بخشی از مقاله
خلاصه
موضوع و اهداف: یکی از فعالیتهای نوظهور در عرصه تجارت، تجارت الکترونیک است. رشد سریع اینترنت و فراگیر شدن آن مسیر را برای رشد و توسعه تجارت الکترونیک هموار کرده است. در عصر حاضر، تجارت الکترونیک ابزار غالب خرید برای بسیاری از مصرف کنندگان است. بنابراین قانون میبایست استانداردهای فیزیکی را برای تجارت الکترونیک اعمال نماید تا بدین وسیله جلوی سوءاستفاده اشخاص را بگیرد. یکی از این موارد استانداردهای فیزیکی که در تجارت سنتی معمول است، اخذ مالیات است که بدین وسیله میتوان امنیت را در دنیای تجارت الکترونیک تامین نمود.
روش: روش مقاله حاضر، توصیفی- تحلیلی است و شیوهی گرداوری اطلاعات، کتابخانهای است.
دستاوردها: با توجه به رشد سریع این نوع تجارت و تمایل اشخاص به انعقاد قراردادها به روش الکترونیکی، معاف بودن این نوع تجارت از مالیات ضرر هنگفتی برای دولتها محسوب میشود. با توجه به برخی ویژگیهای تجارت الکترونیک از جمله غیرملموس بودن، منعطف بودن و ناشناس بودن گیرنده آن چالشهایی را در خصوص گزینش مکان، ماهیت دیجیتالی محصولات و شیوهی ثبت و پرداخت الکترونیکی به وجود آورده است. با توجه به بررسیهای صورت گرفته بیشترین تاثیر تجارت الکترونیک بر مالیات بر فروش است.اثر تجارت الکترونیک بر مالیات بر درامد و مالیات بر ثروت کمتر است.
.1مقدمه
گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات جنبه های مختلف زندگی بشر را تحت تاثیر قرار داده است. کاربرد این فناوری همزمان با رشد تجارت الکترونیک بوده است. اشخاصی که با تجارت الکترونیک در سطح داخلی و بین المللی سر وکار دارند در رابطه با قوانین مالیاتی و گمرکی دچار نوعی سردرگمی هستند. نقش مالیات ها به عنوان بخش مهمی از درآمدهای دولت به عنوان اجرایی کردن وظایف دولت کاملا پذیرفته شده است. از سوی دیگر معاملات از شیوه ی سنتی تغییر پیدا کرده و در فضای مجازی انجام میگیرد.
از مسائل پیش روی دولتها شیوه اخذ مالیات از تجارت الکترونیک از سوی فروش کالای اینترنتی است تجارت الکترونیک امر مشاهده اطلاعات و اجرای مالیات را برای متصدیان مالیاتی سخت کرده است. با توجه به ویژگی های خاص تجارت الکترونیک در مقایسه با تجارت سنتی امر اخذ مالیات بر این نوع فعالیتها با نوعی ابهام مواجه شده است.
ما در این مقاله برآنیم که مباحث نظری این موضوع را از دیدگاه حقوقی بررسی کنیم و مسائل و مشکلات حقوقی آن را تبیین کنیم تا متخصصان امر و اقتصاددانان بتوانند با درنظر گرفتن کلیه مباحث مدل مناسبی برای اخذ مالیات در سطح داخلی و بین المللی ارائه دهند. بنابراین در ابتدا نگاهی داریم به چالشهای موجود در نظام مالیاتی در تجارت الکترونیک و سپس نظر موافقان و مخالفان در رابطه با اعمال مالیات بر تجارت الکترونیک را مورد بحث و بررسی قرار میدهیم و در نهایت به بررسی قوانین نظام مالیاتی ایران در رابطه با تجارت الکترونیک میپردازیم.
.2چالشهای نظام مالیاتی بر تجارت الکترونیک
قبل از ورود به بحث نظر موافقان و مخالفان مالیات برتجارت الکترونیک لازم است علت پیدایش این بحث را ذکر نماییم. ویژگیهای خاص تجارت الکترونیک باعث بروز این بحث در میان متخصصان این علم شده است و چالشهایی را در این عرصه به وجود آورده است. مهمترین چالشهای موجود در این زمینه به شرح ذیر میباشد:
الف.مسئله گزینش مکان: نظام مالیاتی سنتی به گونه ای طراحی شده است که سازوکارهای مالیاتی بر اساس مکان فیزیکی پرداخت کننده مالیات است. در حالیکه در تجارت الکترونیک در مکان بسیار محدودی به فعالیت پرداخته و در سطح بسیار وسیعی به تجارت میپردازند.
ب.ماهیت محصولات:تجارت الکترونیک به برخی از کالاها این امکان را میدهد که به صورت دیجیتالی در سطح اینترنت جابجا شوند بنابراین جابجایی ملموس نیست در نتیجه نمیتوان با نظام مالیاتی سنتی برای آن مالیات وضع کرد.
