بخشی از مقاله
چکیده
در دنیای پست مدرن رویه ها، سبک و شکل پراهمیت تر است تا در پی آن گونه ای ایدئولوژی طراح یا ناظم پدید آید،دردنیای پست مدرن، نگرش به همه روایتها، داستانها و نظرها است. بدین گونه، جامعه فراروی، گونه ای چند آوایی است که در آن، همه دیدگاه ها را می توان شنید اما هیچ یک را نمی توان از دیگری برتر دانست.دنیای مدرن روز به روز اعتبار خود را از دست میدهد و به نوعی متخصصان را در هر زمینه ی علمی به خصوص نظام آموزشی بیشتر از خود دلسرد میکند.در این شرایط نیاز به نوعی تغییر و باز اندیشی احساس میشود.
با توجه به اهمیت این مساله محقق نیز در این پژوهش به بررسی دیدگاه پست مدرن در زمینه ی تعلیم و تربیت و به صورت خاص برنامه ی درسی پرداخته است.برای این منظور نیز به کمک روش میدانی و کتابخانه ای به جمع آوری و بررسی داده ها پرداخته شده است.سوالات پژوهشی نیز حول سه محورمعرفی دیدگاه پست مدرنیسم،پست مدرنیسم و تعلیم و تربیت و پست مدرنیسم در مدرسه و برنامه درسی به صوت خاص، مورد بحث و بررسی قرر گرفته است.سپس به هر کدام از سوالات به صورت مشروح پاسخ داده شده است. نتایج پژوهش نشان دادکه امروزه دیدگاه پست مدرن در تعلیم و تربیت بیش از پیش به دنبال نوآوری و ضرورت تغییر به ویژه در برنامه درسی است.
×مقدمه
مرور نظریههای برنامهریزی درسی به ویژه نظریههای جدیدتر و کاراتر، راهکارها و شیوههای اعمال نظریهها در محیطهای واقعی آموزش یعنی مدارس و کلاسهای درس، عوامل تشکیلدهنده محتوا، بحث تعادل روش و محتوا در برنامههای درسی، راهنمای تهیه و تدوین و یا تألیف محتوای آموزش در هر سطح، از طریق تهیه کتابهای درسی و کمک درسی، نقش روشهای یاددهی- یادگیری در تحقق اهداف، برنامهها و به ویژه جایگاه و تأثیر ارزشیابی در همان راستا، زمینههای عمده و مورد نظری است که انتظار میرود برای بحث و تبادل نظر و نقد و بررسی، با پیشنهادهای مفید و مؤثر فرهیختگان، کارشناسان و صاحبان علم و اندیشه مورد توجه قرار گیردتئوری و طراحی برنامه درسی ممکن است برای برخی از افراد بحثهایی بیهوده و خسته کننده به نظر برسد.
اما تئوری برنامه درسی یک پازل ذهنی مهیج و چالش برانگیز است. تئوری برنامه درسی یک حوزه پرتحرک است که مملو از تضادها و تناقضها ، چالشها، عدم قطعیت و دستورالعملهاست، هنوز یک حوزه مهمی به حساب میآید و آنچه که در آن اتفاق میافتد، مسائل مهم و حیاتی میباشد .وقتی ما مشغول تدریس هستیم خواه دریک مدرسه پیش دبستانی یا یک مدرسه متوسطه، برای کودکان یا بزرگسالان، خواه مشغول آموزش یا تربی - کارآموزی - باشیم، آنچه که ما انجام میدهیم باید متفاوت باشد. ما نباید وقت شنوندگانمان را با تربیتی که کمکی به آنان نخواهد نمود، یا با آموزشی که واقعاً آنان را آموزش نمیدهد یا با تدریسی که بی ارتباط یا کلاً نادرست است، تلف کنیم. اگر یک جراح مرتکب اشتباهی شود،
بیمار او میمیرد. اگر معلمان، مربیان، اساتید و تربیتدهندگان مرتکب اشتباه شوند ما به سهولت قادر به مشاهده پیامدها و نتایج اشتباهات آنان نخواهیم بودهر علمی به خودی خود دارای زیر بناها و رویکردهای متنوعی اند که به تشریح و بررسی شرایط و زیرساخت های اساسی هم برای تدوین وهم اجرای خود بر پایه ی آن رویکرد ها ساخته شده است. در برنامه درسی نیز در چند دهه اخیر دیدگاه فلسفی و اجتماعی نوینی در آثار متفکران مطرح شده است که از آن تحت عنوان »پست مدرنیسم» 1یاد میشود. توضیح مفهوم پست مدرنیست در گرو معنای مدرنیسم است. مدرنیته یا تجددگرایی، جریانی است که در تاریخ غرب رخ داده است و ریشههای آن به گذشتههای دور به فیلسوفانی همچون هگل2، کانت3، دکارت4 و جریانهایی چون انقلاب صنعتی و رنسانس باز میگردد - نوذری،. - 1379
