بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر یادگیری الکترونیک بر خودباوری، ادراک توانمندی و انگیزه پیشرفت دانشجویان کارشناسی ارشد آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز در سال تحصیلی 1393 انجام شده است . روش پژوهش، از حیث ماهیت توصیفی- پیمایشی از جهت هدف کاربردی می باشد. به همین منظور از 180 نفر از دانشجویان، با استفاده از جدول مورگان تعداد 123 نفر به عنوان حجم نمونه به صورت تصادفی ساده ، بر اساس ضریب نمونه هر طبقه انتخاب و سپس پرسشنامه ها بین آزمودنی ها توزیع گردیدند. سپس با استفاده از پرسشنامه های خودباوری کوپر اسمیت ، ادراک توانمندی اسپریتزر و انگیزه پیشرفت هرمنس نظرات آزمودنی ها تجمیع گردید. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون تی استفاده شد. آزمون فرضیه ها نشان داد که یادگیری الکترونیک بر خودباوری، ادراک توانمندی انگیزه پیشرفت دانشجویان کارشناسی ارشد آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز تاثیرمثبت دارد.
واژههای کلیدی
یادگیری الکترونیک، خودباوری، ادراک توانمندی، انگیزه پیشرفت، دانشجویان.
-1 مقدمه
یادگیری الکترونیک یکی از پر کاربردترین اصطلاحاتی است که همراه با واژه فناوری اطلاعات وارد حوزه آموزشی شده است و بسیاری از مراکز آموزشیخصوصاً دانشگاه های کشور ها این نوع آموزش را جزیی از برنامه هایبلندمدت خود قرار داده و عمدتاً سرمایه گذاری های کلانی روی این مقوله انجام می دهند. در همین راستا ظهور شبکه های گسترده جهانی یا اینترنت داخلی و یا اینترانت تغییرات شگرفی در امر تعلیم و تربیت جهان ایجاد کرده است. شبکه مبتنی بر وب، امکان دسترسی ساده و آسان یادگیرندگان به منابع آموزشی در هر کجا و هر زمان حتی در مناطق محروم و دور از دسترس به محیط های یادگیری را با ایجاد مدارس خانگی فراهم نموده است و بدین وسیله موجب برقراری عدالت آموزشی گردیده است .
استفاده از این محیط های چندرسانه ای با امکان انتقال اطلاعات به صورت صوت، تصویر، متن، نقاشی و با استفاده از اصول طراحی وب موجب ایجاد علاقه و انگیزه در یادگیرندگان گردیده است. انعطاف پذیری در طراحی محتوا، تعاملی بودن، استفاده از مشارکت گروهی، انفرادی ساختن آموزش و یادگیری مستقل از دیگر مزایای استفاده از یادگیری الکترونیکی است که با فراهم آوردن تصاویر زیبا، گرافیک و صدای جذاب، انگیزه یادگیری برای مخاطب را چندین برابر نموده است.
همچنین با استفاده از این وسیله، معلم تنها منبع انتقال دانش نبوده، بلکه نقش وی تسهیل امر آموزش می باشد. بر همین اساس بسیاری از نظام های آموزشی در دهه های اخیر سعی کرده اند با ورود و کاربرد این تکنولوژی جدید، یادگیری را با کمترین زمان بهبود بخشند
در واقع یادگیری الکترونیکی از دو مجموعه گسترده فناوری اطلاعات آموزش و پژوهش تشکیل شده است تحقیقاتی که در زمینه آموزش های الکترونیک انجام شده است نشان می دهد که آغاز این شیوه جدید آموزشی به دهه 1970 میلادی باز می گردد. اما توسعه واقعی روش آموزش الکترونیک از دهه جهانی شدن شبکه اینترنت رخ داده است.
پیشرفت روزافزون در زمینه علوم رایانه ای و ظهور و گسترش شبکه های اطلاع رسانی به ویژه اینترنت، امکانات و روش های تازه ای را پیش روی برنامه ریزان و مجریان برنامه های آموزشی قرار داده و مشکلات گذشته در عرصه آموزش، به ویژه محدودیت های ناشی از زمان و مکان یادگیری را کمرنگ نموده است یادگیری الکترونیکی یکی از روش های جدید آموزشی مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات است که می تواند به چالش حاصل از میزان تقاضای اجتماعی برای آموزش و فقدان منابع آموزشی کافی پایان دهد در همین راستا دانشجویانی که از شیوه یادگیری الکترونیک بهره می جویند می بایست توانایی و شایستگی مواجهه با این چالش را داشته باشند تا بتوانند با تکیه بر توانمندیهای خود در جهت پیشرفت هر چه بیشتر در عرصه علم و دانش به تبع آن رشد حرفه ای خود گام بردارند.
