بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به حجم بالای سرمایه گذاری و استقرار بسیاری از تاسیسات و ابزارهای اقتصادی و از همه مهم تر جمعیت زیادی که در شهرها ساکن هستند، در صورت بروز بحرانهای طبیعی و جنگ، شهرها دچار صدمات مالی و جانی قابل توجهی می شوند .لذا شهرها، هدفی بسیار کار ساز از بعد روانی و تضعیف روحیه ی مقاومت خواهند بود .
طراحی با رویکرد پدافند غیرعامل در محیط بزرگ، گسترده و چند وجهی شهری در مقابل تهدیدات طبیعی بحران زا و دشمن، کاری دشوار به نظر میرسد لذا اخذ یک رویکرد جزء به کل در محیط شهر می تواند راهکار بسیار مناسبی باشد که از آن با عنوان طراحی محله محوری یاد می شود .
این پژوهش سعی دارد، با روش تحقیق پیمایشی و با تکنیک دلفی به انتخاب بهترین شکل محله از دیدگاه توأمان پایداری و پدافند غیر عامل بپردازد. پرسشنامه بین 20 نفر از اساتید و صاحب نظران توزیع شد که خبره گان امر پایداری و پدافند غیر عامل بودند . با توجه به نظرات و ارزش گذاری ای که خبره گان و افراد پانل در سوالات پرسشنامه انجام دادند بهترین شکل محله با رویکرد همزمان پایداری و پدافند غیر عامل، شکل شطرنجی انتخاب گردید .
.1 مقدمه
موضوع دفاع از سرزمین، موضوعی است که همواره با وجود جنگها در تاریخ تمدن بشری، طراوت و تازگی خود را محفوظ نگه داشته است و جنگ های اخیر نیز شاهد این مدعا هستند که کشورهای بدون حفاظ و تدابیر دفاعی همچنان در کانون تجاوز بیگانگان قرار داشته و هستند. کشور ایران نیز از این قانون نانوشته و فطری مستثنا نیست ». در کشور های اروپایی مفهوم آمایش سرزمینی ابتدا مفهوم دفاعی دارد و سپس مفهوم توسعه ای پیدا می کند بطور مثال قبل از ساخت نیروگاه، بزرگراه، سد و زیر ساخت های کلیدی، موضوع در کمیته های دفاعی مطرح می گردد و پس از بررسی های لازم و اعمال ملاحظات دفاعی و امنیتی نسبت به ساخت آنها اقدام می گردد
منظور از دفاع همه جانبه، مجموع پدافند عامل و غیر عامل است که هر کشوری با توجه به امکانات و ویژگی های] جغرافیایی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و غیره خود، از تناسب آنها استفاده می کند .
در مقوله ی دفاع، مسئله ی تهدیدات جزء لاینفک و جدایی ناپذیر است یا به عبارتی دیگر می توان گفت اقدامات دفاعی مطابق با تهدیدات و چالش های متصور و احتمالی رقم زده خواهند شد زیرا تهدیدات قابل حذف نیستند اما با تدابیر پدافند غیرعامل می توان آثار این تهدیدات را به حداقل ممکن کاهش داد زیرا دشمن از نقطه ی خاصی حمله نمی کند و تهدید با اطلاع قبلی رخ نمی دهد . موقعیت استراتژیک ایران در منطقه خاورمیانه، فرصت های عظیمی را در اختیار این کشور قرار داده است، اما در همان حال به دلیل عدم ثبات و پایداری منطقه، ایران همچون دیگر کشورهای منطقه، در معرض تهدیدات و آسیب های جدی و ناگهانی قرار دارد. چهار جنگ اخیر - جنگ تحمیلی، جنگ اول و دوم خلیج فارس و جنگ 33 روزه لبنان - تصویر بی ثباتی منطقه را نمایان می سازد.
قابل ذکر است » با رویکرد پدافند غیرعامل درمقیاس شهری، ملی و منطقه ای، دفاع از فضاها و مجاری انطباق یافته شهری اعم از ساختار کالبدی و شریان های حیاتی شهرها - گذرگاهها و معابر، خطوط آب، گاز، برق،دیتا1و غیره - و فعالیت های انسانی منطبق بر آنها، در معرض آسیب پذیری کمتری قرار خواهند گرفت.
شهرها علاوه بر اینکه حاوی سرمایه های مادی و اقتصادی فراوانی هستند دارای سرمایه های معنوی چون جمعیت مردمی نیز می باشند که نیاز به امنیت در فضای عملکردی شهر دارند اما با اینکه اهمیت امنیت و دفاع از فضای عملکردی شهرها انکارناپذیر است معیارها و ضوابط مدونی برای مسئولین امور تعریف نگردیده است و یکی از دلایل عدم توجه، در نظر گرفته نشدن برنامه ریزی از پایین به بالا در شهرهاست.
تحقق این رویکرد، نیازمند تعریف نظام تقسیمات فضایی خردتری است که می توان محله را به عنوان واحد پایه و محور طراحی و برنامه ریزی در عرصه ی همگانی در شهرها قلمداد کرد زیرا مجموع محلات، منتج به تشکیل شهر خواهد شد. در طراحی محله، اولین مولفه ای که طراح در نظر می گیرد استخوان بندی محله یا شکل محله است که در ادامه قصد انتخاب بهترین شکل محله را با دیدگاه دوجانبه پایداری و پدافند غیر عامل داریم .
پس از تبیین روش تحقیق، به مزایا و مشکلات شکل محلات پرداخته می شود سپس نتایج در قالب جدولی ارائه می گردد و در ادامه تجزیه و تحلیل پرسشنامه انجام می گیرد و بهترین شکل محله از دیدگاه صاحب نظران دو حوزه پایداری و پدافند غیر عامل انتخاب می گردد .
.2 روش تحقیق
به جهت انتخاب شکل محله ی مناسب از لحاظ پایداری و پدافند غیر عامل پرسشنامه ای به روش دلفی تنظیم گردید. پرسشنامه ی ابتدایی که توسط محقق تدارک دیده شد شامل 10 سوال بود که دارای ساختار نبوده و بیشتر به منظور تفهیم سوالات تحقیق و اهداف آن تنظیم شد که در اختیار خبره گان و پانل دلفی به تعداد 20 نفر قرار گرفت تا با زایش ایده ها و طوفان مغزی بصورت آزادانه نظرات خود را اعلام نمایند.
پس از جمع آوری نظرات خبره گان، معیارها و سوالات جدیدی مطرح شد که از دید محقق پنهان مانده بود که در این مرحله محقق سوالات مشابه را ترکیب و سولات تکراری را حذف نمود که منتج به 18 سوال شد این 18 سوال بصورت سازماندهی شده و دارای ساختار در اختیار خبره گان قرار گرفت تا با توجه به مقادیر ارزش گذاری به ارزیابی کمی سوالات در مقابل گزینه ها بپردازند.
پس از جمع آوری ارزیابی کمی اعضای پانل و مرتب سازی آنها و در اختیار قرار دادن نظرات بقیه خبره گان در اختیار هرکدام از اعضای پانل بدون ذکر نام آنها دوباره پرسشنامه ها در اختیار اعضای پانل قرار گرفت تا پاسخ ها را مجدداً مرور نموده و در صورت نیاز در نظرات و قضاوت های خود تجدید نظر نمایند. در مرحله بعد رتبه بندی ها بین
پانلیست ها قرار گرفت تا آخرین فرصت برای تجدید نظر فراهم آید. پس از جمع آوری پرسشنامه در این مرحله نتایج نهایی توزیع و اعلام گردید
