بخشی از مقاله
چکیده
در تحقیقات و مطالعات حوزه علوم انسانی از پارادیم های مختلف به جهت کشف و توسعه علوم استفاده گردیده است ، پارادایم های اثبات گرایی ،فرا اثبات گرایی ،هرمونتیک و انتقادگرایی از جمله این رویکردهاست .مقاله حاضر با هدف "تاملی بر رویکرد اثباتگرایی در پژوهش" تدوین گردیده است. روش تحقیق توصیفی و از منظر جمع آوری اطلاعات ، کتابخانه ای است. اطلاعات مورد نیاط از جستجو در منابع کتابخانه ای و جستجو در شبکه جهانی اینترنت بدست آمده است. نتایج و دستاوردهای حاکی از آن بوده است که رویکرد اثباتگرایی در تحقیق که بدان ذره گرایی نیز گفته می شود، اصول آن بر این استوار است که پدیده های جهان از ویژگی واحدی پیروی می کنند بنابراین بر یک روش واحد در همه ی پدیده ها اتفاق نظر دارند و معتقدند همچنان که در علوم طبیعی از روش خاص خود جهت مطالعه طبیعت استفاده می شود در مطالعات حوزه انسان نیز می توان ار همان روش استفاده کرد زیرا همه پدیده های جهان از ویژگی یکسان بهره می گیرند بنابراین این رویکرد مبتنی بر روش علمی بوده و در همه ی علوم قائل به این موضوع است که ،تجربه حسی و روش ریاضی و منطقی یگانه سرچشمه ی تمامی اطلاعات دانسته و هرگونه تلاش شهودی و درون نگر برای دستیابی به دانش را ردمی کند. ضمن اینکه نقدهای نیز بر این موضوع گردیده است که بین جهان پدیدارها و عالم انسانی ،شکافی پرنشدنی وجود دارد و لازم است میان علوم طبیعی و انسانی و تاریخی و اجتماعی باید فرق گذاشت . در واقع با رد نظر کوهن ماهیت پدیده ها را متفاوت دانستند و دوم آنکه بر خلاف تصور اثبات گرایان ،امکان ندارد کسی در علوم فرهنگی بتواند از علوم طبیعی تبعیت کند و در صدد کشف قوانین کلی بر آید .
مقدمه و بیان مساله :
علم در طول دوران بشر تحولات زیادی را تجربه کرده است . عده ای مانند توماس کوهن - - 1962 معتقدند که منشاء تفکرات و تحولات مهم علمی ،جابجایی پارادیم هاست و آنچه می تواند به مانند راهنما به جهت حل مسائل انسانی عمل نماید و اصول هر علمی می توانند برستونهای آن بنا گردد و در واقع نظم فکری و ساختار عقلی و علمی را تدوین نماید ، وحتی موجبات قضاوت گوناگون برای افراد را ایحاد می کند بهره جویی و گرایش به پارادایم های مختلف است . پارادیم ها قاعده سازی می کنند ، اصول را را بنا می گذارند و همین ساخت اصول و قواعد ،یعنی ایجاد تعاریف از حوزه خاص موجبات درک غنی تر بشر را از یک موضوع از زوایای مخلف فکری به دنبال خواهد داشت .پارادایم به تمامی یک نظام فکری شامل فرض های اساسی ،سوالات مهم و تکنیک های خاص اطلاق می شود. در واقع هر پارادایم در برگیرنده ی مجموعه ای از بینش ها ،نظریه ها ،روش ها تحقیق و بهکار میرود.و پارادایم به عنوان انقلابی که: »دستاوردهای علمی به صورت عمومی پذیرفته شدهای، که برای مدتی به وسیلهی کارورزان آن رشته، بهعنوان مدلی برای حل مسائل رشتهی مزبور به کار گرفته میشوند. - «کوهن ،. - 1960پاتن معتقد است ،پارادیم مجموعه ی قضایای است که چگونگی درک جهان را تبیین می کند.دامنه ی عمر یک پاردایم تا زمانی است است که مشکل گشایی می کند هرگاه از حل محدودیت ها و پاسخگویی به نیازها در مانده شود به واقع زوال پارادایم به وقوع می پیوندد - غفاریان و کیانی ، - 1384 و تولدی از پارادایم مکمل آغاز می گردد.