لذا می توان گفت یکی از ویژگی های فردی خودباوری است. خودباوری عبارت است از تمایل به اینکه خود را فردی شایسته برای مواجهه با چالش های اساسی زندگی بدانیم خودباوری علاوه بر اعتماد داشتن به توانایی های خویش در انجام امور - خودکارآمدی - شامل عزت نفس نیز می شود انسان ها می توانند ارزشیابی مثبت و یا منفی از خود داشه باشند. افرادی که احساس مثبتی نسبت به خویش و ویژگی های خود دارند، سازگاری بهتری خواهند داشت افرادی که عزت نفس بالایی دارند انتظار دارند عملکرد خوبی داشته و موفقیت هایشان را معلول تلاش ها و توانایی های خودشان می دانند.
توانمندسازی را فرایندی می دانند که بوسیله آن مشارکت کنندگان محیط آموزشی شایستگی های خود را بهبود می بخشند، رشد حرفه ای خود را ارتقا می دهند و مسایل خود را حل می کنند.بر این باورند که توانمندسازی باور فردی است که بوسیله آن مهارت ها و دانش افراد بهبود می یابد و بر اساس آن عمل می کنند که شامل پنج بعد احساس شایستگی، احساس خودمختاری، احساس تاثیرگذاری، احساس معنی دار بودن و احساس اعتماد می باشد.
سطح توانمندسازی در دو سطح کلان و خرد از یکدیگر منفک می شوند که سطح کلان آن جو توانمندسازی و سطح خرد آن ادراک توانمندی عنوان می شود که در این زمینه باور دارد:ادراک توانمندی عبارت است از تجربات فرد از انگیزش درونی که بر شناخت فرد از خودش در رابطه با نقش کاری اش مبتنی است. بنابراین فردی که برای نقشی که به عهده دارد، دارای انگیزه درونی است؛ جهت نیل به اهداف خود و پیشرفت در تمام عرصه ها نیز از میل و انگیزه کافی برخوردار می باشد.
لذا چنین می توان اذعان داشت که انگیزه پیشرفت، میل یا اشتیاق فرد برای کسب موفقیت در موقعیت هایی است که موفقیت در آنها به کوشش و توانایی فرد وابسته است. افراد دارای سطح انگیزه پیشرفت بالا برای حل مشکلات و رسیدن به موفقیت بسیار کوشا هستند. این افراد حتی پس از اینکه شکست می خورند دست از تلاش بر نمی دارند و تا رسیدن به موفقیت به کوشش ادامه می دهند .
با توجه به موارد مطرح شده، پژوهشگر در این مطالعه به دنبال آن است که آیا یادگیری الکترونیک بر خودباوری، ادراک توانمندی و انگیزه پیشرفت دانشجویان تاثیرگذار است؟
بنابراین فرضیه های این پژوهش عبارت است از :
1 -یادگیری الکترونیک بر خودباوری، ادراک توانمندی و انگیزه پیشرفت دانشجویان کارشناسی ارشد آموزش پزشکی تاثیرگذار است.
2 -یادگیری الکترونیک بر مولفه احساس معنی داری در شغل - ادراک توانمندی - دانشجویان کارشناسی ارشد آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز تأثیرگذار است .
3 -یادگیری الکترونیک بر مولفه شایستگی در شغل - ادراک توانمندی - دانشجویان کارشناسی ارشد آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز تأثیرگذار است.
4 -یادگیری الکترونیک بر مولفه داشتن حق انتخاب - ادراک توانمندی - دانشجویان کارشناسی ارشد آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز تأثیرگذار است.
-5 یادگیری الکترونیک بر مولفه موثر بودن - ادراک توانمندی - دانشجویان کارشناسی ارشد آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز تأثیرگذار است.
-6 یادگیری الکترونیک بر مولفه مشارکت با دیگران - ادراک توانمندی - دانشجویان کارشناسی ارشد آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز تأثیرگذار است.
7 -یادگیری الکترونیک بر مولفه تحرک به سوی بالا - انگیزه پیشرفت - مسئولیت پذیری، هدف گذاری - دانشجویان کارشناسی ارشد آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز تأثیرگذار است.
8 -یادگیری الکترونیک بر مولفه مسئولیت پذیری - انگیزه پیشرفت - دانشجویان کارشناسی ارشد آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز تأثیرگذار است.
-9 یادگیری الکترونیک بر مولفه هدف گذاری - انگیزه پیشرفت - دانشجویان کارشناسی ارشد آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز تأثیرگذار است.
پژوهشگران متعددی نیز در این رابطه تحقیقاتی انجام داده اند از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- در پژوهشی به بررسی تأثیر خود ارزشیابی سیستم سنجش آموزش الکترونیکی به سطوح متفاوت انگیزش دانشجویان پرداخت. در این پژوهش که در دو کلاس کامپیوتر دبیرستان اجرا شده بود، گروه آزمایش با سیستم آموزش الکترونیک مورد سنجش قرار گرفتند و گروه کنترل با سنجش متداول مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که آموزش الکترونیکی برای ارتقاء یادگیری خود ارزیابی دانشجویان با انگیزش پایین نسبت به دانشجویان با انگیزه بالا مفیدتر و اثربخش تر می باشد.
