای خود قایل می شود. عزت نفس به منزله بیان تأیید یا عدم تایید فرد نسبت به خویشتن است و نشان می دهد که تا چه اندازه فرد خود را توانا، ارزنده و پر اهمیت می داند و به عبارت دیگر عزت نفس یک تجربه شخصی است که ترجمان آن را می توان در سطح گفتار و در سطح رفتار های معنادار مشاهده کرد. عزت نفس می تواند بالا یا پایین باشد.
زمانی که خود ادراک شده و خودآرمانی با یکدیگر همتراز باشند، فرد از عزت نفس بالایی برخوردار است. بر عکس چنانچه خودآرمانی با خود ادراک شده تفاوت فاحش داشته باشد، فرد از عز ت نفس پایین برخوردار خواهد بود. هرگاه فرد ارزیابی مثبتی از عملکرد خود داشته باشد، باعث افزایش عزت نفس وی می شود در حالی که فرد اگر ارزیابی منفی از عملکرد خود داشته باشد، عزت نفس او کاهش می یابد جایگاه مهار سلامت باور فرد به این امر است که سلامت وی تا چه حد تحت کنترل عوامل درونی - خود - و یا بیرونی - افراد موثر یا با نفوذ و ساختار اولیه جایگاه مهار سلامت از بخت و اقبال - می باشد .[5]لازم است که یک معلم از سلامت جسم و روان کافی برخوردار باشد تا بتواندالگوی مناسبی برای دانش آموزان باشدو بین سلامت روان و شادکامی معلمان رابطه ای مستقیم وجود دارد.
یعنی کارکرد جسمانی و عدم اضطراب وکارکرد اجتماعی و عدم افسردگی با شادکامی رابطهای معنا دار وجود دارد و هر چه فرد از سلامت روان بالاتری برخوردار باشد، میزان شادکامی وی افزایش می یابد و همین طور شادکامی فرد سلامت روان بالاتری را برای او به ارمغان میآورد. داشتن احساس رضایت، پیشرفت بسنده، تعامل کارآمد و موثر با جهان پیرامون خود و رابطهی مطلوب با جمع و اجتماع و پیشرفت مثبت، از مشخصههای فرد سالم است. پس لازم است که از پایه و اساس شروع کرد. یک معلم چگونه می تواند انسان هایی سرشار از شور و هیجان، انرژی های مثبت، پرتوان، خلاق و هنرمند، پژوهشگرو نوع دوست تربیت کند اگر خود چنین نباشد؟اگر مسئولان، نیازهای آموزشی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی... معلمان را بدانند و با همکاری و مدد یکدیگر سعی در برطرف نمودن مشکلات خاص معلمان بنمایند، مسلما معلمانی با عزت نفس و شادکامی می توانند الگوی عظیمی برای تربیت انسانهای ارزشمند گردند.
.3 اهمیت و ضرورت عزت نفس و شادکامی
مدرسه یک نظام اجتماعی و از ارکان جامعه می باشد که از مناسبات قانونی بین معلم و دانش آموزان و مدیر و سایر اعضا تشکیل می گردد و وظیفه معلمان آموزش و تربیت آنها، برقراری ارتباطات سالم اعضای مدرسه با هم و کمک به استقلال کودکان می باشد. از طرفی به اعتقاد جمعی از روان شناسان، مهمترین ابزار انسان برای رسیدن به سعادت خوشبختی عزت نفس می باشد. فقدان عزت نفس یا احساس مقاومت در تماس با دیگران خود را به صورت خجالت، شرمندگی، خود بینی اغراق آمیز و نیاز به خود نمایی و تمایل شدید به تمجید و تاکید دیگران بروز می دهدبنا بر این اگر معلمی خودکم بین باشد و از عزت نفس پایینی برخوردار باشد هرگز قادر نخواهدبود دانش آموزانی با عزت نفس تربیت کند وشاید نسلی که به دست او ساخته می شود دارای این عیب باشند.
در مدارسی که معلمان از روحیه و سلامت روان بالایی برخوردارند در پیشرفت دانش آموزان افزایش چشمگیری مشاهده شده است و برعکس روحیه ی پایین و عدم سلامت روان و رضایت شغلی می توتند به کاهش بهره وری و از پا در آوردن معلم منجر شود که این موضوع با کاهش علاقه و کیفیت تدریس و فعالیت موءثر ارتباط دارد - عبدلی، - 1381از عوامل دیگر که در تاء مین سلامت روانی معلما ن اثر گذار است شادکامی آنان می باشد.از آن جا که افرادی که ازعزت نفس و احترام به خود بالایی برخوردار هستند و خودشان را دوست دارند به اخلاقیات توجه بسیار دارند و عقلانی رفتارمیکنند، معمولاً افرادی شاد هستند. افراد شاد، احساس کنترل بیشتری را در خود احساس می کنند و در هنگام درماندگی و ناتوانایی های خویش با استرس ها مقابله می کنند. آنان افرادی خوش بین و موفق تر و سالم تر هستند.
