بخشی از مقاله
چکیده:
نیروی انسانی جزو ارزشمند ترین منابع سازمانی به شمار می آید که همواره در تلاش است تا به اهداف خود دست یابد . توسل به استفاده از رفتارهای سیاسی در سازمانها توسط افراد برای دسترسی به اهداف خود یکی از راههای مرسوم در جوامع شناخته شده است . هرچند رفتارسیاسی بطور رسمی در شرح شغل و یا شرح وظایف افراد در سازمانها تعریف نمی شود ولی به عنوان سایه شرح شغل ، همواره در سازمانها وجود دارد که البته شدت و ضعف و نحوه استفاده از آن به عوامل متعددی مرتبط می شود که در این مقاله سعی شده است که عوامل موثر بر ایجاد رفتارهای سیاسی در کارکنان دانشگاه حکیم سبزواری بررسی و تبیین شود ، روش پژوهش در این تحقیق رویکردی کیفی داشته و با استفاده از نظریه داده بنیاد انجام شده است .جامعه هدف ، 11 نفر از مدیران عملیاتی و میانی دانشگاه بوده که بصورت ترکیبی از روش نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی انتخاب شده و داده های مورد نیاز از طریق مصاحبه های نیمه ساختار یافته با مدیران و سایر اطلاعات نیز از روش مطالعات کتابخانه ای و مراجعه به سایتهای معتبر اینترنتی تهیه شده و در تحلیل داده ها ، کدگذاری باز ، کدگذاری محوری و کد گذاری انتخابی ، بر اساس مدل گراندد تئوری مورد استفاده قرارگرفته و نتایج در قالب 62 مفهوم ،8 مقوله و 3 طبقه - عوامل فردی ، عوامل سازمانی و عوامل شغلی - احصاء شده است.
کلمات کلیدی : رفتار سیاسی ، عوامل فردی ، عوامل سازمانی ، عوامل شغلی ، مدیران
مقدمه:
افراد به عنوان مهمترین رکن سازمانها همواره بصورت آگاهانه و یا ناخودآگاه جهت دستیابی به اهداف شخصی و یا سازمانی خود درگیر رفتارهای سیاسی بوده و در محیطی سیاسی به فعالیت مشغول بوده و همواره تمام توان خود را بکار می گیرند تا به اهداف خود نایل شوند که در این راستا رفتارهایی معقول و منطقی و یا غیر معقول از خود بروز می دهند رفتار سیاسی در واقع تلاش برای نفوذ در دیگران و هدایت آنان در جهت اهداف شخصی و یا سازمانی می باشد.در سازمانهای امروزین سیاست یک واقعیت زندگی است .آنان که نتوانند متوجه رفتارهای سیاسی بشوند نمی توانند این واقعیت را درک کنند که سازمان یک سیستم سیاسی است .اگر امکان داشت همه سازمانها و گروههای رسمی موجود در درون سازمانها با این خصوصیات تعریف شوند بسیاری از مشکلات سازمانی مرتفع می گردد. - قیام دوست و سراج الدین ،. - 1396 رفتار سیاسی در سازمان بصورت مخفی بوده و تحت تاثیر تفاوتهای ادراکی و نگرشهای کارمندان و بر اساس ماهیت کار و یا نحوه ادراک افراد از واقعیات صورت می گیرد - سومیا و پانچاناتام ،. 2008 آتینک و همکاران ،. - 2010 همچنین، ذکر این نکته ضروری است که درجه ی سیاسی بودن هر فرد به ارزشهای فردی، اعتقادات و خلق و خوی او بستگی دارد. افراد شدیداً غیرسیاسی و بسیار سیاسی، همگی برای سازمان زیان مند هستند. زیرا دسته ی اول به کندی ارتقاء می یابند و احساس می کنند که کنار گذاشته شده اند و در مقابل دسته ی دوم ممکن است در معرض خطر متهم شدن به خوش خدمتی و از دست دادن حیثیت و اعتبار خویش قرار گیرند. بنابراین، به طور معمول، میزان متوسطی از رفتارهای سیاسی کنترل شده به عنوان ابزار ادامه ی حیات در سازمانها لازم و ضروری است - درگاهی ،. - 1391