-در پژوهشی که روی دانشجویان علوم کامپیوتر دانشگاه در دانشکده فناوری اطلاعات اجرا کردند. به بررسی نقش آموزش الکترونیک در ارتقاء مهارت های یادگیری خودنظم-دهی انجام دادند. نمونه پژوهش شامل 41 نفر دانشجو بود. بعد تحلیل داده ها به صورت کمی و کیفی، نتایج پژوهش منجر به ایده ها و امکاناتی شد که می تواند باعث ارتقاء یادگیری خودنظم دهی دانشجویان شود..
- در مطالعه ای نشان داد که متغیرهای شخصیتی دانشجویان به طور عام و عزت نفس و انگیزش پیشرفت تحصیلی به طور خاص، بر یادگیری و پیشرفت تحصیلی تاثیر ذاتی داشته اند.
-در مطالعه که بر روی 61 دانشجوی مرد و 110 دانشجوی زن صورت پذیرفته است دریافتند که وقایع مثبت در زندگی فقط در مورد افرادی که خودباوری بالا دارند به سلامت می انجامد.
- در مطالعه خود با عنوان بررسی توانمندی دانشجویان دکترای تخصصی بیان کرد که کمترین میزان توانمندی دانشجویان در رابطه با حیطه ی ارزشیابی فراگیران تعیین شد. دانشجویان نیاز به آموزش و کسب تجربه در کلیه ی حیطه های مورد بررسی را ابراز کردند. بیشترین نیازهای آموزشی در موضوعات مرتبط با نحوه ی ارائه ی سخنرانی، چگونگی ارائه ی مطالب درسی و روشهای ایجاد انگیزه تعیین شد.
-در مقاله خود تحت عنوان نقش ارضای نیازهای اساسی روان شناختی و باورهای شناختی در انگیزه درونی دانشجویان دوره های یادگیری الکترونیکی نشان داد که با اجرای الگوی تحلیل مسیر برای آزمون مدل رابطه نیاز های خود تعیین گری - خودمختاری ادراک شده، شایستگی ادراک شده، ارتباط ادراک شده - و انگیزه درونی از طریق باورهای شناختی، مشخص شد که الگوی پیشنهادی از برازش بسیار خوبی برخوردار است. یعنی پرداختن به نیازهای اساسی روان شناختی در ارتقا سطح انگیزه درونی دانشجویان دوره های یادگیری الکترونیکی برای تلاش و گرایش بیشتر به سمت استفاده این شیوه یادگیری، نقش مؤثری دارد. از طرفی توجه به باورهای شناختی دانشجویان به خصوص سطح کیفی و قابلیت کاربرد دوره های یادگیری الکترونیکی، در ایجاد انگیزه و علاقه دانشجویان نقش غیرقابل انکاری دارد.
-در مطالعه خود با عنوان بررسی میزان تاثیر یادگیری الکترونیکی بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نشان داد که توانمندسازی دانشجویان، آموزش، وسایل و امکانات، تغییر در محتوای آموزش و افزایش آگاهی دانشجویان در پیشرفت تحصیلی دانشجویان علوم پزشکی دانشگاه اصفهان معنادار است.
-2 روش پژوهش
با توجه به اینکه پژوهشگر در صدد بررسی تاثیر یادگیری الکترونیک بر خودباوری، ادراک توانمندی و انگیزه پیشرفت دانشجویان کارشناسی ارشد آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز است، روش پژوهش، از حیث ماهیت توصیفی- پیمایشی، از جنس علی- مقایسه ای می باشد.
-3 جامعه پژوهش
جامعه آماری شامل دانشجویان کارشناسی ارشد آموزش پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز بوده، که طبق آمار موجود، مشتمل بر 180 نفر میباشند. برای تعیین تعداد نمونه از جدول مورگان استفاده شده است که طبق جدول تعداد حجم نمونه برابر با 123 نفر میباشد.
-4 روش نمونهگیری
با توجه به جامعه پژوهش ازروش نمونهگیری تصادفی ساده استفاده شده است.
-5 ابزار گردآوری اطلاعات
در این پژوهش از سه پرسشنامه به شرح زیر استفاده شده است:
-1 پرسشنامه خودباوری کوپر اسمیت : اغلب مواردی که در این مقیاس گنجانده شده، مواد تنظیم شده مقیاس است. آزمون خودباوری کوپر اسمیت در ایران ترجمه و هنجاریابی شده است. آزمون 58 سئوالی - ماده ای - کوپر اسمیت، احساسات، عقاید یا واکنش های فردی را توصیف می کند.
-2 پرسشنامه ادراک توانمندی اسپریتزر : پرسشنامه توانمندسازی روانشناختی اسپریتزر 5 بعد را مورد بررسی قرار می دهد که عبارتند از: احساس معنی داری شغل، احساس شایستگی در شغل، احساس داشتن حق انتخاب، احساس مؤثر بودن و احساس مشارکت با دیگران و در 19 گویه تنظیم شده است.
-3 پرسشنامه انگیزه پیشرفت هرمنس : این پرسشنامه از 29 سئوال تشکیل شده است و انگیزه پیشرفت دانشجویان را می سنجد .
هر سه پرسشنامه از روایی و پایایی برخوردار بوده و پایایی آنها به ترتیب عبارت است از:
