بخشی از مقاله
چکیده
در راستای تحقق الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت که نشأت گرفته از مبانی ارزشی و اهداف نظام است، تأکید بر اجرای قوانین رسمی و غیررسمی در بستر نظارت نهادهای اجتماعی است. این تحقیق ضعف پایبندی به قانون و ضمانت اجرایی آن را در شکلگیری فقر و به تبع آن آسیبهای اجتماعی موثر می داند. لذا هدف آن، این است که به آحاد افراد، گروهها و احزاب بشناساند که اجرای قانون، امنیت، رفاه و سعادت جامعه را در بردارد و ضرورت استفاده از قانون در مسیر عدالت اجتماعی، اجرای صحیح آن را حائز اهمیت میداند، تا از فرصتها استفاده بهینه شود.
بنابراین با تقویت نظارت اجتماعی متعهدانه توأم با آموزش پیوند فرد با اجتماع از منظر عناصر: وابستگی، تعهد، درگیری و اعتقاد،شایان توجه می شود. دراین راستا ضعف پایبندی به قوانین که فقر و به تبع آن انواع آسیبهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را دربر می گیرد، در جوامع بشری سابقه ای بس طولانی دارد.
کلید واژه ها: قانون، بحران، فقر، خانواده، ناهنجاری، فساد، ضعف پایبندی به قانون.
مقدمه
ضعف پایبندی به قوانین که منجربه فقر و به تبع آن انواع آسیبهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی میشود، در جوامع بشری سابقه ای بس طولانی دارد. دراین راستا قوانین به سه دسته تقسیم میشوند: -1 جنبه دینی - واجب - ، -2 قوانین اجتماعی - شاکی خصوصی - ، -3 قوانینی که از سوی مجلس و نهادهای مجاز قانونگذاری مثل هیأت وزیران وضع می شود که حتی بدون وجود شاکی خصوصی قابل برخورد با متخلفان است. لکن برخی افراد در هزاره سوم هم علی رغم پیشرفت علم و تکنولوژی و رشد افکار عمومی به خاطر منافع بیشتر، خردگریزی نموده و بحرانی پس از بحران دیگر میآفرینند.
بنابراین سرچشمه بسیاری از خصومت ها، جنگها و به تبع آن خسارت، فقر و انهدام جوامع مختلف ناشی از کنارگذاردن عقل و ضعف پایبندی به قوانین میباشد.در این رابطه حضرت علی - ع - می فرمایند:"کسی که قوت خود نداشته باشد، خطاهایش بسیار است.با این وجود فساد ضعف پایبندی به قوانین به طرق مختلف، چه در سطح کلان - فساد مقامات، مدیران دولتی - چه در سطح خرد - فساد کارکنان رده پایین - در حوزه های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و سازمانی است.
در صورتی که عملکرد واحدهای نظارتی چون: بازرسی، حراستی، حفاظتی، متعهدانه و جهادی وجود نداشته باشند، مثل غده سرطانی است که موریانه وار هر چند کوچک به مرور زمان پیکر جامعه را خورده، سوراخ کرده و کشتی بزرگی را غرق نماید، و سرانجام به علل گسترش و ندالیسم vandalism - تخریب گرائی - ناشی از تضاد طبقاتی ،تربیت اجتماعی، هیجانهای روحی ،مالیات وخدمات و ضعف پایبندی به قانون در جامعه منتهی وآسیب پذیرخواهد شد.
لذا انگیزه والا و توجه به قوانین و مبانی ارزشی متعالی دین است که به انسان آگاهی، گزینش و نظام معنایی خواهد داد تا با اتکای عمل به آنها رفتارهای سنجیده و قابل قبول از طرف افراد صادر شود تا زمینه ی رشد و گسترش ناملایماتی چون قانون گریزی و فساد فراهم نگردد و زیربنائی ترین نهاد اجتماعی یعنی خانواده دچار فقر و آسیبهای اجتماعی نشود. زیرا خانواده کانون اصلی رشد و تعالی انسان است.
