بخشی از مقاله
چکیده
هندسه یکی از بنیانهای ارزشمند ساخت در معماری ایرانی اسلامی به شمار میرود. چرا که مبنای اصلی این معماری، ساختن، زیبایی، نماد و مفهوم بخشی به آن است و برای آن نیز لاجرم استفاده از علم هندسه ضروری است. چنانچه استفاده از هندسه را می توان به وفور در آثار فاخر گذشتگان ایرانی در دوران اسلامی مشاهده نمود. هندسه علاوه بر اینکه بر بنای خود روح می دهد و آن را از بی هویتی خارج می سازد، ، فضایی ارزشمند خلق کرده و بر کیفیت معماری آن می افزاید و آن را ارتقا می بخشد.
در این میان می توان گفت آنچه به این هندسه معنا می دهد و آن را ارزشمند می سازد نماد و مفهومی است که با استفاده از ابزار ترسیم برای رسیدن به حقیقت روحانی در قالب اشکال زیبای هندسی در تلاش است. که این مفهوم در عبارت هندسه مفهوم- ترسیم و تزئین می گنجد. لذا هدف از مقاله حاضر تبیین مفهوم این سه مولفه در معماری ایرانی اسلامی می باشد. این تحقیق از نوع کاربردی بوده و از روش توصیفی-تحلیلی در آن بهره گرفته شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد بکارگیری اجزا و عناصر مولفه های سهگانه مفهوم-تزئین-ترسیم می توانند در تبیین هر چه بیشتر آن در معماری ایرانی اسلامی موثر باشند.
واژههای کلیدی: هندسه، معماری، هندسه ترسیمی، هندسه تزئینی، هندسه مفهومی
-1 مقدمه
بررسی تاریخ معماری ایران نشاندهنده استفاده گسترده از هندسه در بناهای شهری است. هندسه نظامی است واحد و فراگیر که دایره قوانین آن، مجموعه اندازهمندیهای گوناگون حاکم بر معماری و شهرسازی میباشد - علی آبادی، . - 1386 در ایران از گذشتههای دور، هندسه، نقش اساسی در طراحی بناهای معماری ایفا کرده است، چنانکه در ساختن بنا از نخستین گام تا مراحل پایانی، هندسه حضور فعالی دارد. مسائلی نظیر پایداری ساختمان، فرم تزئینات، ابعاد و اندازههای ساختمان و تناسب بین فرم و زیبایی بنا از جمله موضوعاتی است که بر اصول هندسی استوار است - مهدی زاده سراج و همکاران، . - 1390 به عبارت دیگر در یک بنا، همه ابعاد هم در تمامیت آن - ارتفاع، طول و عرض - و هم در اجزاء آن - الگوهای سطحی هندسه - به هم پیوستهاند و هرگز جدای از هندسه نیستند - حجازی، . - 1387 از این رو تمامی آثار معماری، اعم از مدرسه، مسجد و خانه تنها از طریق قرار گرفتن در ساختار نظاممند هندسه امکان وجود یافته و هر یک هویت خاصی به خود میگیرند - علی آبادی، . - 1386
-1 هندسه تزئینی
در معماری اسلامی تزئین و آرایش ساختمان جزء لاینفک معماری محسوب میشود. آرایههای معماری اسلامی گنجینههای غنی از نقوش هستند که علاوه بر ارزشها و زیبایی صوری، بیانگر راز و رمزهای فرهنگی و دینی نهفته در خود میباشند - ایمنی، . - 86 :1389در جدول زیر به تبیین هندسه تزئینی پرداخته شده است.
