بخشی از مقاله
چکیده
مطالعات متعدد حکایت از وجود انواع نابرابریها در درون مناطق روستایی و نیز بین این مناطق و سایر مناطق دارد. قاعدتاً از جمله اهداف مهم مدنظر در الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت، کاهش این نابرابریها و تحقق بخشیدن به ایده »عدالت و پیشرفت« در کل کشور و از جمله در مناطق روستایی است.
بر این اساس، مقوله عدالتگستری که قاعدتاً درصدد محو و یا حداقل کاهش این نابرابریهاست، ضرورت و چند و چون و کم و کیف و نیز راه کارهای اجرایی این سیاست، به عنوان یک جریان اندیشه ای هم راستا با آرمان های دینی و نظام مقدس جمهوری اسلامی موضوعیت می یابد. در این میان یک گام اساسی، شناسایی زمینهها، موانع و محدودیتهای تحقق این آرمان درکل کشور، به ویژه در مناطق روستایی است که محور این مقاله را تشکیل می دهد.
مقدمه
این باور به وضوح به اثبات رسیده است که توسعه بدون عدالت امکان پذیر نیست و چنین توسعهای اگرهم در کوتاه مدت حاصل شود، در درازمدت خسارتهای جبران ناپذیری را تحمیل خواهدکرد. از این رو مقوله عدالتگستری در عرصههای عملی و نظری به دغدغه عمومی بشریت امروز تبدیل شده است
از این رو تحقق عدالت اقتصادی– اجتماعی، هدف اساسی دولتهای اسلامی به حساب آمده، به عنوان شاخص فعالیتهای جامعه اسلامی به شمار میرود
شناخت نابرابریها و بیتعادلیها در چهارچوب محدودههای جغرافیایی مختلف - شهر و روستا - و در نتیجه پی بردن به اختلافات و تفاوت های موجود و سیاستگذاری در جهت رفع و کاهش نابرابریها از وظایف اساسی متولیان توسعه مناطق به شمار میآید
ازجمله مناطقی که همواره با بیعدالتی و نابرابریها مواجه بوده و با گذشت زمان این نابرابریهاﻭ بی عدالتیها رنگ و شکل خود را عوض کردهاند، مناطق روستایی ایران است. واقعیت این است که روستاییان از قشرهای زحمتکش جامعه بوده و با فعالیت در بخش کشاورزی، دامپروری وغیره همواره در راه استقلال ملی تلاش کردهاند. در عین حال مطالعه سیر تاریخ ﻭ تحولات اوضاع و احوال مناطق روستایی بیانگر وجود انواع بی عدالتیها و نابرابریهای مرتبط با این مناطق است.
به طور کلی نابرابری های موجود در مناطق روستایی را میتوان به دو دسته تقسیم کرد: نابرابری در درون جامعه روستایی و نابرابری در بین مناطق روستایی و شهرها. از جمله نابرابریهای درون جامعه میتوان به تفاوت در فرصتهای زندگی که شامل تفاوت درآمدی، تفاوت در آموزش، تفاوت در امید به زندگی و تفاوتهای جنسیتی اشاره کرد. شاید بتوان گفت تفاوت بین شهر و روستا که غالباً ناشی از سطوح متفاوت توسعهیافتگی است، در اثر بی توجهی به روستاها و تمرکز منابع و امکانات در شهرها ایجاد شده است.
بدون شک این مسئله منجر به بروز انواع نابرابری بین مناطق شهری و روستایی شده است. بر این اساس، مقوله عدالتگستری که قاعدتاً درصدد محو و یا حداقل کاهش این نابرابریهاست، ضرورت و چند و چون و کم و کیف و نیز راه کارهای اجرایی این سیاست، به عنوان یک جریان اندیشه ای هم راستا با آرمان های دینی و نظام مقدس جمهوری اسلامی موضوعیت می یابد.