قدرمسلم تمام قوانین و مقررات و طرح ریزیها بایستی در مسیر سهل نمودن تشکیل و حراست از خانواده و استحکام در روابط آن بر مبنای اسلام باشد تا از آسیب ها مصون ماند. در غیر این صورت برخی از نخبگان مسئول به دلیل عدم تعهد و آموزش صحیح با گزینش منافع مادی آنچه را که امر به استحکام خانواده شده است چنان با جابجایی پازل های زندگی، آن را معکوس می چینند تا باعث تخریب و آسیب خانواده شود؛ در این موقع از تخریب گر حمایت می کنند تا به جای تعهد و دیانت، تحزب و رفاقت نهادینه شود. لذا این گناهان، حاصلش بی برکتی است.
با این وجود یکی از رهنمودهای مقام معظم رهبری در ارتباط با سبک زندگی حقیقی - خانواده - و تمدنی - پیشرفتها - بر این عقلانیت استوار است که:"رفتار اجتماعی و سبک زندگی، تابع تفسیر ما از زندگی است: هدف زندگی چیست؟ هر هدفی که برای زندگی معین کنیم، برای خودمان ترسیم کنیم، به طور طبیعی، متناسب با خود، یک سبک زندگی به ما پیشنهاد میشود. یک نقطه اصلی وجود دارد و آن ایمان است یک هدفی را باید ترسیم کنیم- هدف زندگی را- به آن ایمان پیدا کنیم. بدون ایمان پیشرفت در این بخشها امکان پذیر نیست، کار درست انجام نمیگیرد، بر این اساس این ایمان، سبک زندگی انتخاب خواهد شد.
با این تفاسیر، ایمان و دیانت سیمان اجتماعی است که اجزاء جامعه را مستحکم و مشارکت عمومی را آسان می کند . لذا سهم ما در الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت، نهادینه نمودن پایبندی به قوانین و مقررات است تا از فرصت ها بهینه استفاده شود. این مقاله با کلید واژههای ذیل، موضوع را بررسی نموده است:قانون: به معنای خط کش، ضابطه مند بودن و رفتارهای انسانی در قالب هنجارهای تدوین شده و مورد پذیرش اکثریت افراد جامعه و باعث تداوم و قوام جامعه است.بحران: به وجود آمدن شرایطی غیرمعمول یا غیر متعارف در روند حرکت سیستم.
فقر: ناتوانی در آزادانه عمل کردن در اکثر مواقع به علت کمبود منابع مالی و یا فرصت برای به دست آوردن آن منابع مالی تعریف می شود: خانواده به عنوان اولین واحد اجتماعی مجموعهای از افراد که با هدف و منافع مشترک، همواره وظایف وکارکردهای متفاوتی را به عهده دارند و رابطه تنگاتنگی با جامعه و نهادهای اجتماعی دارند.ناهنجاری: به وضعیتی اطلاق می شود که جامعه همبستگی آرمانی خود را از دست داده و افراد فاقد الگوها و هنجارهای تصمیم یافته به اکثریت جامعه باشند.فساد: حق مسلم فرد یا گروهی به آسانی پایمال یا به نا حق به دیگری یا دیگران واگذار گردد.ضعف پایبندی به قانون: نوعی جهت گیری نسبت به هنجارهای قانونی جامعه است که منجر به کج روی یا انحراف از قوانینمی شود.
تبیین موضوع
به اعتقاد "دورکیم" و "مرتن" انسانی که نیاز شدید به پول دارد، امکان افزایش درآمد هم برایش میسر نیست و راههای مشروع نیز بر او بسته است، از طریق نامشروع سعی در ارضای نیازهایش خواهد کرد. از سوی دیگر تشدید جو ثروتمند شدن در کوتاه ترین زمان ممکن و به هر قیمتی، انحطاط اخلاقی، مسخ فرهنگی و از بین رفتن ارزشهای مورد قبول جامعه، سوء استفاده های افراد مذهبی از مذهب به عنوان ابزاری برای انتفاع مادی و تقویت قدرت و موقعیت خود، گسترش نابرابری های اجتماعی و ... سبب گسترش فقر معنوی می گردد.
