بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثرات کاربرد کود زیستی و نیتروژنه استارتر تحت سطوح متفاوت آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد عدس؛ آزمایشی در سال زراعی 1391 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز بهصورت کرتهای دو بار خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار پیاده شد. آبیاری بهعنوان عامل اصلی در سه سطح - آبیاری به ازای 60، 120 و 180 میلیمتر تبخیر از تشتک تبخیر - ، کود نیتروژنه استارتر بهعنوان عامل فرعی در چهار سطح - صفر، 15، 25 و 35 کیلوگرم در هکتار - و کود زیستی بهعنوان عامل فرعی فرعی در دو سطح - تلقیح با نیتروکارا و عدم تلقیح - در نظر گرفته شدند.
نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که مصرف کود زیستی منجر به افزایش تحمل گیاه عدس در شرایط تنش کمآبی و کاهش مصرف کودهای شیمیایی میشود و صفات ارتفاع بوته و عملکرد دانه در متر مربع در استفاده از کود زیستی نسبت به عدم مصرف آن پاسخ مثبت داده و بهطور معنیدار افزایش یافتند.
بهطور کلی تیمار آبیاری به ازای 60 میلیمتر تبخیر از تشتک، بهترین رژیم آبیاری از لحاظ عملکرد و اجزای عملکرد تشخیص داده شد و صفات تعداد نیام در بوته، تعداد نیام در شاخه فرعی2 و وزن هزار دانه افزایش یافتند. شرایط کمآبی اعمال شده با مصرف کود تعدیل گشته و اثر منفی کمتری داشته است. بنابراین جهت نیل به یک کشاورزی پایدار و ارگانیک، استفاده از کودهای زیستی در اراضی کشاورزی باعث حصول عملکرد خواهد شد.
مقدمه
در اغلب نظامهای زراعی مناطق خشک و دیمزارهای کشورهای در حال توسعه حبوبات از جمله عدس بهطور وسیعی کشت میشود - فائو، - 2009عدس. گیاهی نسبتاً مقاوم به خشکی میباشد و بهخاطر قابلیت سازگاری با طیف وسیعی از شرایط محیطی و خاکی از قبیل اراضی حاشیهای، حایز اهمیت میباشد از دانه های رسیده عدس بهمنظور خوراک انسان و از اندامهای رویشی آن پس از برداشت برای مصرف خوراک دام استفاده میشود. عدس دارای مقادیر زیادی اسیدهای آمینه لیسین و تریپتوفان میباشد، همچنین از میزان پروتئین و کربوهیدرات بالایی برخوردار بوده و مقدار فیبر کمتری دارد
در میان عوامل تنشزا خشکی، شوری، سرما و گرما مهمترین عوامل کاهنده عملکرد گیاهان زراعی است و عملکرد بسیاری از گیاهان زراعی را تا 50 درصد کاهش میدهد - ماجر و همکاران، - 2008 که نقش تنش خشکی پر اهمیتتر از سایرین گزارش شده است - حسین، . - 2006 خشکی یکی از مهمترین عوامل غیرزیستی است که میزان تولید گیاهان زراعی را بهشدت محدود میکند. با وجود این، انتظار بر این است که در آینده خشکی حتی وسیعتر نیز گردد
کودهای زیستی
گیاهان برای رشد و تولید محصول نیاز به عناصر غذایی دارند و یکی از محدودیتهای تحقق عملکرد بالقوه گیاهان زراعی تأمین عناصر غذایی کافی میباشد آسیبهای زیست محیطی و تغییر بافت شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیک خاکها و مشکلات بهداشتی، دلایل مهم بازگشت به کودهای آلی با تغییراتی در قالب کشاورزی آلی یا ارگانیک بوده است
در حال حاضر استفاده از بیوتکنولوژی خاک با هدف استفاده از پتانسیل ارگانیسمهای مفید خاکزی به منظور تولید حداکثر محصول، در ضمن توجه به بهبود کیفیت خاک و رعایت بهداشت و ایمنی محیط زیست مورد توجه قرار گرفته است
کود بیولوژیک
کود بیولوژیک به مواد حاصلخیز کنندهای اطلاق میشود که در آنها تعداد زیادی از یک یا چند گونه از ارگانیسمهای مفید خاکزی بر روی یک ماده نگهدارندهی مناسب عرضه میشود. در واقع این کودها مادهای از انواع مختلف ریز موجودات آزادزی بودهکه توانایی تبدیل عناصر از فرم غیر قابل دسترس به فرم قابل دسترس را طی فرآیند بیولوژیکی داشته و منجر به توسعهی سیستم ریشهای و جوانهزنی بهتر بذور میگردند -
تحقیق در مورد شناخت اثرات کودهای شیمیایی و کودهای زیستی بر عملکرد کمی و کیفی گیاه عدس یکی از زمینههای اساسی پژوهش در بهبود کیفیت و افزایش محصول آن است. با توجه به اثرات منفی کودهای شیمیایی در سلامت انسان و کاهش کیفیت محصولات زراعی، نیاز بالای گیاهان به نیتروژن و نقش این عنصر در رشد و نمو گیاهان، تحقیق حاضر در مورد استفاده از کودهای زیستی جهت تأمین عناصر غذایی، افزایش کیفیت دانه عدس و پایداری اکوسیستمهای زراعی حائز اهمیت خواهد بود.
