بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام تحقیق حاضر، بررسی رابطه بین مصرف انرژی، تولید ناخالص داخلی و سرمایه گذاری مستقیم خارجی در کشورهای منتخب در حال توسعه با استفاده از روش داده های پانل ایستا، الگوی خودرگرسیون برداری - تعیین وقفه بهینه، آزمون یوهانسون، توتبع واکنش ضربه ای، تجزیه واریانس و آزمونعلّیت گرنجر - و نیز الگوی تصحیح خطای برداری برای برآورد مدل می باشد. بر این اساس از داده های آماری دوره 1980-2013 استفاده شده است تا رابطه بین مصرف انرژی، تولید ناخالص داخلی و سرمایه گذاری مستقیم خارجی را در یک چارچوب نظری و تجربی اقتصادی در دوره اشاره شده مورد مطالعه و بررسی قرار دهد.
نتایج مطالعه حاکی از این واقعیت می باشد که، تولید ناخالص داخلی و سرمایه گذاری مستقیم خارجی تأثیر مثبت و معناداری بر مصرف انرژی در کشورهای در حال توسعه با درآمد سرانه بالا، با درآمد سرانه متوسط رو به پایین با درآمد سرانه پایین دارند. همچنین، نتایج در کشورهای در حال توسعه با درآمد سرانه متوسط رو به بالا نشان می دهد که تولید ناخالص داخلی اثر مثبت و معناداری بر مصرف انرژی دارد و سرمایه گذاری مستقیم خارجی اثر منفی و معناداری بر مصرف انرژی دارد. نتایج آزمون جوهانسون در کشورهای منتخب در حال توسعه نشان می دهد که یک رابطه هم انباشتگی در بلندمدت وجود دارد. ضریب جمله تصحیح خطا در الگوی تصحیح خطای برداری وجود رابطه هم انباشتگی در بلندمدت برای چهار گروه کشورهای منتخب در حال توسعه را تأیید می کند.
مقدمه
مطالعه و بررسی روابط بین متغیرهای کلان اقتصادی در هر کشور، تصویر جامعی از وضعیت آن ها در اقتصاد کشورها ارائه می دهد. طی سال های أخیر از انرژی به عنوان یک عامل مهم و کالای نهایی در فرآیند تولید بسیاری از کالاها و خدمات یاد شده است. هم چنین انرژی در کنار سایر عوامل تولید، نقش تعیین کننده ای در حیات اقتصادی کشورها داشته است و با توسعه و پیشرفت اقتصادی، اهمیت آن به طور فزاینده ای افزایش یافته است - هوشمند و همکاران، . - 1391 انرژی نقطه حرکت و سنگ بنای توسعه اقتصادی و یکی از ارکان قدرت محسوب میشود.
انرژی به عنوان کالایی استراتژیک که تأمین و امنیت آن نقشی کانونی در امنیت بینالملل و اقتصاد جهان دارد و هم چنین به عنوان مهم ترین کالای تجاری که بیشترین سهم را در تجارت جهانی دارد، بیش از پیش اهمیت خود را در روند رشد اقتصادی به اثبات رسانده است. سیر تحولات اقتصادی در قرون أخیر با کاربرد متنوع انرژی همراه بوده است. علاوه بر این، با توجه به اهمیت روز افزون منابع انرژی در شکل گیری و رشد فزایندهای اقتصادی و نیز ضرورت بهره برداری از این منابع بر پایه ملاحظات زیست محیطی و توسعه پایدار اقتصادی و اجتماعی، موضوع شناسایی و مطالعه عوامل تأثیر گذار بر مصرف انرژی را بر جسته می کتد.
یکی از مهمترین مفاهیم پایهای اقتصاد تولید ناخالص داخلی می باشد که در میان شاخصهای اقتصاد کلان از اهمیت ویژهای برخوردار است، زیرا نه تنها به عنوان مهمترین شاخص عملکرد اقتصادی و توسعه اقتصادی در تجزیه و تحلیلها و ارزیابیها مورد استفاده قرار میگیرد، بلکه بسیاری از دیگر اقلام کلان اقتصاد محصولات جنبی محاسبه و برآورد آن محسوب میگردند. به طور کلی، این شاخص اندازه اقتصاد یک کشور و ظرفیت های تولیدی آن را نشان می دهد - فطرس و معبودی، . - 1389 همچنین از جمله مهمترین دغدغه های نظام های اقتصادی کشورهای مختلف به خصوص کشورهای در حال توسعه می باشد که رشد و توسعه اقتصادی در هر کشوری وابسته به آن است - صادقی شاهدانی و غفاری فرد، . - 1390 یکی دیگر از شاخص های با اهمیت اقتصادی که نقش مهمی در اقتصاد جهان بر عهده دارد، سرمایه گذاری های خارجی می باشد.
سرمایه گذاری مستقیم خارجی به یکی از عناصر عمده در پیوند دادن اقتصاد داخلی کشورها و به ویژه جوامع در حال توسعه با اقتصاد جهان تبدیل شده و به عنوان عاملی برای انتقال سرمایه، تکنولوژی، تخصص و مدیریت در تقویت حضور این کشورها در اقتصاد و تجارت جهانی نقش به سزایی یافته است - جهانگرد و شیرمرد، . - 2011 از آن جا که بنیان های نظری رابطه بین اقتصاد و انرژی، با روش های مختلفی راهنمای مناسبی برای تجزیه و تحلیل این رابطه می باشند، هر کدام نمایان گر زمینه تئوریکی و حوزه تحلیلی آن رویکرد می باشند.
