بخشی از مقاله
چکیده
بعد از انقلاب صنعتی مشکلات بیشماری در شهرها ازجمله مشکل آلودگیهای هوا، آب و صدا،افزایش فقر، افزایش بیماریها، تراکم جمعیت و... به وجود آمد. در حدود دو دهه است که پدیدهای تحت عنوان شهر سالم پا به عرصه وجود گذاشته است. این پدیده تلاشی برای بهبود وضعیت فعلی شهرهاست. تلاش برنامهریزی شهر سالم برای بهبود سلامت جسمی و روانی شهروندان و درنتیجه بهبود عملکرد زندگی است. درواقع شهر سالم، شهری برای تحقق انسان سالم است. در پی اهمیت این رویکرد، سازمان بهداشت جهانی، محققین خارجی و داخلی متعددی برای سنجش وضعیت شهرها و بهبود آنها، مؤلفههایی را به همراه سنجههایی معرفی نمودند که هرکدام بنا به شرایط محلی کشورها تحقیق و تبیین شده است. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی ابتدا به تعریف شهر سالم و سپس جمعآوری و معرفی سنجهها، برای تحقق شهر سالم پرداخته است.
-1مقدمه
امروزه بیشتر کشورهای جهان بهویژه کشورهای درحالتوسعه با پدیدهی شهرنشینی گسترده و گسترش شهری لجامگسیخته مواجه هستند.این روند علاوه بر پیامدهای زیستمحیطی و آسیبهای اجتماعی و فرهنگی،بر سلامت شهروندان نیز تأثیرگذار بوده است.بخش عمدهای از مشکلات بهداشت و سلامت شهروندان به ماهیت و سبک زندگی شهری مربوط میشود - دهقان منشادی،. - 1378 برنامهریزی شهری سالم بهمنظور ارتقاء سطح سلامت و تندرستی در فرآیند برنامهریزی دخالت کرده و موارد مشترک زیادی با اصول توسعه پایدار دارد این به این معناست که بهجای تمرکز صرف بر روی مسائل اقتصادی و کالبدی بر روی مسائل انسانی و چگونگی استفاده مردم از محیطزیست متمرکز میشود. - عطاریان،1389،. - 38 منظور از شهر سالم رعایت همه کاربریها با توجه به تراکم و سرانه مناسب و رعایت استانداردها و معیارهای سرانه است. رعایت مسائل زیستمحیطی، زیرساختها، حفظ میراث فرهنگی، حراست از آسایش و غیره ضروری است. بهطورکلی در جهان امروز حفظ سلامتی و وجود شهر اجتماعی سالم از ضروریات اجتماعی میباشد - زیاری، 1383 ، ص . - 30 با توجه به اهمیت رویکرد شهر سالم هدف این مقاله شناخت سنجههای شهر سالم برای شناخت وضعیت شهرها و سیاستگذاری برای بهبود وضعیت شهرها است.
-2روششناسی
در این پژوهش با توجه به ماهیت موضوع و هدف تحقیق،از روش توصیفی تحلیلی استفادهشده است.مراحل تحقیق مشتمل بر مرور ادبیات و تدوین چهارچوب نظری و جمعآوری سنجهها بوده است.منابع دادههای این پژوهش مقالههایی است که درزمینه ی سنجش مؤلفههای شهر سالم صورت گرفته است.
-3مبانی نظری
مفهوم سلامتی طی قرنها تکاملیافته و بهتدریج از یک مفهوم انفرادی که ریشه در نظریه میکروبی بیماریها در اوایل قرن بیستم داشت، بهصورت یک الگوی اجتماعی و یک هدف جهانی درآمده است. - آقاملایی،1384 به نقل از تاجدار،. - 1389 پروژه شهر سالم از اکتبر 1984 در شهر تورنتو با عنوان تورنتو سالم 2000 آغاز و بهسرعت موردتوجه قرار گرفت. بهطوریکه در سال بعد در دفتر اروپایی سازمان بهداشت جهانی مورد ارزیابی و مطالعه قرار گرفت. این پروژه توسط پرفسور لئونارد دو هل - Leonard Duhel - در اجلاسی تحت عنوان "ماورای مراقبتهای اولیه بهداشتی" مطرح گردید edris,2003 - به نقل از رهنما، . - 1390 وی شهر سالم رامکانی تعریف میکند که در آن دیدگاههای اکولوژیکی با دیدگاههای جامع بهداشتی تلفیقشده باشد و این آغاز نگرشی بود که سلامتی و شهر سالم را مقولهای با ابعاد گوناگون تلقی میکند.
