بخشی از مقاله
چکیده
در دهه هاي اخیر، شهر سالم و شهر الکترونیکی از جمله مفاهیمی هستند که در محافل علمی و بین المللی مطرح گردیده اند. شهر سالم با هدف بهبود و ارتقاي کیفیت محیط سکونتگاه هاي انسانی و دستیابی هر چه بیشتر به مفهوم عملی توسعه پایدار مطرح شده است.هدف پیدایش شهر الکترونیکی نیز استفاده از فناوري هاي نوین به منظور تسهیل در ایفاي نقش هاي اجتماعی و اقتصادي شهروندان در انجام فعالیت هاي روزمره آنها می باشد.پژوهش حاضر با تبیین ارتباط میان این دو مفهوم جهت برقراري رابطه و نقشی که شهر الکترونیکی می تواند در جهت ارتقاي سلامت شهر و گام برداشتن در مسیر تأمین اهداف شهر سالم، ایفا نماید، به بررسی موانع پیش روي آن می پردازد. از این رو براساس مبانی نظري پژوهش، یک دسته متغیر مستقل طراحی شده است. در این مقاله بعد از معرفی مبناي نظري پژوهش با بهرهگیري از روش پیمایش اکتشافی، دادهها از دو طریق اسنادي و پژوهش میدانی گردآوري شده است.پرسشنامه هاي تکمیل شده با بهره گیري از فنون آماري تی استیودنت و فریدمن و با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیلقرار گرفتهاند و ضمن آزمون فرضیات ،نتیجه گیري در قالب رتبه بندي وزنی موانع اصلی، ابعاد هر گروه از موانع به عمل آمده است.
واژگان کلیدي: شهر الکترونیک، توسعه پایدار، شهر سالم، موانع، استقرار شهر الکترونیک، سلامت شهر
مقدمه
توسعه کالبدي شهرها همراه با افزایش جمعیت شهرنشین، سبب شده است که از یک سو افزایش قابل توجهی در تراکم تعاملات اجتماعی و اقتصادي شهروندان را سبب شود و از سوي دیگر دامنه این کنش ها را به دلیل گسترش کالبدي شهرها وسیع تر سازد. این امر موجبات پیدایش مشکلات متعددي را در زندگی فردي و اجتماعی شهروندان فرآهم ساخته است. این مسأله تا بدان جا پیش رفته است که افراد به دلیل تأمین کنش هاي محوله، از تعاملات انسانی و اجتماعی زندگی باز مانده اند.محرومیت جبري از چنین تعاملاتی، سلامت شهروندان را مورد تهدید قرار می دهد. با پیدایش چنین تهدیدهایی در زندگی شهري کهبه نوعی شهرهاي مختلف جهان، به اشکال مختلف با آن دست به گریبان هستند، پاي سازمان هاي ملی و بین المللی همچون سازمان بهداشت جهانی را با هدف ارتقاي کیفیت محیط زندگی در سکونتگاه هاي انسانی، به بازي کشانده شده است.
واژه شهر سالم نیز از گذر چنینپیامدهایی به عرصه ظهور وارد شد.1از سوي دیگر با گسترش نوآوري هاي بشري در زمینه فناوریهاي اطلاعاتی و امکان بهره گیري از آن به منظور ارایه خدماتی که بتواندبه نوعی در کاهش مشکلات شهروندان به آنان و مسئولین شهري کمک کند، سبب شد تا مفهوم شهر الکترونیکی پدید آید. با توجه به قابلیتتقوایی، علی اکبر، معروفی، سکینه، شهر الکترونیکی گامی به سوي تحقق اهداف شهر سالم، دومین کنفرانس بین المللی شهرداري الکترونیک، 1 .1388هاي شهر الکترونیکی، به نظر می رسد که استفاده از آن می تواند گام موثري در جهت دستیابی به شهر سالم باشد.. از این رو، به نظر میرسد، اشاره به مفاهیم شهر الکترونیکی و شهر سالم و مؤلفه هاي آن به منظور برقراري ارتباط میان آنها لازم و ضروري باشد.
