بخشی از مقاله
چکیده
درباره نسبت میان ماه رمضان و حضرت ولی عصر - عج - دو رویکرد قابل بررسی است: رویکرد عقلی و رویکرد نقلی یا قرآنی - روایی. نسبت حضرت ولی عصر با ماه رمضان به عنوان ماه قرآن کریم اینست که وجود ایشان، با قرآن کریم اتحاد وجودی دارد و دارای مراتبی در عوالم وجود است و در شب قدر، ترقی وجودی ایشان با تنزل وجودی قرآن کریم صورت می گیرد .نسبت حضرت ولی عصر - عج - با ماه رمضان به عنوان ماه روزه اینست که لازمه روزه حقیقی و کسب ثواب حقیقی در این ماه، معرفت و اطاعت ایشان است.
روزه بی ولایت ، بی معنی است. پذیرش ولایت امام عصر - عج - لازمِ روزه است بلکه به زبان فلسفی، باطن روزه است چون باطن روزه حقیقی، لقاء الله است و امام عصر - عج - واسطه در ترفیع درجات، لذا لقای امام عصر - عج - جزو باطن روزه حقیقی خواهد بود. نسبت حضرت ولی عصر - عج - با ماه رمضان به عنوان ماه خدا اینست که همه اوصاف ماه رمضان، برکت، رحمت، مغفرت، پاکی و ضیافت چه در قوس نزولی و چه در قوس صعودی به توسط امام عصر - عج - تحقق خواهد یافت و ظرف زمان ماه رمضان، به وجود انسان کامل، شرافت یافته است لذا اوصاف ماه رمضان همه به توسط امام عصر - عج - به فعلیت می رسد.
مقدمه
وجود حضرت ولی عصر - عج - از این جهت که امام است و ولی الله محسوب می شود و از این جهت که خصایص ویژه ای به عنوان امام دوازدهم، مهدی موعود و عدل منتظر دارد، دارای نسبت هایی با مفاهیم دینی است. عموم نسبت هایی که کاویده شده است میان حضرت ولی عصر - عج - و پیامبران یا میان حضرت ولی عصر - عج - و امامان دیگر بوده است ولی به نسبت میان حضرت ولی عصر - عج - با اصول و عقاید نظیر توحید ، نبوت و معاد یا با اصول احکام نظیر نماز، حج و روزه کمتر پرداخته اند.
این نسبت سنجی ها می تواند از جنظریبه اولاً در تبیین و تعمیق باور های دینی ثانیاً در تنظیم و تنسیق نسبت میان باور های دینی اثر بگذارد و از جنبه عملی در پیاده سازی و عملی کردن مفهوم مهدویت و انتظار و عامل غفلت زدایی، غبار زدایی از نوع سبک زندگی مهدی مدار باشد که شعیان تا کنون داشته اند.
مفهوم ماه رمضان که در این مقاله نسبت آن با وجود حضرت ولی عصر - عج - بررسی خواهد شد، سه ویژگی دارد که خصایص آن است: اول ماه رمضان به عنوان ماه خدا که یک ماه را از ماهای دیگر ممتاز می کند و با این اوصاف ستوده شده است: ماه رحمت، ماه برکت، ماه مغفرت، ماه اسلام، ماه پاکی، ماه تمحیص و ماه شب زنده داری و ماه ضیافت {1} ماه صبر، ماه مواسات {1}ماه مضاعف شدن حسنات، محو شدن سیّئات و ترفیع درجات {1} و سید ماه ها.
دوم ماه رمضان به عنوان ماه روزه که خداوند روزه آن را واجب کرده است. سوم ماه رمضان به عنوان ماه قرآن که قران در این ماه نازل شده است و اختصاصاً در شب قدر که در این ماه قرار دارد .خصایص دیگر ماه مبارک رمضان ذیل این سه خصیصه اند بنابراین اگر سخن از نسبت میان ماه رمضان و حضرت ولی عصر - عج - می رود، باید بپرسیم نسبت میان این سه خصیصه ماه رمضان با حضرت ولی عصر - عج - چیست؟
به نظر می رسد دو رویکرد به این نسبت وجود دارد :رویکرد عقلی که فلسفی و عرفانی - عرفان نظری - است و رویکرد نقلی یا قرآنی- روایی.
در رویکرد اول که بر اساس مبانی حکمت متعالیه، حقیقت فلسفه و عرفان جدایی ناپذیر است، نظرگاه هایی بیان شده است که به نظر گاه آیت الله محمد علی شاه آبادی و آیت الله عبدالله جوادی آملی خواهیم پرداخت. در رویکرد دوم به تبیین آیات و روایاتی خواهیم پرداخت که به این نسبت، ربط خواهند داشت و به گونه ای ربط پذیرند.