در حالت فقر معنوی، انسان ها یکدیگر را کالا فرض کرده و برای رسیدن به منافع خود آنها را خرید و فروش رشوهدهی و رشوه خواری میکنند که در حالت فقر معنوی و مادی هر دو موجب شکل گیری قصد ارتکاب فسادند. رشوه دهنده و رشوه گیرنده با توسل به توجیحاتی تحت عنوان دفاع از ضایع شدن حقوق اساس خود - رشوه دهنده - و نیز کسب حقوق از دست رفته خود - رشوه گیرنده - بر روی اعمال خود سرپوش میگذارند. همچنین تلقی "هدیه" برای رشوه و "استفاده در حد شئون" برای اختلاس و حق التسهیل برای اخذ وجه غیرقانونی از مصادیق توجیه است.
با این وجود، در متن فرمان رهبری به روسای قوای سه گانه در خصوص مبارزه با فساد مالی و اقتصادی چنین آمده است:"حکومتی که مفتخر به الگو ساختن نظام علوی است باید در همه حال تکلیف بزرگ خود را کم کردن طولانی خویش با نظام آرمانی علوی و اسلامی بداند و این جهادی از سر اخلاص و همتی سستی ناپذیر می طلبد،کار مبارزه با فساد را چه در دولت و چه در قوه قضائیه به افراد مطمئن و برخوردار از سلامت و امانت بسپارید.
اما متأسفانه پس از گذشت نزدیک به چهار دهه از انقلاب اسلامی که با خون هزاران شهید بار هنجاری مثبت داشت، به مرور زمان به خاطر پیروی از هواهای نفسانی و تقلید از غرب، علی رغم آگاهی از مبانی ارزشی والای اسلام و با وجود هشدارهای قرآنی و روائی که با تاکید رهبران نظام توأم بود لیکن برخی از مدیران به جای خدمت توأم با محبت به مردم، توجه به عدالت اجتماعی وخانواده به گونهای ارزش ها را پیوسته دور زده و بر محور منافع مادی و کسب قدرت ،به خاطر گرفتن آرای مردم حرکت کردند که علامه محمدتقی مصباح یزدی معتقدند: برخی مسئولین کشور به راحتی آب خوردن دروغ میگویند، اینان دست پرورده فکری شیطان بزرگ هستند.
لذا این روند حرکات آسیب زا باعث: نابرابری، مقایسه اجتماعی ،تغییر ارزش ها، تبدیل ثروت به ارزش، فشار هنجاری، تضاد ارزشها، تهاجم فرهنگی، انحراف، ولع ارتقا، رشد نیاز در قشر متوسط، نیاز آفرینی از قشر بالا به طبقات پایین از طریق تبلیغات و کاهش کنترل درونی و بیرونی، کاهش بازدهی انقلاب و سرانجام سوء استفاده بدخواهان شده است.تحلیلهای مدل رگرسیونی بررسیها در چند مورد با کار میدانی در سطح خرد و کلان حاکی از آن است که:-1 در تجربه شخصی نویسنده، دهها مورد ضعف پایبندی به قوانین را در دانشگاه ،حین کار و تحصیل که معکوس عمل شده، شاهد و لمس نموده است.
لذا با تلاش و پیگیریهای درون سازمانی، ارجاع به مافوق، پیگیریهای استانی، تذکر مقامات مافوق، لیکن در عمل خروجی در بر نداشت و منجر به بازنشستگی اجباری ده ساله شد. تا این که با پیگیریهای دیوان عدالت اداری، علی رغم صدور حکم قطعی برای سازمان، که کار شما خلاف قانون بوده است. اما با گذشت یکسال از دادنامه،و با پیگیریها ی متعدد توجهی به دادنامه نمی شد. تا این که رأی به اجرا گذاشته شد و با الزام کردن آنها ،به قسمتی از آن عمل شد. حال هر کدام از این مراحل در حین کار و تحصیل چندین ماه یا سال طول میکشید تا پاسخی بیاید یا نیاید.
بااین وجود نقض قانون ، در دیدار با استاندار وقت مطرح شد که با درخواست ایشان، دهها مورد از مکاتبات غیرقانونی آنها، فیالمجلس ارائه شد اما پس از 20 ماه پیگیری و پیرو، هنوز عملاً به مکاتبات خلاف قانون رسیدگی نشده است!؟-2 مواجهه باپرسنلی که بر اثر پیگیری موارد خلاف قانون و تردد فراوان در این زمینه،دچار استرس ،رشد توده، جراحی و همچنین ناملایمات دیگر در محل کار ،تحصیل وخانواده اش شد.