ج.فعالیتهای واسطه ای: امروزه سایتهای زیادی در سطح اینترنت وجود دارد که مردم کالاهای فروشی خود را از این طریق معرفی میکنند و خریداران کالاهای مورد نیاز خود را از این طریق خریداری میکنند با توجه به این گونه موارد چگونه میتوان اطلاعات خرید و فروش آنها را ثبت کرد و مالیات بر آنها وضع کرد.
د.ظهور نوع جدیدی از داراییها و مسئله مالیات بندی ثروت ه.شیوه ثبت مبادلات اینرنتی و مسئله مالیات:در این روش اکثر مبادلات از طریق پول الکترونیکی انجام میشود و ثیتی روی کاغذ منعکس نمیشود.
و.توسعه شیوه پرداخت الکترونیکی: این نوع شیوهی پرداخت مشکل مالیات را افزایش میدهد و نظام مالیاتی خاصی را میطلبد
.3نظریات مطرح شده در رابطه با اعمال مالیات بر تجارت الکترونیک
با توجه به ویژگیهای خاص تجارت الکترونیک در مقایسه با تجارت سنتی در رابطه با وضع مالیات بر اینگونه فعالیتها اختلاف نظرهایی وجود دارد که هر یک از طرفداران این نظریات دلایلی را برای نظریات خود بیان نمودهاند.
3-1 نظریه معاف بودن تجارت الکترونیک از مالیات طرفداران این نظریه معتقدند که کسب و کارهای اینترنتی باید به صورت دائمی و یا حداقل برای یک دوره ابتدایی از پرداخت مالیات معاف باشد تا سبب
ایجاد سهولت و تشویق اقتصاد الکترونیکی شود. برخی افراد مخالف دریافت مالیات توسط دولتها هسنتد و برخی دیگر مالیات برتجارت الکترونیک را به عنوان مالیات بر نوآوری میدانند که اعمال آن به صورت ناخوشایندی از توان رقابت کارآمد در اقتصاد جدید جلوگیری میکند. این گروه بر این عقیده هستند که تجارت الکترونیک شیوه ی جدیدی است که هنوز مراحل رشد خود را طی میکند و اگر در این مرحله مالیات برآن وضع شود ممکن است موجب نوسان شدید رشد آن شود. در نتیجه نباید برای این نوع فعالیتها مالیات وضع نمود
3 - 2 نظریه اعمال نظام مالیاتی ویژه بر تجارت الکترونیک
تجارت الکترونیک با وجود این که با ایجاد زمینه انتقال مجازی و الکترونیکی اطلاعات، کارایی تجاری را تا حد زیادی ارتقا داده است، اما یکی از مهم ترین مشکلات آن عدم انتقال فیزیکی بسیاری از محصولات فروخته شده یا صادر شده از مبادی گمرک و مالیات گذاری است.
بدین منظور یکی از روش هایی که تنظیم گرده اند مالیات بر مبنای بیت است، که به معنای محاسبه مالیات بر اساس میزان انتقال داده ها است .کسانی که طرفدار این نظریه هستند معتقدند که رشد تجارت الکترونیک میتواند برای ایجاد یک پایه مالیاتی جدید باشد.که طبق طرح مذکور مقرر گردید که هزینه کمی بر انتقال اطلاعات توسط ابزار الکترونیکی اعمال شود و پیشنهاد دیگر این است که مالیات را فقط بر اطلاعات رمزنگاری شده اعمال کنیم و یا ظرفیتی که چنین اطلاعاتی را دریافت میکند، مالیات بندی کنیم.
به عبارت دیگر ایده اصلی این طرح این است که یک مالیات بر مسیر بر حسب حجم انتقالات اعمال میشود. یکی از اثار مثبت این طرح این است که با اصل رایگان بودن حضور در شبکه مقابله میکند که به نظر برخی با خطر انسداد و اشباع مواجه خواهد شد و همچنین پیامهای تبلیغاتی ناخواسته به جای اینکه رایگان ارسال شود همانند سایر اشکال پیام مشمول مالیات خواهند بود در نتیجه علاوه بر اینکه بهای ازادیها پرداخت میشود آسایش زندگی خصوصی هم تامین میشود البته طبق این عقیده یافتن فروشنده دیگر مشکل نخواهد بود زیرا برداشت مالیات صرفا بر محل مصرف استوار خواهد بود.
اما مشکل این ابزار، تبعیض آمیز بودن شدید آن است .چراکه تفکیکی بین انتقال داده های مربوط به مبادلات تجاری و غیر تجاری نیست. از طرفی، ارتباط معنی داری بین میزان داده های انتقالی و ارزش پولی محصول مبادله شده وجود ندارد. بحث مالیات ها هم در بعد ملی مطرح است و هم در سطح بین الملل با اهمیت بیشتری از نظر ارتباطات گمرکی بین کشورها بروز می کند.
