بخشی از مقاله
چکیده
با گذار از اقتصاد صنعتی و ورود به اقتصاد مبتنی بر دانش که با اسامی و عناوین مختلفی از آن یاد میشود، نظامهای مدیریتی نیز دگرگونیهای قابل توجهی را تجربه نموده است.در این فرآیند، نقش و اهمیت سرمایهها و منابع ایجاد ارزش، برای سازمان ها دگرگون شده و سرمایههای نامشهود در مقایسه با سرمایههای مشهود و فیزیکی، از اهمیت به مراتب بالاتری در ارزشآفرینی برای سازمانها برخوردار شدهاند. سرمایه اجتماعی عمدتاً مبتنی بر عوامل فرهنگی و اجتماعی است.تمرکز بر مقوله ی سرمایه اجتماعی خصوصا در عرصه ی اقتصاد ، عمدتا بر مبنای نقشی که این مفهوم در تولید و افزایش سرمایه های انسانی ، اقتصادی ، و محیطی ایفا می کند ، صورت می گیرد .امروزه توجه دانشمندان و سیاستگذاران به طور فزایندهای به مفهوم سرمایه نامشهود معطوف گشته است بطوریکه در نیمه دوم قرن بیستم عبارت سرمایه اجتماعی بخشهای اصلی این جهت گیری فکری را به خود اختصاص دادهاند.
مقدمه
از سرمایه اجتماعی تعاریف متعددی ارائه شده که دلالت برچند بعدی بودن این مفهوم دارد.ریشهشناسی کلمه »اجتماعی« در سرمایه اجتماعی به ما کمک میکند تا معنی سرمایه اجتماعی و تفاوت آن با سایر انواع سرمایه بهتر درک شود. مفهوم سرمایه اجتماعی یک مفهوم فرارشته ای است و بر روابط و همچنین کمیت و کیفیت این روابط در میان افراد، گروهها، سازمانها و اجتماعات تمرکز دارد - ناهاپیت و گوشال،.4 - 1998 از نظر پانتام ، سرمایه ی اجتماعی آن دسته از ویژگی های زندگی اجتماعی ، شبکه ها ، هنجار ها و اعتماد است که مشارکت کنندگان را قادر می سازد تا به شیوه ای موثرتر اهداف مشترک خود را تعقیب نمایند - جان فیلد ،. - 1386 سازمان ها می توانند با سرمایه گذاری در زمینه سرمایه اجتماعی، بر دانش ومهارت و شایستگی های کارکنان خود و همچنین در سرمایه ساختاری خود از قبیل دارایی فکری، نوآوری، فرایندها و روشهای کاری، یادگیری سازمانی، سیستم های اطلاعاتی و... بیفزایند - گاماس،2007؛ هاسلی،.1 - 2007 امروزه سرمایه اجتماعی، نقشی بسیار مهم تر از سرمایه فیزیکی و انسانی در جوامع و سازمانها ایفا می کند و شبکه های روابط جمعی وگروهی، انسجام بخش میان انسان ها، سازمان ها و انسان ها، و سازمان ها با سازمان ها می باشد - اندیشمند،. - 1388 با توجه به این که سرمایه اجتماعی به یکی از بحث برانگیز ترین و جنجالی ترین مفاهیم علوم اجتماعی وپژوهش های توسعه تبدیل شده است در پژوهش حاضر سعی داریم که به تبین مفهوم سرمایه اجتماعی از دیدگاه صاحبنظران، تاریخچه ی این مفهوم وکارکردهای آن بپردازیم.
