بخشی از مقاله
چکیده
بامطالعه آثار ادبی زبان فارسی و سیري در نظریات روانشناسی جدید این نکته دریافت می شود که در بطن متون ادبی آثار شناخته شدة زبان فارسی مشابهت هایی با نظریات روانشناسی جدید دیده می شود
.این مشابهت ها نشانگر غناي آثار ادبی زبان فارسی بوده و سطح بالاي آگاهی و دانایی نویسندگان آن ها را به اثبات می رساند چرا که این آثار بااین که قدمتی بسیار دارند ،مفاهیمی را بیان کرده اندکه اکنون در نظریات روانشناسی جدید بیان می شود .هدف از این مقاله سیري در دنیاي گستردة مشابهت هایی است که نیازمند جست وجو هستند .
این بررسی در حوزة مثنوي مولانا و اصول تبعی روانشناسی شخصیت جورج کلی صورت می گیرد. اصول تبعی روانشناسی شخصیت جورج کلی ارتباط مستقیمی با روح و روان انسان دارد و بافاصله گرفتن از نظریات پیش از خود به شیوه اي تازه به انسان می پردازد. در میان انبوه حکایات مثنوي مولانا نیز حکایاتی دیده می شود که با اصول تبعی جورج کلی قابل تطبیق و بررسی هستند بنابراین در این مقاله در محدودة ذکر شده به جست و جوي مشابهت هایی از این دست پرداخته می شود .لازم به ذکر است که این گونه نگرش ها به ادبیات ،برتري متون ادبی زبان فارسی و غنی بودن این آثار را که از ذهن سرشار از دانش نویسندگان آگاه این سرزمین سرچشمه می گیرند به صورتی شفاف تر و واضح تر براي همگان به اثبات می رساند.
مقدمه
دراین مقاله کوشش نویسنده بر آن است که به مفاهیم مشترك بین روانشناسی جدید و آثار ادبی این سرزمین در محدودة حکایاتی از مثنوي مولانا و نظریات جورج کلی بپردازد و با قدم گذاشتن بر فراز مرزهاي شناخته شدة تحقیق و بررسی هاي محققانه راهگشاي نوآوري هایی دراین عرصه باشد . کلی معتقد است که انسان درباره محیط پیرامون خویش یک رشته سازه هاي شناختی را ایجاد می کند به این معنا که انسان ، رویدادهاي زندگی خودرا بر طبق یک الگو تعبیر و سازمان دهی می کند و بر اساس این الگو به پیش بینی درباره خود، دیگران و رویدادها می پردازد.
او معتقد است که این انسان است که به جهان پیرامون خود مفهوم می دهد و بر اساس این مفاهیم دنیاي خود را می سازد ، او این مفاهیم را سازه می نامد. از این رو انسان براي شناخت شخصیت ابتدا باید الگوهاي خود یعنی نحوه اي که دنیاي خود را سازمان می دهد، شناسایی و کشف کند. در حکایات مثنوي مولوي به موارد زیادي برخورد می کنیم که مولانا برخورد شخصیت هاي این حکایات را بر اساس سازه هاي شخصی نقل می کند و بدین لحاظ به مقایسه و بررسی اصول تبعی کلی که در مورد سازه هاي شخصی بیان شده است با حکایات مثنوي پرداخته می شود.
لازم به ذکر است که روش به کاربرده شده در پژوهش حاضر ، کتابخانه اي و از نوع تحلیل محتوا می باشد .درباره پیشینه پژوهش ، می توان گفت که تاکنون بررسی هاي میان رشته اي بسیاري در باره مثنوي مولوي و مفاهیم مطرح در روانشناسی انجام گرفته است اما پژوهش خاصی در زمینه مقاله حاضر صورت نگرفته است.
.رویکرد شناختی و نظریه جورج کلی
امروزه به علت افزایش مشکلات روحی ناشی از پیشرفت صنعت و تمدن ،روان شناسی جزئی جدایی ناپذیر از زندگی انسان ها به شمار می رود . از سوي محققان، رویکردهاي گوناگونی براي توجیه رفتار هاي انسانی در روان شناسی پدید آمده است که رویکرد شناختی نیز از آن جمله است .
رویکرد شناختی : روان شناسان شناختی معتقدند که انسان فقط گیرنده انفعالی محرك ها نیست بلکه ذهن، اطلاعات را دریافت می کند و آن ها را به صورت ها و مقولات جدید تبدیل می کند .
شناخت در لغت به معنی عمل یا فرآیند دانستن است. رویکرد شناختی به شخصیت بر نحوه اي که افراد از محیط و خودشان آگاه می شوند، نحوه اي که درك نموده و ارزیابی می کنند ،یاد می گیرند، فکر می کنند،تصمیم می گیرند و مسائل را حل می کنند،تمرکز دارد. در نظریه کلی مفاهیم آشنایی در روان شناسی همچون ناهشیار ،خود،نیازها ،محرك ها و پاسخ ها و امثال آن را نمی توان یافت.
به اعتقاد او راه آگاهی از شخصیت انسان این است که بدانیم هرکسی یک رشته سازه هاي شناختی را درباره محیط به وجود می آورد یعنی انسان ها، رویدادها و روابط اجتماعی زندگی خود را بر طبق یک سیستم یا الگو تعبیر کرده و سازمان می دهند و بر اساس این الگو درباره خود،افراد دیگر و رویدادها پیش بینی کرده و از این پیش بینی ها براي هدایت کردن پاسخ ها و اعمالشان استفاده می کنند
نظریه سازه شخصی کلی به شکل علمی در قالب یک موضوع اصلی و یازده اصل تبعی ارائه شده است .موضوع اصلی بیان می کند که فرآیندهاي روان شناختی انسان به وسیله روش هایی که رویدادها را پیش بینی می کند، هدایت می شوند. اصول تبعی نظریه او عبارتند از: تعبیر،فردیت ،سازمان دهی ،دوگانگی، انتخاب، دامنه،تجربه،تعدیل،چندپارگی ، اشتراك و اجتماعی بودن .در این مقاله به بررسی تعدادي از این اصول تبعی بر اساس حکایاتی از مثنوي مولوي پرداخته می شود و در هر قسمت ،ذیل مبحث مربوط توضیحاتی درباره اصل تبعی مورد نظر ارائه می شود.
