بخشی از مقاله
چکیده:
با نشر اسلام در شمال افریقا یکی از فرایض مهم مورد توجه نو مسلمانان فریضه حج بود، در طول تاریخ اسلامی مسیر و راه های ورود حجاج به سرزمین وحی مهم بوده است، پس از تکمیل فتوحات در شمال افریقا حضور حجاج افریقا به سرزمین وحی با مشکلات خاصی همراه بود.، یکی از مهم ترین مسیرهای حجاج در مدت دوقرن بندر عیذاب بود. این منطقه از لحاظ تاریخی و تجاری از بنادر مهم سودان به شمار می امد.اما حیات اجتماعی حجاج در این مکان تا ورود به جده مورد توجه مورخان و جغرافی نویسان و رحله نویسان بود. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی به بررسی کیفیت ورود و اسکان حجاج افریقا و چگونگی ورود آنان به حجاز می پردازد. به نظر می رسد حجاج در شرایط امنیتی و بهداشتی بسیار وخیمی در عیذاب قرار داشتند و با شرایط بسیاری بدی وارد حجاز می شدند.
مقدمه :
یکی از مهمترین فروع دین اسلام فریضه حج است. فریضه حج نخستین بار در دین ابراهیم انجام شد و آیینهای حج و عمره، احرام، لثم و لمس حجرالاسود، سعی بین صفا و مروه، وقفه در عرفات و رمی جمره، همگی پیش از اسﻻم رایج بود و تنها برخی تعدیلات در حج اسلامی نسبت به پیش از اسﻻم روی دادهاست. با فتح شمال افریقا توسط مسلمانان و گسترش اسلام در میان بربرهای افریقا، این فریضه حج در تمامی بلاد مغرب اسلامی از اهمیت ویژه ای برخوردار گردید.
بطوریکه تمامی والیان و حکومت های اسلامی شمال افریقا به اعزام حجاج و مسیر آنان تا سرزمین وحی توجه ویژه ای داشتند. ، تا حجاج با سهولت و آرامش هرچه بیشتر مناسک و آداب این فریضه مهم اسلامی را به جا آورند. در این موضوع اغلب رحله نویسان و مورخان و جغرافی نویسان شرق و غرب چهان اسلام به این موضوع توجه خاصی داشتند، یکی از مهم ترین مسائل حجاج افریقا مسیر آنان از غرب جهان اسلام به حجاز بود. این مقاله به بندر عیذاب به عنوان یکی از مسیرهای حجاج افریقا اشاره نموده است.
در موضوع عیذاب آثار چندانی تالیف نگردیده است ، یکی از تالیفات مهم در موضوع کشور سودان به نام السودان عبر القرون تالیف مکی شبیکه در بخش از کتاب در مورد بندر عیذاب بعنوان یکی از مسیرهای مهم حجاج به مدت دو قرن اشاره جزئی دارد، همچنین نواف عبدالعزیز الجحه نیز در مجموعه مقالاتی با عنوان السودان الشرقی فی عیون الرحالین در مقاله خویش به بررسی حیات سیاسی-اجتماعی و اقتصادی عیذاب پرداخته است و در بخشی از مقاله به حجاج عیذاب اشاره کرده است. این پژوهش در نظر دارد به بررسی وضعیت اجتماعی حجاج در عیذاب و کیفیت دخول آنان به حجاز بپردازد.
مسیرهای حجاج افریقا به حجاز:
مسیر حجاج به سرزمین وحی اهمیت بسیاری دارد ، لذا با فتح اسلامی شمال افریقا مسیر حجاج مصر و مغرب اسلامی برای ورود به مکه بسیار مهم و حیاتی بود ،چنانچه عصر دولت فاطمی به مسیر حجاج توجه خاصی شد، پس از انکه فاطمیان در سال 358ه.ق مصر را تصرف کردند تلاش نمودند با اصلاح راه ها و ایجاد امنیت مسیر حجاج را توسعه دهند. زیرا بدیدگاه آنان حج یکی از ارکان شش گانه دین است . بطوریکه عصر المستنصر باالله شخصی برای امیرالحاج بر گزیده شد وظیفه این فرد توجه و مدارا و رفتار نیکو با حجاج بود.