افرادشاد برون گرا هستند و در ارتباط و همکاری با دیگران توانمند هستند. آن ها جه در تنهایی وچه در حضور دیگران احساس شادی می کنند و از زندگی خود و دیگران درهرجاوهر موقعیت لذت می برند.پس برای تضمین موفقیت و پیشرفت دانش آموزان و این که آن ها را افرادی پژوهش گر، خلاق، باسواد و ... بار بیاوریم نیاز به یک معلم وارسته داریم که از سطح بالایی از عزت نفس و شادکامی برخوردار باشد.در این پژوهش راه های رسیدن یک معلم را به عزت نفس و شادکامی بررسی می کنیم و از دهها راه مختلف برای رسیدن به این منظور چند مقوله از جمله نیازهای معلمان و رضایت شغلی معلمان را بررسی می کنیم که این دو عامل خود تاثیر گذار بر عزت نفس و شادکامی معلمان و در نهایت منجر به تربیت و تحویل دانش آموزانی برتر و شایسته خواهد شد.
.4 تعاریف نظری
.1-4 تعریف عزت نفس
عزت نفس همان ارزیابی نفس است که بر طبق معیارهای فردی خاصی صورت می گیرد. عزت نفس برای بقا و سلامت روانی انسان حیاتی است و یکی از ملزومات عاطفی زندگی می باشد که بدون آن بسیاری از نیازهای اساسی برآورده نمی شود.در واقع عزت نفس بعد ارزیابی خود پنداره، توصیف فرد از خود است و این که چگونه خود را ارزشیابی می کنیم. انسان میتواند رنگها، صداها، شکل ها و احساس های خاصی را دوست نداشته باشد اما اگر فرد بخش هایی از خود را دوست نداشته باشد ساختار روانی او به شدت آسیب می بیند - گرین برگ و همکاران، . - 1992
.2-4 تعریف شادکامی
شادکامی در خوب بودن، نیکی کردن و زندگی در سایهی آن است - ارسطو - .شادکامی حقیقی، رسیدن به فراخنای شناسایی و رشد توانایی،کنجکاوی، نیروی حیاتی و قدر دانی در بازی، کار و عشق است - سلیگمن، . - 1892
.5 مبانی نظری و یافتههای پژوهشی
عزت نفس چگونگی احساس خود درباره ی خود است و بر همهی افکار، ادراکات، هیجانات، آرزوها، ارزشها و اهداف شخصی نفوذ دارد و کلید رفتار آدمی می باشد. بنابراین، عزت نفس هستهی مرکزی ساختارهای روانشناختی فرد است که وی را در برابر اضطراب محافظت نموده و آسایش خاطر وی را فراهم می آورد. عزت نفس نقش محافظت کننده ای در مقابله با فشارهای روانی دارد که از فرد در مقابل وقایع فشار آور منفی زندگی حمایت می کند. فردی که از ارزشمندی بالایی برخوردار است، به راحتی قادر است با تهدیدها و وقایع فشارآور بیرونی بدون تجربه ی برانگیختگی منفی و از هم پاشیدگی سازمان روانی مواجه شود.
عزت نفس پائین به عنوان عامل خطر برای پرخاشگری، بزهکاری، سوء مصرف مواد، افسردگی، عملکرد ضعیف تحصیلی، همسر آزاری، کودک آزاری و نظایر آن مشاهده شده است. عزت نفس به مانند یک سرمایه ی ارزشمند حیاتی از مهمترین عوامل پیشرفت و شکوفایی استعداد و خلاقیت افراد می باشد. افراد دچار ناتوانی، به دلیل نگرشهای منفی والدین، تجارب منفی در برخورد با همسالان عادی و ناکامی های پی در پی در مدرسه به تدریج دلسرد و سرخورده شده و توالی چنین شکست ها و مشکلاتی موجب می شود که آنها نسبت به خود احساس بی ارزشی داشته باشند و در نتیجه این احساس منجر به آسیب در عزت نفس آنها شود - ولی زاده و همکاران، [3] . - 1387
