بخشی از مقاله
چکیده
نظام تقسیمات کشوری بستر شکل دهی به فضای سرزمینی و تقسیم سرزمین به واحدهای کوچکتر سیاسی - اداری و واگذاری اختیارات به آنها جهت مدیریت بر مناطق مختلف کشور است. در این پژوهش توصیفی با تحلیل روند تاریخی سده اخیر فرآیند تقسیمات کشوری استان لرستان مشخص شد که از نظر سازماندهی سیاسی فضا و تقسیمات کشوری، سطوح سلسله مراتب استانی - شهرستانی قلمروهاینسبتاً ثابت و پایداری داشته و با توجه به شاخص جمعیت ارتقاء سطح یافته اند. بیشتر شهرهای استان لرستان جمعیتی کمتر از 10000 نفر داشته و فاقد شاخص های تعریف شده نقاط شهری می باشند. به نظر می رسد استان لرستان در اجرای طرح جامع تقسیمات کشوری جایگاه خود را محفوظ داشته و کمترین تغییرات را در محدوده خود شاهد باشد.
مقدمه
تقسیم قدرت بین مرکز و نواحی پیرامون کشور به منظور اداره بهینه سرزمینی هر واحد سیاسی است. قدرت هر حکومتی به طور افقی و بر سرزمین جریان پیدا می کند. لذا هر حکومتی برای اداره قلمرو سرزمینی خود ناگزیر است کشور را به واحدهای کوچکتر تقسیم کند تا بتواند زمینه اعمال حاکمیت و ارائه خدمات عمومی آن را به کار گیرد و ایفای نقش نماید. دولت ها از نظر اداری - سیاسی، قلمرو کشور را به واحدهای کوچک تر تقسیم می کند. محدوده کشور در نقاط روستایی به آبادی و در نقاط شهری به شهر و در شهرهای بزرگ به محله، ناحیه و منطقه تقسیم می شود. این نظام سلسله مراتبی اداری را تقسیمات کشوری می نامند که در هر کشوری با در نظر گرفتن سابقه تاریخی،فرهنگ،شرایط جغرافیایی،اقتصادی و سیاسی و متغیرهای دیگر متفاوت است.
موقعیت جغرافیایی
استان لرستان یکی از استانهای غربی ایران است که در میان رشته کوههای زاگرس قرار دارد. از شمال به استان های مرکزی و همدان، از غرب به استان های کرمانشاه و ایلام، از جنوب به استان خوزستان و از شرق به استان های اصفهان و چهارمحال و بختیاری محدود می گردد. موقعیت ریاضی آن بین 46 درجه و 51 دقیقه تا 50 درجه و 3 دقیقه طول شرقی و 32 درجه و 37 دقیقه تا 37 درجه و 12 دقیقه عرض شمالی واقع شده است. حداکثر درازای استان از غرب به شرق با مسافتی بالغ بر 338 کیلومتر و بیشترین عرض آن از شمال به جنوب حدود 201 کیلومتر می باشد. این استان 28294 هزار کیلومترمربع مساحت و بیش از یک میلیون و هفتصد و پنجاه هزار نفر جمعیت دارد که 1/7 درصد از مساحت کشور و 2/3 درصد از جمعیت کشور را در بر می گیرد. تراکم نسبی جمعیت لرستان نسبت به تراکم کل کشور بالاتر است. این تراکم در کشور 46 نفر و در لرستان 62 نفر در کیلومترمربع بوده است.
روش تحقیق
روش پژوهش ، توصیفی - تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای - اسنادی است. سعی شده است تا از آخرین آمار و اطلاعات رسمی منتشر شده در تحلیل ها بهره گرفته شود. لذا اطلاعات استخراج شده در قالب جدول تنظیم شده اند.
مبانی نظری
سازماندهی سیاسی فضا، تقسیم بندی یک پهنه سرزمینی بر اساس عوامل مختلف محیطی،اجتماعی،سیاسی و اقتصادی به منظور مدیریت بهینه سرزمین و بهره برداری مطلوب از منابع است. سطح اختیارات و قدرت تصمیم گیری و کارکرد مبانی درون کشوری تا حد زیادی تابع نوع دولت و سیستم سیاسی سطح ملی می باشد.
دولت ها برای اداره سرزمین و اعمال حاکمیت خود ناگزیر از سازماندهی سیاسی قلمرو خود هستند. تقسیمات کشوریدر ایران از تشکیل اولین حکومت سرزمینی تا زمان پهلوی عمدتاً بر اساس محدوده های قومی ، فرهنگی و تاریخی بوده است که در شیوه متمرکز امروزی با وضع قوانین بر اساس شاخص های تراکم جمعیت شکل گرفته است. در ایران از حیث سطوح سلسله مراتبی، استان به عنوان یک ناحیه سیاسی اداری در سطح اول و در راس قرار دارد.
پیشینه تاریخی سازمان سیاسی فضا استان لرستان در یک قرن اخیر
قبل از مشروطیت، تقسیمات کشوری مبتنی بر خواست دولتمردان و شامل ایالات و ولایات بود. مشروطه زمینه های تغییرات اجتماعی و سیاسی را فراهم آورد. می توان گفت نظام جدید تقسیمات کشوری ایران در متمم قانون اساسی مشروطه ریشه دارد که طی آن تقسیمات کشوری قانونمند شد 1286 - شمسی - و قانون ایالات و ولایات در مجلس شورا به تصویب رسید. بر اساس این قانون کشور به چهار ایالت و دوازده ولایت تقسیم شد. استان لرستان در مرتبه ولایت قرار داشت. بر اساس قانون مذکور، سلسله مراتب تقسیمات کشوری شامل ایالت،ولایت، بلوک و ده بود
