بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر کشت مخلوط ارقام پنبه - ورامین، مهر، سپید و اولتان - بر ویژگی هاي کیفیت الیاف آنها، آزمایشی به صورت بلوكهاي کامل تصادفی در 4 تکرار در سال هاي زراعی 1389 و 1390 در مرکز تحقیقات کشاورزي و منابع طبیعی استان تهران واقع در ورامین به مورد اجرا گذارده شد.
تیمارهاي آزمایش شامل کشت خالص ارقام ورامین، مهر، سپید و اولتان و کشت مخلوط ورامین و مهر، ورامین و سپید، ورامین و اولتان، مهر و سپید، مهر و اولتان و سپید و اولتان با نسبت هاي 50:50 بودند. نتایج آزمایش نشان داد که بیشترین طول الیاف مربوط به تیمار کشت مخلوط ورامین و اولتان با 32/08 میلیمتر، استحکام بهتر در الیاف در کشت مخلوط ورامین وسپید 33/19 گرم برتکس و بیشترین درصد کشش الیاف در تیمار کشت مخلوط ورامین و اولتان با 7/438 درصد بود.
.1 مقدمه و هدف
کشت مخلوط به کشت دو و یاتعداد بیشتري محصولات زراعی اطلاق میشود که با یکدیگر در یک قطعه زمین و در یک زمان کشت میشوند [21] و .[25] به موازات افزایش تراکم و کاهش سرانه زمین قابل بهرهبرداري، یکی از راههاي ممکن براي تولید بیشتر، افزایش شاخص کشت میباشد. بهعبارت دیگر باید دوره کشت و بهرهبرداري مستقیم از زمین طولانیتر و دوره آیش کوتاهتر سرانجام حذف گردد .[6] در این رابطه، شاید بتوان سیستمهاي چند کشتی را از اولین انواع کشاورزي زمان یافته به شمار آورد .
امروزه کشت مخلوط به دلیل استفاده بهینه از عوامل مختلف نظیر نور، رطوبت و مواد غذایی در حال گسترش میباشد. در کشت مخلوط استفاده از انرژي نورانی، آب و مواد غذایی مورد نیاز گیاه در طبقات مختلف به نحو مناسبتري صورت میگیرد.
نور یکی از منابع طبیعی مهم میباشد که با افزایش کارایی آن میتوان سطح تولید محصولات را افزایش داد.[9] کشت مخلوط یک روش مناسب براي افزایش استفاده بهینه از نور خورشید میباشد به علاوه بسیاري از مطالعات مبنی بر افزایش استفاده از انرژي خورشیدي درکانوپی کشت مخلوط انجام گرفته است [12]، .[22] استفاده کارآمد از منابع موجود، یکی از مزایاي مهم کشتهاي مخلوط بشمار میرود [5]، که از اختلاف ارتفاع گیاهان، نحوه قرار گرفتن اندامها و مواد غذایی متفاوت آنها ناشی میشود. در کشتهاي مخلوط کارایی استفاده از آب در مقایسه با کشت خالص افزایش مییابد .
تجربه نشان داده است که در صورت محدود بودن منابع غذایی، کشتهاي مخلوط در دراز مدت از یک برتري قابل توجهی برخوردار میشوند .
در برخی از بررسیها، کاهش معنیداري در مصرف آب در کشت مخلوط نسبت به کشتهاي خالص مشاهده شده است .[19] هدف این پژوهش بررسی تاثیر کشت مخلوط ارقام پنبه با خصوصیات رشدي و مرفولوژیکی متفاوت و تعیین ویژگی هاي کیفیت الیاف پنبه بوده است.
.2 تئوري و پیشینه تحقیق
به دلیل اثرات متقابلی که ممکن است بین گیاهان وجود داشته باشد، انتخاب آنها براي ایجاد کشت مخلوط از اهمیت ویژهاي برخوردار است. براي حصول عملکرد بیشتر در کشت مخلوط از گیاهانی که از نظر سیستم ریشه، ارتفاع، فرم اندامهاي هوایی و یا زمان رشد و نمو و رسیدن به مراحل مختلف نمو با یکدیگر اختلاف داشته باشند، استفاده میشوند .[24] تفاوت در فرم گیاهان باعث نفوذ بیشتر نور به کانوپی میشود .
واریتههاي زراعی مربوط به یک گونه که به صورت مخلوط کشت میشوند بایستی داراي قدرت انعطافپذیري خوبی باشند. در مخلوط دو واریته با ارتفاع کوتاه و بلند نیز توصیه میشود که واریته کوتاه از نظر استفاده از نور داراي انعطافپذیري بوده و به سایه مقاوم باشد.
تفاوت در فرم و ساختار گیاهان در کشت مخلوط، امکان نفوذ نور بیشتر به داخل پوشش گیاهی و بهرهبرداري بهتر از آن را فراهم میآورد .[4] چنین اختلافی باعث افزایش شاخص سطح برگ بحرانی در مخلوط میشود. بنابراین، قابلیت جذب و بهرهوري نور قابل دسترس در این روش بیشتر است.