در تحقیقات و مطالعات حوزه علوم انسانی از رویکرد مختلف به جهت کشف و حتی توسعه علوم استفاده می گردد اما آنچه که به عنوان الگو و به فراتر سخن، از آنها به عنوان اصول نامبرده شده وساختار و چارچوب تحقیق بر مبنای نظم فکری و سازمان یافته بر مبنای ان صورت می گیرد بدان پارادایم گفته می شود که بر دیدگاه فلسفی خاص است استوار می باشد.از جمله مهمترین این پارادیم ها، پارادایم های اثبات گرایی ،فرا اثبات گرایی ،هرمونتیک و انتقادگرایی می باشد. سوال که اینجا مطرح است پارادایم اثباتگرایی از چه مولفه های اساسی تشکیل شده؟ اصول روش-شناختی، معرفتشناختی، انسانشناختی ،هستیشناختی شاخههای اثباتگرایی آن کدام هستند؟ و در پایان آیا نقدی نیز بر آمی توان داشت؟
×اهداف تحقیق:
-1 تاملی بر رویکرد اثباتگرایی در تحقیق
-2 نقدی بر رویکرد اثباتگرایی در تحقیق
روش تحقیق:
این تحقیق از نوع مطالعات کیفی می باشد که با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است.اطلاعات مورد نیاز از جستجو در منابع کتابخانه ای،گزارش پژوهش های چاپ شده،جستجو در شبکه جهانی اینترنت به دست آمده است.جامعه آماری،پارادایم های تحقیق ،حجم نمونه پارادایم تحقیق اثبات گرایی می باشد.
× تاریخچه پیدایش اثبات گرایی:
در سده های شانزدهم و هفدهم، به دلیل پیروزیها و کامیابیهایی که در عرصه علوم طبیعی به خصوص علم فیزیک رخ داد، عده ای از دانشمندان همچون بیکن، گالیله، دکارت و نیوتن بر آن شدند که علوم اجتماعی را نیز برای رسیدن به این پیشرفت بر قیاس علوم طبیعی بنا نهند و از روش های اثباتی در علوم اجتماعی استفاده کنند؛ تا اینکه در قرن نوزدهم سن سیمون به منظور سامان دادن به حیات اجتماعی اصطلاح "فیزیک اجتماعی" را برای مطالعه پدیده های اجتماعی، و پس از آن اگوست کنت اصطلاح "اثبات گرایی" را برای نامیدن جنبش فلسفی در این قرن در برابر فلسفه عقل گرای هگل به کار برد. این کار کنت مصادف با آغاز و تولد جامعه شناسی اثباتی شد. وجه تسمیه اثبات گرایی این بود که در این قرن فلسفه هگل، منفی و فلسفه مقابل آن، مثبت نامیده می شد و پرهیز از تفکر انتزاعی و پرداختن به هستی انضمامی، مسئله
اصلی فلسفه مثبت بود - توسلی،. - 1376
منشأ دیگر تفکر اثبات گرایی بحران های اجتماعی پس از انقلاب فرانسه و انگلیس بود و کنت معتقد بود بررسی شرایط اجتماعی و حل مشکلات اجتماعی فقط از طریق روش علمی امکان پذیر است - ادیبی،انصاری . - 1358 کنت بهدنبال شرایط متأثر از بحرانهای حاکم بر عصر خویش درصدد برآمد راه حلی برای برقراری ثبات مجدد ارائه دهد. به عقیده وی از طریق اثبات گرایی دانش لازم جهت نوسازی جامعه بهدست خواهد آمد. جامعه شناسان در حکم کشیشانی هستند که وظیفه دارند جامعه را از دید علمی نگریسته و اصلاحات لازم را جهت برقراری ثبات و نظم ارائه دهند. - همان منبع - .
به طور خلاصه زمینه فکری- علمی و اجتماعی مکتب اثباتگرایی عبارتاند از: - سیف الهی ، - 1373
1. انقلاب سرمایهداری سال 1789 فرانسه و تمایل برخی از متفکران و صاحبان اندیشه این دوره به گرایش به تفکر قرون وسطایی؛
2. از بین رفتن فئودالیسم و استقرار سیستم سرمایهداری؛
3. بهکارگیری روشهای تجربی و مشاهده در علوم تجربی؛
4. پیشرفتهای علمی؛
5. شکلگیری دانش تجربی و تفکر اثباتی در برابر فلسفه عقلگرایی؛
6. تبلور مفاهیم آزادی، انسانیت، پیشرفت و نظم در مقابل مفاهیم سلسلهمراتب اجتماعی- اقتصادی. بدین ترتیب روششناسی اثباتگرایی از قرن نوزدهم متولد شد. ویژگی های اثبات گرایی
