بخشی از مقاله
چکیده:
در مقاله حاضر به بررسی تاثیرگردشگری بر رشد اقتصادی و محیط زیست کشورهای منتخب منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا - منا - پرداخته می شود.برای این منظور از داده های آماری سال های 2009-2000 و روش اقتصاد سنجی داده های تابلویی استفاده شده است.نتایج به دست آمده از برآورد الگو به روش اثرات تصادفی نشان میدهند که گردشگری تاثیر مثبت و معنیدار بر رشد اقتصادی و تاثیر منفی و معنیدار بر محیطزیست کشورهای منتخب منطقه منا میگذارد.
بر اساس یافتههای حاصل از پژوهش یک درصد افزایش در دریافتیهای گردشگری، رشد اقتصادی را به میزان0/011 درصد افزایش میدهد. همچنین یک درصد افزایش در دریافتیهای گردشگری انتشار گاز دیاکسیدکربن - به عنوان یک شاخص از محیطزیست - را تا -0/012 درصد کاهش میدهد. توسعهی گردشگری با توجه به اهمیت توسعهی پایدار و اقتصاد سبز، پیشنهاد اصلی پژوهش حاضر را تشکیل میدهد.
-1مقدمه:
یکی از مهم ترین اهداف نظریه پردازان و سیاست گذاران اقتصادی دست یابی به رشد اقتصادی پایدار است. رشد اقتصادی یکی از مهم ترین شاخص های توسعه اقتصادی است که نشان دهنده رفاه اجتماعی می باشد. به همین دلیل بررسی عوامل موثر بر رشد اقتصادی،بخش قابل توجهی از ادبیات اقتصادی را به خود اختصاص داده است در یک رویکرد نظری،گردشگری از جمله متغیرهایی است که بر رشد اقتصادی تاثیرگذار است.
گردشگری به عنوان یکی از منابع اصلی درآمد،اشتغال،رشد بخش خصوصی،بهبود تراز پرداخت ها،توسعه ساختار زیربنایی و... در اقتصاد بسیاری از کشورها محسوب می شوداما توسعه گردشگری با مخاطراتی همچون آلودگی آب ، آلودگی هوا،تخریب محیط زیست و... همراه است. بنابراین مقامات سیاست گذار در کشورهای مختلف تلاش می کنند تا با برنامه ریزی صحیح و به کارگیری روش های مناسب،از یکسو به رشد اقتصادی بالا و پایدار دست یابند و از سوی دیگر آسیب های زیست محیطی ناشی از فعالیت های اقتصادی را نیز به حداقل برسانند..
در مقاله حاضر به بررسی تاثیر گردشگری بر رشد اقتصادی و محیط زیست کشورهای منتخب منطقه خاورمیانه و شمال افریقا - 1 - MENA به روش اقتصاد سنجی داده های تابلویی پرداخته می شود. برای این منظور پژوهش حاضر در پنج بخش سازماندهی شده است. در ادامه و در بخش دوم، ادبیات موضوع به لحاظ نظری و شواهد تجربی بررسی می شوند. بخش سوم به معرفی روش تحقیق اختصاص می یابد. در بخش چهارم یافته های پژوهش ارایه می شوند و در بخش پایانی به نتیجه گیری و ارایه پیشنهاد پرداخته می شود.
-2ادبیات موضوع:
محیط زیست و منابع طبیعی تامین کننده بسیاری از نهاده های تولید هستند و یکی از ارکان توسعه به شمار می آیند. صنعت گردشگری به عنوان یکی از مهم ترین صنایع جهان محسوب می شود و می تواند نقش قابل توجهی در تامین درآمدهای ارزی، رشد و توسعه اقتصادی در کشورها ایفا کند اما رشد سریع این صنعت در نیم قرن اخیر فشار روز افزون بر محیط زیست را در پی داشته است.