3-3 نظریه اعمال مالیات مشابه تجارت سنتی بر تجارت الکترونیک
طرفداران این نظریه در مقایسه با نظریات قبلی دلایل قویتری ارائه داده اند انها معتقدند که از تجارت سنتی قرنها مالیات اخذ میشود که این امر نه تنها بر رشد و توسعه تجارت سنتی اثری نگذاشته است بلکه ما هر روز شاهد گسترش مبادلات تجاری در سطح داخلی و بین المللی هستیم لیکن تجارت الکترونیک از این امر مستثنی نبوده است در نتیجه وضع مالیات نمیتواند مانعی برای رشد و توسعه تجارت الکترونیک تلقی گردد.
از طرف دیگر اگر مالیات را برتجارت الکترونیک حذف کنیم پایه های مالیاتی کوچکتر شده و دولتها برای تامین مخارج خود ناگریز میشوند به مالیات غیر منطقی و وامگیری متوسل شوند که هر دو عواقب ناگواری را در پی خواهد داشت. با توجه به اینکه کاهش چشمگیر هزینه ها از مزایای تجارت الکترونیک هست پس منطقی به نظر نمیرسسد که این نوع تجارت را معاف از مالیات بدانیم به عبارت دیگر معاف بودن تجارت الکترونیک از مالیات انحراف در تجارت غالب را به وجود میآورد و موجب ناکارایی اقتصادی میشود و همچنین معاف شدن افراد ثروتمند از پرداخت مالیات را در پی خواهد داشت.
.4وضع مالیات در تجارت الکترونیک در کشور ایران
در کشور ایران به دو صورت مستقیم و غیر مستقیم مالیات از فعالیتهای انجام شده اخذ میشود. مالیات مستقیم به صورت مالیات بر شرکتها و مالیات بر درآمد و مالیات برثروت انجام میگیرد.مالیات غیرمستقیم نیز به دو صورت مالیات بر واردات و مالیات برمصرف و فروش اخذ میشود که سهم دولت از گروهای مالیاتی و میزان اهمیت این گروهها برای دولت متفاوت است.
4-1 تاثیر تجارت الکترونیک بر مالیات مستقیم در مالیات بر شرکتها، که یکی از اقسام مالیات مستقیم است ، با توجه به اینکه شرکتها میتوانند بدون حضور فیزیکی خود به خرید و فروش با مشتریان خود بپردازند در نتیجه شناسایی شرکتها و شناسایی زمان و حجم و مبلغ معامله شده توسط آنها به سختی امکانپذیر است در نتیجه حجم مالیات بر شرکت به خاطر قابل شناسایی نبودن شرکتها کاهش میبابد.
قسم دوم از مالیات مستقیم، مالیات بر درآمد است که خود به مالیات بر حقوق ، مالیات مشاغل و مالیات بر مستغلات و املاک تقسیم میشود. آخرین قسم از مالیات مستقیم، مالیات برثروت است که در مقایسه با سایر اقسام مالیات مستقیم، مالیات بر ثروت سهم کمتری دارد. با گسترش تجارت الکترونیک احتمال فرار از پرداخت این نوع مالیات بسیار پایین بوده و درامد ایجاد شده توسط این نوع مالیات باثبات تر است.
4-2 تاثیر تجارت الکترونیک بر مالیات غیر مستقیم مالیات بر فروش که از اقسام مالیات غیرمستقیم است بیشترین تاثیرپذیری را از تجارت الکترونیک نسبت به سایر اقسام مالیات دارد.
تجارت الکترونیک این امکان را فراهم ساخته که مصرف کنندگان بتوانند کالا و خدمات خود را از این طریق خریداری کنند بدون اینکه این معاملات در جایی ثبت شده باشد. در نتیجه امکان مالیاتگیری از این نوع مبادلات بسیار مشکل است بنابراین حجم درآمدهای مالیات بر فروش به شدت تحت تاثیر تجارت الکترونیکی قرار گرفته است.
قسم دیگر مالیات غیرمستقیم مالیات بر واردات است که به خاطر ویژگیهایی مانند حمایت از محصولات داخلی و جلوگیری از ورود کالاهای ضروری وتجملی و همچنین کسب درآمد برای دولت مهم است. تجارت الکترونیک به خاطر دارا بودن ویژگیهای بی نظیر مانند حذف فواصل جغرافیایی، بی نیازی به حضور فیزیکی، کاهش یا حذف واسطه ها و نبود امکان فیزیکی کنترل باعث میشود که حجم مبادلات بین المللی و در پی آن واردات افزایش میبابد