-1 بیان مساله و ضرورت پژوهش در سالیان اخیر، تحولات قابل توجهی در سازماندهی نیروي کار، مبناي اقتصادي، قواعد سیاسی و حتی ماهیت خاص جوامع کشورهايصنعتی پدید آمده است. اطلاعات در این جوامع، به عنصر حیاتی تبدیل شده است. این اتکاي روز افزون بر فعالیتهایی که مستقیماً با تولید،توزیع و کاربرد اطلاعات مرتبط است، سبب گردیده که بسیاري از کشورهاي صنعتی جهان را جامعه اطلاعاتی بخوانند. گذر از جوامع سنتی و صنعتی قدیم به جوامع اطلاعاتی، مستلزم تغییرات بنیادي چشمگیري در ساختار جوامع است. در جامعه اطلاعاتی شهرها با توجه به ژرفاي وظایف و پیچیدگیهاي روابط اقتصادي، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی عصر تعاملی حاضر در جامعه اطلاعاتی از اهمیتی دوچندان برخوردار هستند.1
در شهرهاي سنتی بخش عمدهاي از وقت شهروندان صرف انجام فعالیتهاي تکراري و غیر مفید میشود. انتظار در صفها، پیمودن مسافتهاي طولانی براي خرید کالا و دریافت خدمات و معطل شدن در ترافیکهاي سنگین، تنها بخشی از اتلاف وقت در شهرهاي سنتی است. در یک شهر الکترونیک تمام فعالیتهایی که یاد آمد، از طریق یک وب سایت انجام می گیرد. از طریق این وب سایت میتوان به تمام نقاط شهر دسترسی داشت و در کمتر از چند دقیقه به هر گونه اطلاعاتی دسترسی پیدا کرد و به آسانترین روش ممکن، کارهاي روزمره اداري و بانکی و سایر کارها را انجام داد.توسعه کالبدي شهرها همراه با افزایش جمعیت شهرنشین، سبب شده است که از یک سو افزایش قابل توجهی در تراکم تعاملات
اجتماعی و اقتصادي شهروندان را سبب شود و از سوي دیگر دامنه این کنش ها را به دلیل گسترش کالبدي شهرها وسیع تر سازد.
این امرموجبات پیدایش مشکلات متعددي را در زندگی فردي و اجتماعی شهروندان فرآهم ساخته است. این مسأله تا بدان جا پیش رفته است که افراد به دلیل تأمین کنش هاي محوله، از تعاملات انسانی و اجتماعی زندگی باز مانده اند و محرومیت جبري از چنین تعاملاتی، سلامت شهروندان را مورد تهدید قرار می دهد.در نهایت آن که، شهر الکترونیک به واسطه خدمات بالقوهاي که به شهروندان ارائه میکند، از منظر سلامت شهر نیز حائز اهمیت است.نکته مهم تر در این باب، محقق شدن بخش عمده اي از اهداف شهر سالم، از جهت استقرار شهر الکترونیک می باشد. ایجاد و توسعه شهرهاي الکترونیک بسیاري از مشکلات کلانشهرهاي ما را از نقطه نظر سلامت شهر به صورت ریشهاي مرتفع خواهد نمود.