با وجودی که توسعه گردشگری ممکن است با پیامدهای نامطلوب و منفی همچون کاهش کیفیت هوا، آلودگی هوا، آلودگی آب، آلودگی صوتی، از دست رفتن تنوع زیستی و ... همراه باشد اما برخی مطالعات انجام شده این پیامدها را تایید نمی کنند.از آن جا که مشکلات زیست محیطی مرتبط با گردشگری تاثیر منفی بر مناظر یک مقصد توریستی داردو بر توسعه پایدار صنعت گردشگری هم تاثیر می گذارد بنابراین فرایند توسعه باید به گونه ای هدایت شود که ضمن حداکثر سازی ارزش افزوده فعالیت های اقتصادی همچون گردشگری، نظام طبیعت پویایی تعادلی خود را از دست ندهد.
-2-1 مبانی نظری:
-2-1-1گردشگری و رشد اقتصادی:
گردشگری بین المللی موجب توزیع ثروت از شمال به جنوب و از کشورهای ثروتمندتر به کشورهای فقیرتر میشود.درنتیجه به روند همگرایی کمک می کند.هم چنین گردشگری می تواند به عنوان ابزاری برای توسعه منطقه ای و وسیله ای برای کاهش نابرابری های اقتصادی استفاده شود
گردشگری موجب اشتغال بخش قابل توجهی از نیروی کار میشو.درآمد حاصل از گردشگری به تامین مالی کسری حساب جاری کمک کند.هم چنین صنعت گردشگری بر سایر بخش های اقتصادی از جمله،حمل و نقل،صنایع تجاری،ساخت و ساز و... تاثیر می گذارد بنابراین گردشگری به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم بر رشد اقتصادی تاثیر می گذارد.
اثر مستقیم:از آن جا که گردشگری یکی از صنایع خدماتی است،از این رو درآمد حاصل از این صنعت بخشی از تولید ناخالص داخلی کشور میزبان محسوب می شود.بنابراین مستقیما بر رشد اقتصادی آن کشور تاثیر می گذارد.
اثر غیر مستقیم:گردشگری به صورت غیر مستقیم نیز بر رشد تاثیر می گذارد،چرا که اثر پویایی را در کل اقتصاد به شکل اثرات سریز و یا دیگر آثار خارجی نشان می دهد.به این صورت که اگر گردشگری دچار رونق شود،فعالیت های سایر بخش های اقتصادی که به این بخش کالا یا خدمت ارائه می دهند ویا از محصول آن استفاده می کنند،پرتحرک تر می شود.هم چنین رشد اقتصادی نیز بر توسعه گردشگری موثر است.رشد اقتصادی با توسعه تسهیلات و زیربناهای گردشگری از جمله توسعه حمل و نقل و راه ها،توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات - - ICT،گسترش پول الکترونیک،توسعه اماکن اقامتی،رستوران ها و هتل ها،توسعه بهداشت عمومی و هم چنین توسعه تسهیلات و امور رفاهی،موجب توسعه صنعت گردشگری می شود
2-1-2گردشگری و محیط زیست:
گردشگری و محیطزیست رابطهای متقابل با یکدیگر دارند. از یک طرف، فعالیتهای گردشگری سبب اثرات منفی ناشی از استفادهی بیرویهی منابع، آلودگی آب، آلودگی هوا، آلودگی صوتی، تولید زبالههای گردشگری، تغییر و متلاشی شدن محیطزیست و تاثیر بر حیات وحش، چشمانداز و میراث فرهنگی میشود. بنابراین، توسعهی گردشگری میتواند پایداری زیستمحیطی را به خطر اندازد. البته گردشگری اثرات مثبت هم بر محیطزیست دارد. ازجملهی این آثار مثبت میتوان به ایجاد پارکهای ملی و پارکهای حیات وحش، حفاظت از سواحل و جنگلها و... اشاره کرد. از طرف دیگر مواهب و داراییهای محیطزیست به عنوان منابع اولیهی گردشگری هستند و بخشی از محصول گردشگری را تشکیل میدهند.