با مطالعه آراء و اندیشه های حضرت امام خمینی - ره - ، به عنوان بنیان گذار نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، در مییابیم که از منظر ایشان، مقوله عدالتگستری به عنوان یکی از ارکان و آرمانهای نظام مطرح و همواره بر آن تأکید شده است. بنابراین در آغاز دهه چهارم عمر پر برکت نظام مقدس جمهوری اسلامی و در دهه عدالت و پیشرفت، ضرورت پرداختن به مقوله عدالت گستری، بیش از پیش بر همگان آشکار شده و اهمیت یافته است.
لذا اینک که در اندیشه تهیه و تدوین الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت برآمدهایم، لازم است تا مقوله عدالتگستری به عنوان یکی از کلیدیترین مباحث، مورد توجه قرار گیرد. در این راستا، تحقیق حاضر که در پیتبیین اهمیتها، الزامات، زمینهها، موانع و محدودیتهای تحقق عدالتگستری در مناطق روستایی برآمده است، ضرورت و اهمیت ویژه ای پیدا میکند. در این راستا برخی سؤالات مبنایی قابل طرح هستند که این تحقیق در پی پاسخ گویی به آنها برآمده است، برخی از این سؤالات به شرح ذیل ارائه میشود:
-1 اساساً تحقق عدالت در مناطق روستایی - عدالتگستری - مستلزم وجود چه زمینهها و شرایطی است؟ به عبارت دیگرچه زمینهها و چه شرایطی تحقق عدالت در مناطق روستایی کشور را تسریع و تسهیل میبخشد؟
-2 اساساً چه موانع و محدودیتهایی تحقق آرمانهای عدالتگستری در مناطق روستایی کشور را با مشکل مواجه میکند؟
اهمیت و ضرورت عدالتگستری در مناطق روستایی ایران
عدالت نیازی انسانی و اجتماعی است که در روابط میان حکومت و مردم و رسوم و قراردادهای اجتماعی، قوانین و برنامهها و همچنین در برخورد افراد با یکدیگر تبلور مییابد.
عدالت فضیلتی است که تحول جوامع بشری به آن وابسته است. بدون شک، فقدان عدالت در اجتماع، باعث پیدایش تبعیض، ستم، فساد و عدم وفاق عمومی میشود و مآلاً چنین جامعهای از فضیلت وفاق و همبستگی فاصله میگیرد و به سوی گسسیختگی و اضمحلال پیش میرود - توکلی و رکنالدین افتخاری، . - 1388 بنابراین در تمامی حکومتها، بهویژه حکومتهای دینی، گسترش عدالت یکی از ضروریات است. بر این اساس، حکومت دینی با فراهم آوردن زمینه عدالتگستری و ازبین بردن فقر و تبعیض در جامعه و با ایجاد وسعت و گشایش در معیشت، بایدرشد و کمال انسان را در امور مادی و معنوی فراهم کند.
از جمله مناطقی که همواره تشنه و خواستار عدالت بوده و در عین حال، هیچگاه توجه و رسیدگی به مسائل و مشکلات آنها در اولویت قرار نداشته، مناطق روستایی میباشد.
روستاییان در طول تاریخ و بهدلایل متعدد، از اقشار محروم جامعه بوده، چهره کریه فقر، محرومیت، بی عدالتی و نابرابری همواره بر چهره آنان نمایان بوده، آنها را آزرده است.
معیشت غالب و اصلی بیشتر روستاییان، مبتنی بر فعالیتهای کشاورزی بوده، از این رو عدم رفع مشکلات و مسائل روستاها باعث ازبین رفتن کشاورزی و در نتیجه عدم خودکفایی و مآلاً وابستگی به سایر کشورها را در پی خواهد داشت.
در یک جمع بندی کلی می توان برخی از مسائل و مشکلات روستاها و نواحی روستایی را بدین شرح برشمرد: فقر در نواحی روستایی، نابرابری در درون جامعه روستایی، مهاجرت های روستایی، تخلیه روستاهاو...