-2 مروري بر ادبیات پژوهش الف- تاریخچه شهرهاي الکترونیک
• شهر الکترونیک در جهان
اینترنت به عنوان نقطه عطف گذار از جامعه صنعتی که شهر نشینی در آن رواج داشت به جامعه اطلاعاتی که زمینههاي ظهور آن در قالب موضوعاتی مانند شهر الکترونیک نمایان شده، میباشد. حضور اینترنت از اوایل دهه 1960 میلادي در وزارت دفاع آمریکا شروع و درسال 1969 با همکاري دانشگاه کالیفرنیا توسعه یافت.وبستر، فرانک و رابینز کوین، عصر فرهنگ فناورانه: از جامعه اطلاعاتی تا زندگی مجازي، انتشارات: توسعه،1 .1385در سال 1983 عملاً کار غیر نظامی اینترنت با سرویس پست الکترونیکی آغاز شد و به سرعت توانایی آن در ارسال دادهها با سرعتبیشتر فراهم شد. در اواسط سال 1990 در سراسر جهان 46 هزار شبکه اطلاعاتی، شامل 3/2 میلیون دستگاه رایانه و 25 میلیون کاربر از طریق اینترنت امکان تبادل اطلاعات یافتند.مقایسه ارقام فوق با نیازهاي یک شهر الکترونیکی نشان میدهد که تا این زمان عملاً امکانات فناوري براي ایجاد شهر الکترونیک وجود
نداشته است، اما فصلنامه پیام یونسکو در اکتبر ماه 2003 آخرین آمار کاربران اینترنت را 600 میلیون نفر در جهان نشان میدهد. این آمارها بههمراه برنامههاي وسیعی که در توسعه فناوري اطلاعات در جهان در دست انجام است دورنماي توسعه شهرهاي الکترونیکی را به صورت تجربی نشان میدهد.1اولین اقدام کلان و اساسی جهت ایجاد دولت الکترونیک در جهان، به برنامه توسعه فناوري اطلاعات سنگاپور در سال 1992 معطوف میگردد. پس از آن در سال 1993 میلادي، پروژه توسعه زیر ساختار ملی آمریکا جهت گسترش زیر ساختار فناوري اطلاعات و ارتباطات،تدوین و راه اندازي شد. کشور کره جنوبی نیز در این سال، طرح توسعه زیر ساختار ملی فناوري ارتباطات و اطلاعات خود را ارائه و آماده اجرا کرد. کشورهایی مانند ژاپن، تایوان و انگلستان نیز در طی سالهاي 1993 و 1996، برنامههاي کلانی را در این زمینه دنبال نمودهاند. تاریخ دقیقی از زمان ایجاد شهرهاي الکترونیک در دسترس نیست.اما میتوان اذعان داشت که طرح ایجاد این شهرها به زمان ایجاد و توسعه دولت الکترونیک در جهان مرتبط میباشد. بدین ترتیبمیتوان گفت که بیش از یک دهه از ایجاد اولین شهرهاي الکترونیک جهان نمیگذرد و در این فاصله شهرهاي الکترونیک بزرگی چون برلین، بوستن، تورنتو و شهر اینترنتی دبی هر یک با رویکردهاي متفاوت ایجاد شدند.2
• شهر الکترونیک و مفاهیم آن شهر الکترونیک عبارت است از امکان دسترسی الکترونیکی شهروندان به کلیه ادارات، اماکن درون شهري و دستیابی به اطلاعات مختلف موردنیاز به صوت شبانه روزي، هفت روز هفته، به شیوهاي با ثبات، قابل اطمینان، امن و محرمانه.هر کشور متناسب با موقعیت هاي اقتصادي، اجتماعی و فرهنگی خود اهداف خاصی را در رابطه با ایجاد شهرهاي الکترونیکی مد نظر قرار می دهد. بر این اساس همه شهرهاي الکترونیکی جهان الزاماْ داراي اهداف مشابهی نیستند و ممکن است در برخی زمینه ها با یکدیگر داراي تفاوت باشند، اما در مجموع اهداف مشترك فراوانی را در بین آنها می توان یافت. توسعه اقتصاد پایدار و قابل رقابت، ترفیع مدیریت شهري، اجراي طرح جامع شهر، بهبود بخشیدن به کیفیت خدمات و بالا بردن استانداردهاي زندگی شهروندان همراه با حفظ هویت فرهنگی، افزایش نرخ حضور شهروندان در تصمیمگیريها، آماده کردن شهروندان براي زندگی در جامعه دانش محور، ارائه خدمات شهرداريهابصورت روي خط بدون تعطیلی و در همه اوقات شبانهروز و بدون محدودیت مکانی بخشی از اهداف شهرهاي الکترونیکی محسوبمیگردد.3همچنین توسعه امکانات خدماتی، فرهنگی، آموزشی، تجاري، فنی و تخصصی بصورت یکسان به همه شهروندان می تواند نمایانگربخش دیگري از اهداف یک شهر الکترونیکی تلقی شود. شهر الکترونیک مزایاي زیادي براي شهروندان و مخاطبین شهر به همراه دارد. بهبود