در حقیقت طرفداران توسعهی شهری با تکیهبر پروژههای منطقی برای افزایش پایداری سعی میکنند تا تمام جنبههای اقتصادی،اجتماعی و دولتی را در نظر بگیرند و واقعگرایانه به مسائل نگاه کنند - پاگ، 1383 به نقل از رهنما،. - 1390 برنامهی سلامت یعنی بالا بردن کیفیت زندگی مردم در حال حاضر، درحالیکه برنامهریزی برای بهداشت و سلامت متضمن توجه به نسلهای آینده است. شیوهی زندگی و تصمیمات خانوارها، بهداشت و سلامت را شکل میدهد، اما این تصمیمات در اثر فرصتهای اقتصادی و اجتماعی، درآمد، آموزش و کیفیت محیطزیست اعضای خانوارها محدود میشود. - عسکری،1391، . - 26 در حدود دو دهه است که پدیدهای تحت عنوان شهر سالم پا به عرصه وجود گذاشته است. ظهور چنین پدیدهای بیانگر عدم رضایت از وضعیت شهرهای موجود میباشد و بدین معنی است که شهرهای فعلی مکان های ناسالمی برای زندگی انسان ها هستند. درواقع نیز همینگونه است ، در بخش عمدهای از تاریخ بشر شهرها مکانناسالمی برای زندگی خصوصاً برای شهروندان فقیر و کمدرآمد خود بودهاند - .
بعد از انقلاب صنعتی جمعیت شهری جهان افزایش یافت این عامل باعث مشکلات بیشماری ازجمله مشکلات تراکم رشد فزاینده شهرها، کمبود مسکن، مشکلات فقر، گسستگی رابطه بین شهر و طبیعت، آلودگی هوا و صدا و ترافیک در تردد وسایل موتوری شده است و مسائل این پدیده ها نهتنها سیاستهای شهرسازی را بهطور وسیعی تحتالشعاع قرار داده بلکه تبعات حاصل از آن در تشدید مسائل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، مدیریتی و محیط زیستی جوامع نقش اساسی داشته است.دغدغهها×و×نگرانیهای×ناشی×از×این×پدید×موجب×گردید× تا کشورهای×توسعهیافته،×بهویژه بعد از جنگ×جهانی×دوم×اقدام× به×اتخاذ×تمهیداتی×جهت×حل×یا×مهار×این×بحران×کنند×؟با×توجه× به×این×مشکلات×نظریههایی×در×مورد×حفظ×محیطزیست×شهری ارائه ×شد ×که ×باعث ×ظهور ×شهرهای ×گوناگون ×در سطح × کشورهای×صنعتی×و×سپس ×در×کشورهای×درحالتوسعه×شده× است.
رویکرد شهرهای سالم به دلایل زیر در برنامهریزی شهری اهمیت دارد:
- برنامهریزی شهری سالم به ایجاد انگیزه در توسعه سیاستها و تجربههای برنامهریزی شهری با رویکرد سالم، هم بهطورکلی و هم خاص در عرصههایی چون برابری، توسعهی پایدار و مشارکت اجتماعی منجر شده است.
- برنامهریزی شهری سالم باعث مشروعیت بیشتر سیاستگذاریها و تجربههای برنامهریزی شهر شده است.
- برنامهریزی شهری سالم همکاری بین بخشی را در شهر تسهیل میکند، به همین ترتیب از دوبارهکاریها و از اختلاف بین سیاستهای بخشهای مختلف جلوگیری میشود. این همکاری موجب میشود که ابتکارات سیاسی با موفقیت بیشتری انجام شود.
- از طریق سازوکارهای شبکهسازی، رویکرد شهرهای سالم فرصتی را برای برنامه ریزان شهری فراهم مینماید تا با سایر متخصصان در رشتههای دیگر در سطح ملی و فراملی همکاری و ارتباط داشته باشند. شهرهای سالم تجربهها و راهحلهای حاصله را تبادل میکنند.
