بخشی از مقاله
چکیده:
صنعت گردشگری به عنوان بزرگترین و متنوع ترین صنعت در دنیا به حساب می آید. بسیاری از کشورها این صنعت پویا را به عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال زایی، رشد بخش خصوصی و توسعه ی ساختار زیربنایی می دانند. صنعت گردشگری امروزه به قدری در توسعه ی اقتصادی، اجتماعی کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان آن را - صادرات نامرئی - نام نهادند. کشور ایران از نظر منابع طبیعی جزء 10 کشور برتر دنیا می باشد که می تواند از اثرات حاصل از گردشگری در کاهش مشکلات بیکاری و درآمد اقتصادی بهره مند شود اما با توجه به آمارهای موجود، ایران از این فرصت بهره کافی نبرده است .یکی از این منابع که می تواند بسیاری از تهدیدها را به فرصت تبدیل کند منابع موجود گردشگری در محیط روستاها می باشد. در این راستا در پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از شیوه کتابخانه ای ابتدا به بررسی مفهوم گردشگری و گردشگری روستایی پرداخته می شود، سپس انواع و پیامدها و مشکلات گردشگری روستایی در ایران ذکر می شود، و در نهایت نیز به نقش گردشگری روستایی در توسعه روستایی همراه با پیشنهاداتی جهت گسترش گردشگری روستایی اشاره می گردد.
-1 مقدمه:
گردشگری روستایی به عنوان یک فعالیت تفریحی-اجتماعی، در نیمه دوم هجدهم در انگلستان و اروپا ظاهر و از سال 1945 با توسعه حمل و نقل، رشد سریع تقاضا برای آن آغاز شد - منشی زاده و نصیری، . - 53 :1380 گردشگری روستایی ابتدا به منظور رفع محدیدویت های ناشی از اقتصاد مبتنی بر کشاورزی تاکید داشت اما نتایج بد کارکردی آن، باعث ظهور رویکرد جدیدی با عنوان "گردشگری پایدار" شد که مفاهیم اولیه آن اولین بار در سال 1980 بیان شد - بخشی زاده، . - 87:26 در این دیدگاه توسعه گردشگری با استفاده از منابع موجود، به گونه ای است که علاوه بر پاسخ دادن به نیازهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و انتظارات گردشگری، بتواند وحدت و یکپارچگی و هویت فرهنگی، حفظ محیط زیست و تعادل اقتصادی و رفاه مردم محلی را تامین نماید - الوانی، . - 10:1372 در ایران نیز گردشگری از دهه دوم قرن حاضر به طور رسمی شکل گرفت و وارد برنامه های عمرانی گردید - فیروزآبادی وقاسمی، . - 1389:92 به این ترتیب تحقیق حاضر با تاکید روزافزون بر توسعه گردشگری و بررسی ظرفیت های گردشگری در توسعه پایدار نواحی روستایی کشور ایران در ارائه خطوط راهنمای توسعه گردشگری پایدار روستایی و تخفیف مسائل زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ناشی از توسعه نامتوازن گردشگری روستایی مفید خواهد بود.
-2 اهمیت و ضرورت تحقیق:
گردشگری روستایی گرچه پدیده ای نوظهور در صنعت گردشگری به شمار می رود، اما گر ایش سفر به محیط های بکر و طبیعی از زمان های گذشته در فطرت انسانها نهفته است. این امر در دهه های اخیر که با افزایش فشارهای کاری، استرس های روانی وآلودگی های محیطی در مناطق شهری روبرو هستیم تمایل سفر، به محیط های طبیعی روستا را دو چندان نموده است. از سوی دیگر برای رفع مشکلات در مناطق روستایی همچون بیکاری، کمبود میزان درآمد، مهاجرت از مناطق روستایی و ... توجه به صنعتگردشگری روستایی که، سبب افزایش اشتغال، درآمد و به تبع آن بالا رفتن سطح کیفیت زندگی ساکنین روستا می شود را لازم و بلکه ضروری می نماید.
-3 اهداف تحقیق:
- شناسایی پتانسیل ها و محدودیت های توسعه گردشگری؛
- ارائه راهبردها و برنامه های اصولی جهت توسعه گردشگری روستایی درجهت دستیابی به توسعه پایدار روستایی.
-4 روش شناسی تحقیق:
این تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و برای جمع آور ی اطلاعات مورد نیاز از بررسی های کتابخانه ای استفاده شده است تا با مطالعه منابع و مقالات مختلف در زمینه گردشگری و توسعه پایدار روستایی علاوه بر کسب دیدی جامع و مبتنی بر واقعیت در رابطه با موضوع مورد مطالعه، راهبردهای اجرایی و مناسب جهت تسهیل توسعه پایدار روستایی ارائه گردد.
-5 بحث و نتایج:
در این قسمت به نظرات و دیدگاه های مربوط به توسعه گردشگری روستایی می پردازیم:
در مورد توسعه گردشگری روستایی دیدگاه های متفاوتی وجود دارد. بعضی آن را بخشی از بازار گردشگری می شناسند و معتقدند می توان آن را با شکل های دیگر بازار گردشگری، مانند گردشگری در آفتاب، گردشگری در کنار دریا، گردشگری در سواحل ماسه ای مقایسه کرد Sharply: 71-7 - ،. - Sharply&1997 از جنبه دیگر، گردشگری روستایی به عنوان فلسفه ای برای توسعه روستایی مطرح گردیده است که این جنبه دارای سه دیدگاه مهم است. ا ز یک نگرش گردشگری به عنوان راهبردی برای توسعه روستایی است که انعکاس دهنده ویژگی محیط روستایی است. در مواردی نیز گردشگری را به عنوان ابزار و سیاستی برای بازساخت اقتصاد روستایی می شناسند بعضی نیز گردشگری را به عنوان سیاست و ابزاری برای توسعه روستایی پایدار قلمداد کرده اند.