یکی از مهمترین پایههای مدرنیسم پیدا شدن مفهوم انسان به عنوان موجودی است که دارای ذهن و ضمیر و همراه با فردیت و استقلال وجودی است که میتواند درباره خود و پدیدهها بیندیشد و آنها را بازشناسد. هنگامی که دکارت میگوید من میاندیشم، پس وجود دارم، از همین جا به نتایج هستی شناسی میرسد - رشیدی،. - 1381 عنصر مهم دیگر در مدرنیسم فاصله گرفتن از گذشتهها و دور شدن از سنت است. بدین ترتیب عنصر پیشرفت از عناصر مهم و اساسی در مدرنیسم میباشد. اما پست مدرنیسم چیست؟ در واقع پست مدرنیسم نوعی بازنگری به مدرنیسم است؛ مرور کردن آن آرمانهایی است که مطرح شد. پس در واقع پست مدرنیسم به به معنای بر فراز مدرنیسم ایستادن و آن را بازنگری کردن است. ژان فرانسوا لیوتار یکی از اندیشمندان پست مدرنیسم و از بنیان گذاران آن به شمار میآید - فرمهینی فراهان،. - 1383
پست مدرنیسم به همان اندازه که در نگاه فلسفی اجتماعی خود گسترده و در قسمت هایی مبهم می باشد در تعلیم و تربیت نیز دیدگاه منسجمی ندارد. ولی با این وجود می توان خطوط کلی تربیت را با توجه به آنچه که از دیدگاه متفکران این رویکرد بدست می آید، ترسیم کرد.از نکات مورد توجه پست مدرنیسم در عرصه تعلیم و تربیت ارج نهادن آنها به اقلیت های قومی، نژادی و جنسیتی و همچنین حمایت از تربیت چند فرهنگ گرا است - قادری وهمکاران،. - 1393
برنامه درسی پست مدرن:برنامه درسی پست مدرن بر مباحثی تأکید دارد که موجب افزایش آگاهی فرهنگی، تاریخی، سیاسی، بوم شناختی، زیبایی شناختی و الهیاتی می شود،بدین معنی که این نوع برنامه درسی به بافت و شرایط کلی حیات انسان متکی است. محتوای برنامه درسی باید به گونه ای باشد که افراد را در فرآیند »شدن« قرار می دهد. برنامه درسی باید به دنبال نوعی تربیت تحولی باشد که باعث شود معلمان و دانش آموزان در یک سفر اکتشافی و امیدواری به کشف، به بررسی مسائل بپردازند - همان منبع - .
×بیان مساله
جهان بینی پست مدرن به مربیان این اجازه را می دهد تا در مورد یک روش فرعی خارج از آشفتگی تعلیم وتربیت معاصر تخیل کنند که اغلب با خشونت،رکود برنامه درسی وارزشیابی زوال یافته توصیف می شود - فرمهینی فراهانی،. - 1383 به نظر پاتریک اسلاتری،پست مدرنیسم بهترین الگوی نظری را برای کشف وبررسی وبرنامه ریزی درسی ارائه می کند وزمانی تحقق می یابد که زمان به عنوان یک روند غیر خطی مورد بررسی قرار گیرد، جایی که ما از گذشته وآینده باخبر بوده وزمان حال ما غنی باشد تا بتوان به عنوان یک شاخص در طول حوادث،مجزا بودن،تحلیلی بودن وخاصیت وماهیتش را تعیین کرد - قادری وهمکاران،. - 1393
پاتریک اسلاتری معتقده ما نمی توانیم به آسانی بر بهبود روشهای برنامه درسی گذشته به منظور حل مشکلات پیچیده آموزش درمدرسه در هزاره جدید تکیه کنیم،ما باید دیدگاه یکپارچه تری نسبت به زمان وتاریخ داشته باشیم - همان منبع - . دیدگاه ویلیام دال در مورد پست مدرن در مورد برنامه درسی یک نمونه پست مدرن را در درک وپیشرفت برنامه درسی را ارائه می کند، اوبه بررسی سیستم های باز مربوط به کیهان شناسی پرداخته ویک ماتریکس آموزشی مشابه سیستم بسته ی افکار قرن هفدهم از جامعه پایدار وثابت پیشنهاد می کند - همان منبع - .
×تعریف برنامه ریزی درسی
برنامه ریزی درسی شامل سازماندهی یک سلسله فعالیت های یاددهی ویادگیری به منظور ایجاد تغییرات مطلوب د ررفتار یادگیرنده ها و ارزشیابی میزان تحقق این تغییرات است - یارمحمدیان. - 1389 برنامه ریزی درسی ا زلحاظ مفهومی اشاره به یک فرایند دارد که حاصل یا نتیجه ی آن برنامه ی درسی است.واژه ی برنامه درسی به معنای میدان مسابقه و یا فاصله و مقدار راهی است که افراد باید طی کنند تا به هدف مورد نظر دست یابند - فتحی واجارگاه . - 1392