/1 رویکرد عقلی به نسبت ماه رمضان و حضرت ولی عصر - عج
/1-1 نظرگاه آیت الله شاه آبادی :
آیت الله محمد علی شاه آبادی در کتاب رشحات البحار آن گاه به بحث درباره قرآن کریم پرداخته است متعرض مسائلی شده که در نسبت ماه رمضان و حضرت ولی عصر - عج - به کار می آید. در بخش اول کتاب که بنام »القران و استالعرهبه« تفسیر آیه } اِنّا اَنزلناه قراناًعربیاً لعلکم تعقلون{ - یوسف - 2 / می پردازد.
آیت الله شاه آبادی بیان می کند که قرآن و عترت متحدند و حقیقت وجودی آنها یکی است؛ تقریر استدلال آیت الله شاه آبادی اینست:
/1-1-1 خداوند عالم به ذات خویش است و ذات او با تمام صرافت ،بساطت و عدم تناهی نزد وی حضور دارد.
/1-1-2 ذات و صفات خداوند متحدند بنابر این علم خداوند به ذات خویش عین ذات خداوند است و خداوند در مقام ذات خویش،علم محض است.
/1-1-3 علم خداوند به ماسوای خود، عین علم خداوند است به ذات خویش است. علم خداوند به ماسوای خود علم به معلومات خود است و علم اجمالی در عین کشف تفضیلی است.
/1-1-4 علم خداوند مراتب دارد که از بالاترین مرتبه تا پایین ترین مرتبه به صورت حقیقت مشکّکه جاری است. عوالم وجود، همه مراتب علم الهی اند.
/1-1-5 قرآن کریم عبارتست از علم خداوند که از جهت قابل، تعبیر به وحی می شود و از جهت فاعل تعبیر به » علم.«
/1-1-6 چون علم خداوند مراتب دارد بنابر این قرآن کریم مراتب دارد. حقیقت قران کریم که علم الهی است، حقیقت عوالم وجود در همه مراتب آن است.
/1-1-7 علم الهی و قرآن کریم هفت مرتبه دارد. مرتبه اول هویت غیبی است که اشاره به ذات احدیت است . مرتبه دوم تعلیم گیری پیامبر از خداوند است که به صورت فنای در حق است و شاه آبادی آن را » شب مبارک « و» شب قدر «می داند؛ مرتبه سوم ظهور قرآن کریم در مرتبه ی سرّ وجودی اطلاقی است ؛ مرتبه چهارم ظهور در مقام عقل بسیط پیامبر ، مرتبه پنجم ظهور در مقام عقل تفصیلی پیامبر که به صورت تنزل روح در مرتبه ی وهم ایشان است ، مرتبه ششم ظهور در مقام خیال پیامبر است که به صورت تنزل ملائکه است و مَحکی صوت و لفظ قرآن کریم است و مرتبه هفتم ظهور در مقام تلفظ پیامبر است که به صورت لغوی در آمده است.
/1-1-8 قرآن کریم و عترت پیامبر متحدند. قرآن کریم و عترت پیامبر جدایی ناپذیرند به این معنی که انفصال آنها امکان ندارد لذا به صورت عکس ، اتحاد آنها ضرورت دارد .
/1-1-9 تمام اوصاف حقیقت قرنآ کریم عیناً اوصاف پیامبر و اهل بیت پیامبر است. هم به جهت آیه مباهله، هم به جهت مفاد حدیث ثقلین ، هم به جهت حدیث »کُلُنا واحد {37} « و نیز حدیث »خَلَقنا نوراًواحداً « و هم به جهت اطلاق مفهوم انسان کامل بر پیامبر و اهل بیت پیامبر و هم به جهت ادله فلسفی که قران کریم و پیامبر و اهل بیت پیامبر را عینیت علم الهی می داند .
آیت الله شاه آبادی مطالب استدلال خویش را بر سوره قدر تطبیق داده است و می نویسد: » انا انزلنا « یعنی ما علمی را نازل کردیم که با ذات مقدس اتحاد یافت ، » فی لیله القدر« یعنی در حقیقت احمدیه، هنگام استتار وی در احدیت و استتار تو در وی، حقیقت وجودی ات را به تو فهماند تا اینکه خورشید احدیت از افق مشیت احمدی - ص - طلوع کرد پس او بالاترین نوع بشر است به طوری که وجودش به قرآن نازل، تبدیل شد. سپس به بیان این نکته پرداخت که عقل بسیط و عقل تفصیلی وی، قرآن است و فرمود: » تنزل الملائکه فیها« به این ترتیب وهم، خیال، حس و صوت او قرآن شدند.