بسیاری از دانشمندان تایید نموده اند که سازمانها ذاتأ محل تاخت و تازهای سیاسی بوده و به دلیل وجود گروههای ذینفع رقیب و همچنین کمبود منابع ، استفاده از رفتار سیاسی ، بهترین روش بقاء و موفقیت در اینگونه محیطها می باشد - . پرو و همکاران ،. - 2004 تصور اینکه افراد در سازمان تنها برای اهداف و مقاصد سازمان گام برمیدارند، بسیار خوشبینانه است - .سلاجقه و ناظری، . . - 1389 افراد معمولا برای اهداف شخصی خود به رفتارهای سیاسی متوسل می شوند و با توجه به اینکه در رفتار سیاسی احتمال وجود نتایج مثبت و منفی وجود دارد ولی قسمت عمده پژوهشهای انجام شده در گذشته ، جنبه تاریک آن را مد نظر قرار داده اند - آتینک و همکاران، . - 2010 رفتار سیاسی نه تنها به گونه ای ذاتی منفی نیست بلکه می تواند برای اعضای یک سازمان یا خود سازمان مفید نیز باشد - قیام دوست و سراج الدین ،. - 1396 که این موضوع بستگی به نحوه استفاده از آن و همچنین به راهبری و مدیریت آن بستگی دارد که می تواند در راستای منافع شخصی استفاده شده و یا در جهت منافع سازمانی بکارگیری شود مینتزبرگ 1983 - و. - 1985تئوری سیاست در سازمان ها را مطرح و عنوان کرد که ما تا اندازه ای می توانیم سازمانها را به عنوان میدانهای سیاسی قلمداد کنیم - ترید وی و همکاران ،. - 2005 .رابینز . - 1983 - معتقد است، همه رفتارها در سازمان سیاسی اند، اما درباره ی ماهیت و مرزهای آن شناخت کمی وجود دارد - رحیم نیا و فرزانه حسن زاده،. - 1388
هر چند رفتار سیاسی به عنوان شرح وظایف رسمی کارکنان در سازمانها وجود ندارد ولی به خاطر نقش و تاثیرگذاری آن در دستیابی به اهداف سازمان همواره به عنوان سایه شرح وظایف عمل نموده و از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد که ظهور و بروز چنین رفتاره ایی از اصول اجتناب ناپذیر بوده و سازمانها خواسته و یا ناخواسته درگیر آن خواهند شد . لذا مدیران اثربخش می توانند با شناسایی و هدایت آن ، از بروز نتایج منفی آن کاسته و در جهت منافع سازمان از آن استفاده نمایند.
ضرورت انجام تحقیق:
در خصوص بروز رفتارهای سازمانی نظرات متفاوتی ارایه شده است به نحوی که بعضی از اندیشمندان به جنبه منفی و تاریک آن پرداخته و معتقدند که بایستی رفتارهای سیاسی از سازمانها حذف گردند - کلی ،1988 و فریز و کینگ ، .1991 زانزی و اونیل ،. 2001 تقی زاده مطلق، . - 1393 و در مقابل عده ای دیگر به جنبه روشن آن تاکیدداشته و معتقدند که بایستی رفتارهای سیاسی در سازمان وجود داشته باشند و آن را مایه برکت برای سازمان می دانند - فریز و همکاران ، . - 2005 با توجه به ماهیت چندگانه بروز رفتارهای سیاسی در سازمان و لزوم شناخت عوامل موثر و علل بروز آنها جهت کنترل و هدایت آن در راستای منافع سازمانها ، در این پژوهش سعی شده است عوامل موثر در بروز رفتارهای سیاسی مورد بررسی قرار گرفته و تبیین شوند.
بیان مساله تحقیق:
در بیشتر تحقیات صورت گرفته بر تاثیر رفتار سیاسی پرداخته شده و بر جنبه های مثبت و منفی آن تاکید شده است و کمتر به عوامل موثر بر بروز رفتارسیاسی توجه شده است . در این پژوهش سعی شده است که عوامل موثری که رفتار سیاسی افراد در سازمان را شکل می دهند بررسی و احصاء شوند و سعی شده است که سوالات زیر مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند.
1. کدام عوامل سازمانی بر رفتار سیاسی کارکنان تاثیر دارند ؟
2. کدام عوامل فردی بر رفتار سیاسی کارکنان تاثیر دارند ؟
3. کدام عوامل شغلی بر رفتار سیاسی کارکنان تاثیر دارند ؟
تعاریف :
رفتار سیاسی از واژه سیاست اخذ و به معنی کاربرد قدرت به منظور اعمال نفوذ بر فرایند تصمیم گیری برای رسیدن به نتیجه به کاربرده می شود - دفت ، .. - 1392 رفتارهای سیاسی در سازمان شامل اعمال آگاهانه ای است که برای نفوذ توسط افراد یا گروهها به منظور دستیابی یا حفاظت از منافع خود به هنگام وجود راه حلهای متضاد صورت می گیرد - رضائیان و همکاران، . - 1388
