بخشی از مقاله
چکیده
در حوزه دین، جهانیشدن سوالات متعدد جدیدي را ایجاد کرده و رویکردهاي متفاوتی را برانگیخته است. جهانی شدن بهعنوان یک واقعیت از ابعاد مختلف در جوامع از جمله ایران، تاثیرگذار بوده است که دین و نهادهاي دینی یکی از آن حوزهها میباشد. اهمیت این موضوع در ایران به دلیل ماهیت مذهبی نظام حاکم، نقش رهبران دینی در تحولات سیاسی- اجتماعی ایران معاصر و اداره امور آن توسط آنان در حال حاضر دو چندان میگردد. محور اصلی پژوهش حاضر این سوال میباشد که:
»جهانی شدن چه تاثیري بر حیات دین در دنیاي معاصر داشته است؟« و کوشش می شود با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با بهرهگیري از منابع اسنادي، علاوه بر سوال اصلی، به سوالات فرعی طرح شده در زمینه تاثیر جهانی شدن بر ابعاد دین، هویت دینی، چالشهاي جدید ایجاد شده در حوزههاي مختلف مذهبی، چشماندازهاي موجود در نگرش به مذهب در فرایند جهانی شدن و نقش رسانههاي جمعی در فرصتها و تهدیدهاي جهانی شدن براي دین پاسخ داده شود.
بیان مسئله
موضوع جهانی شدن و پیامدهاي آن در سالهاي اخیر یکی از موضوعات مورد علاقه پژوهشگران شاخههاي مختلف علوم انسانی در ایران بوده است. شاید علت جذابیت موضوع و امکان انجام پژوهشهاي متنوع پیرامون آن، عدم اتفاق نظر در خصوص تعریف واژه، تاریخچه، معنا و ماهیت آن باشد. ولی صرف نظر از این اختلاف نظرها، جهانی شدن بهعنوان یک واقعیت از ابعاد مختلف در جوامع از جمله ایران، تاثیرگذار بوده است که دین و نهادهاي دینی یکی از آن حوزهها میباشد.
اهمیت این موضوع در ایران به دلیل ماهیت مذهبی نظام حاکم، نقش رهبران دینی در تحولات سیاسی-اجتماعی ایران معاصر و اداره امور آن توسط آنان در حال حاضر دو چندان میگردد. لذا با توجه به چنین پیشدرآمدي، محور اصلی پژوهش حاضر، این سوال میباشد که: جهانی شدن چه تاثیري بر حیات دین در دنیاي معاصر داشته است؟ علاوه بر سوال اصلی، سوالات فرعی زیر نیز مد نظر بودهاند:
- ابعاد دین از جهانی شدن چه تاثیري پذیرفتهاند؟
- آیا جهانیشدن سبب ایجاد نوعی همگرایی میان ادیان گردیده است؟
- آیا جهانی شدن چالشهاي جدیدي را در حوزههاي مختلف مذهبی و ملی بهویژه در کشورهاي اسلامی ایجاد خواهد کرد؟ در صورتی که پاسخ مثبت است چرا و چگونه این اتفاق رخ میدهد و این چالشها کدامند؟
- جهانی شدن چه تاثیراتی بر هویت دینی گذاشته است؟
- چشماندازها در نگرش به مذهب در فرایند جهانی شدن کدامند؟
- نقش رسانههاي جمعی در فرصتها و تهدیدهاي جهانی شدن براي دین چگونه است؟
هدف از نگارش مقاله، پاسخ به سوالات مطرحشده با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با بهرهگیري از منابع کتابخانهاي میباشد.
جهانی شدن
جهانی شدن اصطلاحی است که بیشتر در دهه 1990 در محافل علمی، سیاسی، اقتصادي و فرهنگی رواج یافت.
جهانی شدن، مرحلهاي است که از طریق آن، روابط اجتماعی و انسانی کیفیتی »بدون مرز« و »بدون زمان« به خود میگیرد؛ بهگونهاي که زندگی انسانها در سطح کره خاکی به مثابه مکانی واحد شکل گرفته و در نهایت با یک نوع نگرش و نگاه به زندگی، انسجام مییابد و به حیات خود ادامه میدهد. نتیجه این نوع نگرش به جهانی شدن، فروپاشی باورها و اعتقادات سنتی و قدیمی است
مفهوم جهانی شدن یعنی مشابهشدن، هم شکل شدن و یکسان شدن تمام جوامع موجود در کره خاکی. از این رو جهانی شدن هم به در هم فشرده شدن جهان و هم تراکم آگاهی نسبت به جهان بهعنوان یک کل دلالت دارد
به بیان ساده جهانی شدن در واقع به معناي گسترش مقیاس، رشد اندازه، سرعت یافتن، و تعمیق تاثیر فراقارهاي جریانات و الگوهاي تعامل اجتماعی است.
جهانی شدن حاکی از جابجایی یا دگرگونی در مقیاس سازماندهی انسانی است که جامعههاي دور دست را به یکدیگر متصل میکند و دسترسی به روابط قدرت را در مناطق و قارههاي دنیا گسترش میدهد
جهانی شدن به تعبیر گیدنز1 پدیده اي است که زمان و مکان - تاریخ و جغرافیا - را سریعتر منتقل میکند و سبب تشدید روابط اجتماعی میگردد
دیوید هاروي2 نیز به این واقعیت اشاره دارد که جهانی شدن تجربه متحول ما از زمان و مکان، یا تراکم زمانی- مکانی را توصیف مینماید .زمان و مکان، یا تراکم زمانی- مکانی را توصیف مینماید