-1-5 گردشگری روستایی به عنوان راهبردی برای توسعه روستایی:
گردشگری روستایی راه حل کلی برای همه دردها و مسائل و مشکالت نواحی روستایی نیست، اما یکی از شیوههایی است که ممکن است آثار اقتصادی مهمی داشته باشد و به نوعی می تواند به کند شدن روند تخلیه سکونتگاههای روستایی و کاهش مهاجرت جمعیت روستایی کمک کند. رشد گردشگری به عنوان راهبردی برای توسعه روستایی نسبتا تفکر جدیدی است که سیاستگزاران محلی در جوامع روستایی به اهمیت این راهبرد پی برده اند، اما تجربه کافی برای اجرای آن ندارند. تعدادی از نویسندگان، نمونه تحقیقاتی را انجام داده اند در مورد اینکه چگونه صنعت گردشگری از حرکت باز می ماند یا ممکن است تاثیرات زیان آوری بر ارزش های فرهنگی و اجتماعی داشته باشد. همچنین یک دیدگاه دیگر با این پیش زمینه فکری وجود دارد که گردشگری راه حل و عالج قطعی اقتصادی برای توسعه نواحی روستایی است. از طرف دیگر یک دیدگاه محتاطانه تر گردشگری را به عنوان فرایند برنامه ریزی یکپارچه که فرصت هایی را برای به حداقل رساندن مضرات و به حداکثر رساندن منافع توسعه است معرفی میکند. در یک نگرش دیگر، گردشگری روستایی به عنوان موتور محرکه توسعه روستایی معرفی شده و دلایلی به شرح زیر نیز برای آن ارائه شده است.
-همانند هر فعالیت صادراتی که سازماندهی شده و توسعه یافته، گردشگری نیز منبع شغل و درامد به حساب می آید؛
-گردشگری روستایی برخالف سایر کالاها، خدمات و فراورده های کشاوزی همانند مولدی برای تعداد زیادی از فعالیت های اقتصادی عمل می کند. هرگز نباید فراموش کرد که گردشگری روستایی زنجیره ای از فعالیت های اقتصادی و خدماتی را به وجود می آورد و صرفا مرحله ای ساده از فعالیت های اقتصادی نیست؛
-گردشگری روستایی، نواحی روستایی یا پدیده های طبیعی را که هیچ گونه ارزش اسنادی ندارند مورد بهره برداری قرار می دهد و با استخراج منابع یا صنایعی مانند نفت ومعدن برابری می کند.
-گردشگری روستایی تقاضا برای صنایع دستی، هنرهای س نتی و فعالیت هایی را که نیاز به نیروئ کار بیشتری دارند بالا می برد. این فعالیت ها همان فعالیت هایی است که در محیط روستا مورد نظر است. به همان اندازه ای که گردشگری روستایی، گردشگرانی را خارج از فضای اقتصاد روستا جذب می کند، جریان های برونزا، هزینه را به منطقه تزریق کرده و آثار ضریب تکاثری سنتی را نیز ترغیب می کند.
-2-5 گردشگری روستایی به عنوان سیاستی در بازساخت سکونتگاه های روستایی:
بازساخت اصطلاحی است است که شامل فرایند های مختلف اجتماعی اقتصادی می شود. بازساخت، تغییر کیفی از یک وضع سازمانی به وضع دیگر است. فرایند بازساخت شامل سرمایه گذاری یا عدم سرمایه گذاری نسبت به پیش فرض بحران ها یا حل بحران هاست.مفهوم بازساخت مثل هر نظام تفکر برانگیز، منشا روشنگری سیاسی و اجتماعی دارد. با توجه به مفهوم بازساخت متون موجود درخصوص نقش گردشگری در بازساخت سکونتگاه های روستایی نشان می دهد که گردشگری روستایی به عنوان راهبردی برای توسعه از دهه گذشته ر شد کرده و هدف آن پاسخگویی به تغییر در سیاست های کشاورزی و روستایی و بخشی نیز با هدف تغییر در تفکر و عمل صنعت گردشگری بود.
-3-5 گردشگری روستایی ابزاری برای توسعه پایدار و حفاظت از منابع طبیعی:
در طول چندین سال گذشته، مفهوم گردشگری پایدار تا حدی پیشرفت کرده و جا افتاده است که بتواند پاسخگوی تهدیدات گردشگری نابسامان باشد. گردشگری پایدار، گردشگری را در غالب مرزها بررسی کرده و رابطه مثلث وار میان جامعه میزبان و سرزمین آن از یک سو، جامعه میهمان یعنی گردشگران از سوی دیگر و صنعت گرد شگری برقرار کرده است. در گذشته صنعت گردشگری در این رابطه مثلث وار حرف اول را میزد. گردشگری روستایی با هدف تعدیل فشار و بحران موجود بین سه ضلع مثلث به وجود آمده است تا در طولانی مدت موازنه را برقرار سازد.