تأثیر کودهای زیستی بر جنبههای مختلف رشد و نمو گیاهان زراعی
رابطه متقابل بین کودهای زیستی و گیاهان میزبان میتواند منجر به دامنهای از اثرات مثبت شود که این اثرات شامل افزایش رشد و نمو، مقاومت در برابر بیماریها، بهبود بنیه گیاهان میزبان در برابر تنشهای محیطی و تأخیر انداختن پیری برگ میباشد
نامور و همکاران - 2012 - در بررسی اثر کود شیمیایی نیتروژن و کود زیستی بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه و روغن آفتابگردان اعلام نمودند که بیشترین ارتفاع گیاه و قطر طبق، تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه از بالاترین سطح کود نیتروژنه و کود زیستی تلقیح شده بهدست آمد. طی بررسیهای بهعمل آمده توسط سوگ و همکاران - 2010 - نشان داده شد که بهکارگیری کود آلی و غیر آلی تفاوتهای قابل توجهی در رشد بادمجان، عملکرد و کیفیت میوه در مقایسه با تیمارهای دیگر بوجود آورد.
در تحقیقی دیگر که در گیاه رازیانه انجام شد، مشاهده گردید که کاربرد کودهای زیستی حاوی ازتوباکتر و آزوسپیریلوم بههمراه نصف مقدار استاندارد از کود شیمیایی ماکرو، مقدار اسانس را در مقایسه با تیمار شاهد بهطور معنیداری افزایش داده است - محفوظ و شرف الدین، . - 2007 حمیدی و همکاران - 2009 - در آزمایشی اثر باکتریهای افزاینده رشد بر هیبریدهای دیررس ذرت را بررسی نموده و گزارش دادند که کاربرد این باکتریها عملکرد دانه را افزایش میدهد.
کومار و همکاران - 2009 - گزارش نمودند کاربرد آزوسپیریلوم در گیاه دارویی درمنه سبب افزایش رشد، زیست توده تر و خشک گیاه و عملکرد اسانس گیاه میشود. یاسری و پتواردهان - 2007 - گزارش دادند که کاربرد ازتوباکتر و آزوسپیریلوم در تلفیق با کودهای شیمیایی عملکرد کلزا را بهمیزان 21/17 درصد در مقایسه با کاربرد کودهای شیمیایی به تنهایی افزایش داده است. توحیدیمقدم و همکاران - 2004 - نتیجه گرفتند که استفاده از باکتریهای حلکننده فسفات باعث افزایش عملکرد و اجزای عملکرد سویا در مقایسه با کودهای شیمیایی میشود.
تحقیقی که در مصر بهوسیله الزینی - 2007 - انجام شد، نشان داد که آغشته سازی بذور لوبیا با دو نوع کود بیولوژیک به نامهای فسفورین و میکروبین موجب بهبود رشد رویشی گیاه گردید و سرعت رشد در بذور تلقیحشده، بهویژه با فسفورین بسیار بیشتر از بذور شاهد بود.
تقوی - 2004 - گزارش نمود که باکتریهای ریزوبیوم همزیست لوبیا موجب افزایش جذب برخی از عناصر نیز میشوند. در آزمایشی بر روی عدس در شرایط تنش خشکی با استفاده از تیمارهای مختلف کود فسفری و باکتریهای حلکننده فسفات، آرپانا و همکاران - 2002 - گزارش دادند که بالاترین عملکرد در تیمار حاوی باکتری حلکنندهی فسفات حاصل شد.
محمود و اتار - 2008 - طی مطالعهای که روی ماش انجام دادند، به این نتیجه رسیدند که تلقیح با باکتری ریزوبیوم موجب افزایش معنیدار وزن خشک کل اندام هوایی نسبت به تیمار شاهد گردید.