مفهوم سرمایه اجتماعی
سرمایه اجتماعی مفهوم نسبتأ جدیدی است که کاربرد آن از دهه 1990 میلادی در محافل علمی و دانشگاهی و با کارهای افرادی نظیر جیمز کلمن، رابرت پاتنام، فرانسیس فوکویاما و پیر بوردیوگسترش یافته است - بولینو، 2006، به نقل از مجیدی ، الهام - .2 کلمه اجتماعی در سرمایه اجتماعی نشان میدهد که منابع موجود درون شبکههای کسب و کار یا شبکه های فردی دارائی های شخصی محسوب نمی شوند و هیچ فردی به تنهایی مالک آنها نیست - بیکر ،. - 1382 این منابع در دل شبکه های روابط قرار گرفته اند. سرمایه اجتماعی یک کیفیت فردی نیست بلکه کیفیتی اجتماعی است و برای ایجاد آن دست کم دو نفر نیاز است - دانچو، 3 - 2006 و هیچ یک از اعضا حق مالکیت انحصاری سرمایه اجتماعی را ندارند - برت، 1992؛ به نقل از آدلر و کان، .4 - 2002
بوردیو سرمایه اجتماعی را کار انباشته تعریف می کند . دریافت بوردیو از سرمایه وسیع تر از معنای پول و سرمایه در اقتصاد است ،سرمایه یک منبع عام است که می تواند شکل پولی و غیر پولی به خود گیرد . بنابریان به نظر بوردیو ، سرمایه هر منبعی است که در عرصه ی خاصی اثر بگذارد و به فرد امکان دهد که سود خاصی را از طریق مشارکت در رقابت بر سر آن بدست آورد - بوردیو ،. - 1380کلمن لوری سرمایه ی اجتماعی را مجموع منابعی می داند که در سازمان اجتماعی جامعه وجود دارد و برای رشد شناختی یا اجتماعی کودک یا جوان سودمند است - کلمن، . - 1377 به عبارت دیگر، این نوع سرمایه یک ویژگی اکولوژیکی است - لوچنر و همکاران، 5 - 1999و مانند هوای تمیز و خیابانهای امن، "کالای عمومی" محسوب میشود، چرا که استفاده یک شخص از آن قابلیت دسترسیاش را برای دیگران کاهش نمی-دهد - هکتر، 1987؛ به نقل از آدلر و کان، .6 - 2002 سرمایه اجتماعی از طریق پیوند و ارتباط میان انسان ها پدید می آید و هر چه این پیوندها فشرده و نزدیک تر باشند ، احتمال انتشار اطلاعات مهمی که شالوده ی اقدام محسوب می شوند ، بیشتر خواهد شد. برای مثال ، در اجتماعی کوچک که ارتباطی نزدیک بین افراد برقرار است ، اطلاعات مربوط به این که از میان آموزگاران کدام یک بهتر هستند، همواره بین مردم رد و بدل می شود . البته مبادله ی اطلاعات مفید و مناسب تنها بخشی از مزایای سرمایه ی اجتماعی است.
- اشنایدر ، . - 1384 از نظر فوکویاما سرمایه اجتماعی را به سادگی می توان به عنوان وجود مجموعه معینی از هنجارها یا ارزش های غیر رسمی تعریف کرد که اعضای گروهی که همکاری و تعاون میانشان مجاز است ، در آن سهیم هستند - فوکویاما، . - 1385 مفهوم سرمایه نشان میدهد که سرمایه اجتماعی همانند سرمایه اقتصادی ماهیتی زاینده و مولد دارد؛ یعنی انسان را قادر میسازد ارزش ایجاد کند، کارها را انجام دهد و به اهدافش برسد - بیکر،. - 1382 مفهوم سرمایه اجتماعی را به طور کلی می توان منابعی تعریف کرد که میراث روابط اجتماعی اند و کنش جمعی را تسهیل می کند . این منابع که از طریق اجتماعی شدن حاصل می شوند در برگیرنده اعتماد ، هنجارهای مشارکتی و شبکه هایی از پیوند های اجتماعی است که موجب گرد آمدن افراد به صورتی منسجم و باثبات در داخل گروه به منظور تامین هدفی مشترک می گردد - زاهدی ، . - 1382 فوکویاما معتقد است که سطوح بالای سرمایه اجتماعی ، صداقت و اعتماد ، افراد را به انجام دادن کارهای مشارکتی و تعاونی مشتاق می سازد - قانعی راد و حسینی ، . - 1384 جزء مهم تر سرمایه ی اجتماعی ، قابلیت این سرمایه در تقویت رفتارهای هنجاری و ضابطه مندی است که بهره وری سازمان را تقویت می کنند.تقویت کارایی و بهره وری سازمان ها از طریق اجرای تعهدات و مسولیت های پیش بینی شده ای صورت می پذیرد که به ایجاد اعتماد می انجامد . کلمن بر این باور است که وجود روابط و پیوند های دیرینه بین اعضا ی یک جامعه می تواند ، ضمن ماندگار ساختن هنجارهای کارامد ، به ایجاد اعتماد در جامعه نیز کمک می کند - اشنایدر ، . - 1384