لذا تعیین این رابطه که در بردارنده دلالت های سیاستی متفاوت و مهمی برای سیاست گذاران بخش انرژی و اقتصاد کشور می باشد، ضروری است. در طول سال های گذشته، انرژی یکی از مهم ترین نهاده های تولید در اقتصاد جهان بوده است. با وجود تحولاتی که در سال های أخیر در ساختارهای تولیدی جوامع پیشرفته و توسعه یافته، مبنی بر پیشرفت های تکنولوژیکی و وابستگی کمتر به مواد خام و نهاده های اولیه، رخ داده است؛ با این حال نهاده انرژی در ساختار تولید جهانی و به خصوص در کشورهای عقب مانده از گردونه توسعه، نقش باهمیّتی ایفا می کند. به طوری که پیش بینی می شود که رشد بالای مصرف انرژی، در این کشورها در چند دهه آینده نیز، تداوم داشته باشد .
- OECD/IEA, 2004 - انرژی نقش مهمی در رشد اقتصادی هر دو کشور توسعه یافته و در حال توسعه ایفا می کند. فرضیه رشد نشان می دهد که مصرف انرژی یک جزء ضروری در رشد است، و مستقیم یا غیر مستقیم همانند یک مکمل سرمایه و نیروی کار به عنوان ورودی در فرآیند تولید می باشد . - Mulegeta et al, 2010 - از آنجا که فعالیت های تولید و مصرف شامل انرژی به عنوان یک عامل ورودی ضروری محسوب می شود، رابطه بین مصرف انرژی و رشد اقتصادی به عنوان یک سوال برای موضوع انرژی در نظر گرفته می شود. بنابراین انرژی یکی از مهم ترین نیروهای محرکه رشد اقتصادی در تمام اقتصادها می باشد - Abdulnasser and . - Manuchehr, 2005 سوال این که آیا مصرف انرژی تأثیر مثبت، منفی و یا خنثی در فعالیت های اقتصادی دارد، محرکی برای اقتصاددانان و تحلیل گران سیاسی است، از این رو پیدا کردن تاثیر و جهتعلّیت بین مصرف انرژی و رشد اقتصادی مورد توجه آنان قرار می گیرد.
از. لحاظ سیاسی، علّیت در هر جهتی بین مصرف انرژی و رشد اقتصادی ممکن است اثر معناداری بر سیاست های حمایتی انرژی داشته باشد. اندازه گیری حمایت های انرژی ممکن است یا ممکن نیست وابسته به جهت علّیت باشد . - Rufael, 2006 - مصرف انرژی به عنوان یک شاخص اندازه گیری بهره وری انرژی و توسعه کیفیت اقتصاد و مطالعات انجام شده در انرژی مشاهده شده است . - Feng et al, 2009 - مصرف و برخی از متغیرهای مربوطه با مدل مصرف انرژی به کار برده می شوند. در هر کشوری، انرژی یکی از عوامل مهم توسعه اقتصادی است و نقش مهمی در فعالیت های اقتصادی ایفا می کند . - Lee and Chang, 2008 - همچنین به عنوان بخشی از در فرآیند توسعه اقتصادی بازی می کند، در همان زمان با خارج به طور مستقیم مرتبط است .
- Pao and Tsai, 2011 - با شکل گیری و توسعه مدل های رشد در ادبیات اقتصادی مقوله سرمایه گذاری و تأمین سرمایه به عنوان یکی از موضوعات اساسی اقتصادی در کانون توجه پژوهش گران و سیاست گذاران قرار گرفته است - استادی و همکاران، :1392 ص 150 ؛ فدائی و کاظمی، :1391 ص . - 72 بنتو و پائولو - 2012 - به اهمیت سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر رشد اقتصادی را اشاره کرده اند. با توجه به افزایش توجه به مسائل انرژی جهانی و سیاست های بین المللی، به انگیزه های مختلف به تحقیق ارتباط بین مصرف انرژی و عملکرد اقتصادی با تمرکز بر بهره وری پتانسیل انرژی از سرمایه گذاری مستقیم خارجی وجود دارد - IMF, 2010; Bento and . - Paulo, 2012 بیشتر کشورهای در حال توسعه سعی می کنند سرمایه گذاری مستقیم خارجی را بوسیله پیروی از سیاست های صنعتی سازی جهت دار بیرونی به منظور افزایش رشد اقتصادی جذب نمایند .
- Yilmazer, 2010, P 242 - مطالعات داخلی و خارجی مختلفی در زمینه مصرف انرژی با سایر متغیرهای اقتصادی انجام شده است که مروری اجمالی بر تعدادی از این مطالعات خواهیم داشت. صادقی و همکاران - 1390 - ، به بررسی رابطه انتشار کربن دی اکسید - به عنوان شاخص آلودگی زیست محیطی - ، سرمایه گذاری مستقیم خارجی، سرانه مصرف انرژی و تولید ناخالص داخلی در قالب فرضیه زیست محیطی کوزنتس در ایران در سال های 1359-1387 با استفادهز اآزمون های تودا یاماموتو برای بررسی رابطه علّی بین متغیرها، پرداخته اند. نتایج حاصل بیانگر وجود رابطه علّی دو طرفه بین انتشار کربن دی اکسید و سرانه مصرف انرژی و روابط علّی یک طرفه از تولید ناخالص داخلی به سمت سرانه مصرف انرژی است.