افزایش مادة خشک گیاهان زراعی در سیستمهاي کشت مخلوط، اغلب از طریق بهبود ظرفیت گونههاي مخلوط براي افزایش جذب و مصرف فیزیولوژیکی منابع توسط آنها حاصل میشود .[20] گونه هاي مخلوط شده از طریق تغییر ساختار کانوپی یکدیگر منجر به افزایش جذب نور و فتوستز شده و در نتیجه تجمع ماده خشک در این تیمارها افزایش می یابد. تیپ رشدي و خصوصیات مورفولوژیکی ارقام پنبه مثل ارتفاع، شکل برگها، زاویه شاخه هاي جانبی نسبت به ساقه باعث تفاوت بین ارقام پنبه شده است. پنبه رقم ورامین داراي طول متوسط الیاف حدود 30 میلیمتر، درصد یکنواختی الیاف 84 است79 و درصد الیاف آن 34 درصد میباشد
رقم مهر رقمینسبتاً زودرس بوده که طول متوسط الیاف آن حدود 28 میلی متر است. رقم سپید رقمی سازگار، پربار، با فرم گسترده و ارتفاع آن بین 120 تا 150 سانتیمتر است. فرم خاص برگها و بریدگیهاي عمیق آن وجه تمایز این رقم با سایر ارقام است. سطح کوچک برگ و فرم آن امکان تبادل جریان هوا و نور را به داخل کانوپی گیاه فراهم نموده و از پوسیدگی قوزههاي پایین بوته در مناطقی که مساعد رشد علفی بوتهاند، میکاهد. مشخصات کیفیت الیاف این رقم شامل طول، یکنواختی، استحکام، درصد کشش در حد ارقام ورامین و ساحل و بسیار مناسب بهرهبرداري در صنایع نساجی است. رقم اولتان بسیار پرمحصول میباشد و به علت کوتاهی بوتهها ، برداشت محصول آن به سادگی انجام میشود. و بسیار زودرس است طول متوسط الیاف آن حدوداً 30 میلی متر است.
.3 مواد و روشها
این آزمایش در دو سال زراعی 1389 و 1390 در مرکز تحقیقات کشاورزي و منابع طبیعی استان تهران واقع در ورامین به مورد اجراگذارده شد. این آزمایش به صورت بلوكهاي کامل تصادفی با 10 تیمار در 4 تکرار به اجرا درآمد. هر یک از بلوكهاي آزمایشی شامل 5 خط به طول 10متر بوده که دو خط از طرفین هر یک از بلوكها به منظور اثر حاشیه در نظر گرفته شدند. تیمارهاي کشت شامل کشت خالص ارقام ورامین، مهر، سپید و اولتان و کشت مخلوط ورامین و مهر، ورامین و سپید، ورامین و اولتان، مهر و سپید، مهر و اولتان و سپید و اولتان با نسبت هاي 50:50 بودند.
کشت پنبه در اواخر اردیبهشت به صورت نواري انجام گردید، به طوري که در هر نقطه کشت 3-4 بذر ضد عفونی شده قرار داده شد. فاصله بوته ها در روي ردیف نیز20 سانتی متر در نظر گرفته شد. بین هر دو تیمار، یک ردیف به صورت نکاشت در نظر گرفته شد و فاصله بین دو تکرار نیز 2 متر تعیین گردید. در تیمارهاي کشت مخلوط ارقام مختلف به صورت یکی درمیان در نوارها کشت گردیدند.
طول دوره آبیاري در مراحل ابتدایی رشد به منظور استقرار هر چه بهتر بوتهها بصورت 5-4 روز و در مراحل بعدي به طور میانگین هر10 روز یکبار صورت گرفت. بعلاوه در مراحل بحرانی رشد گیاه در مرحله ظهور گل در پنبه شرایط به گونهاي فراهم گردید که گیاه با رکود رشد احتمالی مواجه نگردد. تنک کردن دو هفته بعد از کاشت درزمانی که بوتهها 1-2 برگ حقیقی داشتند انجام گرفت. به منظور مبارزه با علفهاي هرز دو مرحله وجین انجام گرفت در بین ردیفها از کولتیواتور و بین بوتهها با دست وجین گردید. در طی فصل رشد پنبه به منظور دفع و کنترل آفات نظیر شته، کرم قوزه و عسلک سمپاشی به صورت حلول پاشی روي گیاه انجام شد. در آخر فصل برداشت انجام گردید.
خصوصیات کیفیت الیاف مورد اندازه گیري شامل طول الیاف، ظرافت الیاف، یکنواختی الیاف، استحکام الیاف و درصد کشش الیاف توسط دستگاه اچ وي آي مدا آرت پریمیر اندازه گیري شد.
تجزیه واریانس دادهها و آزمون مقایسات میانگین به روش چند دامنه اي دانکن توسط برنامه آماري SAS نجام شد.
.3 نتایج و بحث
بین تیمارهاي مورد آزمایش از نظر بعضی صفات کیفیت الیاف اختلاف معنیداري از نظر آماري مشاهده شد، بطوري که براي صفت طول الیاف اختلاف آماري در سطح 1 درصد معنیدار بود - جدول . - 1
جدول-1تجزیه واریانس صفات کیفی تحت تاثیر کشت خالص و کشت مخلوط ارقام پنبه میانگین مربعات
بیشترین طول الیاف مربوط به تیمار کشتهاي مخلوط ورامین و اولتان 32/08 میلیمتر و ورامین و سپید 31/70 میلیمتر بود - جدول . - 2 طول الیاف از خصوصیات مهم در صنعت نساجی و پارچه می باشد که طول الیاف بلند مطلوب تر است. از نظر صفات یکنواختی و ظرافت الیاف بین تیمارها اختلافی مشاهده نشد
صفت کیفی استحکام الیاف از صفات مطلوب الیافهاي پنبه می باشد. از صفات کیفی موثر در تولید پارچه هاي با دوام، استحکام الیاف است که خود متاثر از عوامل ژنتیکی و محیطی می باشد و بین تیمارهاي نوع کشت اختلاف آماري معنی داري در سطح1 درصد مشاهده شد - جدول - 1، بطوري که کشتهاي مخلوط ورامین وسپید 33/19 وتیمار مخلوط ورامین و اولتان 33/19 وکشت خالص ورامین33/04 گرم برتکس استحکام بهتري درالیاف نشان دادند
