بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به آنکه رسانهها، مهمترین رکن ارتقای دانش محیط زیستی در جامعه بوده و تعیینکننده مسیر، افکار و فرهنگ در تمام سطوح زندگی و همچنین رفتار انسانها در حفاظت از محیط زیست میباشند و با دادن اطلاعات زیست محیطی به سطوح مختلف جامعه متناسب با نیاز هر قشر جامعه، القا و نهادینه کردن این اطلاعات موجب تغییر رفتار و گسترش فرهنگ محیط زیستی جامعه میشوند. پژوهش حاضر به تحلیل محتوای برنامههای شبکه 5 استان لرستان با تاکید بر مباحث زیست محیطی میپردازد.
روش تحقیق از نظر استراتژی ترکیبی - توصیفی- کیفی - و از نظر مسیر اجرا تحلیل محتوای کمی و کیفی و از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه جمعآوری دادهها، اسنادی و از نظر زمان مورد بررسی حال نگر و از نظر دوره زمانی مقطعی می باشد. جامعه آماری این تحقیق عبارتند از برنامههای پخش شده با موضوع محیط زیست در طول دوره شش ماه - فصل زمستان سال 92 و فصل بهار سال - 93، نتایج این تحقیق نشان میدهد یکی از مهمترین روشهای فرهنگ سازی حفاظت از محیط زیست بهرهگیری از مستندهایی با موضوع حفاظت از طبیعت و محیط زیست با نکتههای مهم آموزشی است.
.1 مقدمه
لزوم بقای حیات و ارتقاء سطح زندگی انسانها ایجاب مینماید تا آنان از "رابطه خود با محیط زیست" آگاه بوده و ارزشها و دیدگاههای لازم را برای حفاظت و بهبود آن در خود بپرورانند. در این میان ناآگاهیها و پایین بودن سطح فرهنگ عمومی از جمله موانع بر سر راه حفظ محیط زیست به حساب میآید. به همین منظور میتوان به نقش برنامههای آموزشی برای ارتقاء سطح آگاهی ها در بین افراد اشاره نمود. آموزش محیط زیست فرایندی است که به گسترش اطلاعات افراد در زمینه اثرات ناشی از فعالیتهای بشر بر محیط زیست کمک میکند و این مسئله موجب ترغیب افراد به حفظ محیط زیست و بهبود کیفی شرایط زیستمحیطی هنگام تقابل نیازهای بشری و محیط زیست میگردد. آموزش محیطزیست به منظور ترویج دانش زیست محیطی و حساسیتزایی در افراد یک فرآیند ساختاری گام به گام است.
بروز معضلات زیست محیطی و روند فزایندهی آن، موضوع بحث بسیاری از صاحبنظران علوم اقتصادی و اجتماعی است. افزایش خطر ابتلا به بیماریها، مشاجرات عمومی دربارهی تنزل امنیت غذایی و بالا رفتن سطوح آلودگی و انحطاط محیط زیست، چالشهای فراروی جوامع است. آنچه در این زمینه قابل تأمل است نقش و اثری است که نظامهای آموزشی در آموزش رفتارهای زیست محیطی در کاهش این بحرانها دارند. اهداف اصلی آموزش بالابردن سطح تعقل، دانش و اخلاق در افراد و افزایش سطح مسئولیت پذیری آن ها در جامعه میباشد.
رسانه ابزاری برای ارتباط است و تلویزیون به عنوان یک وسیله ارتباطی جنبه های گوناگون خبری، تفریحی، فرهنگی و آموزشی دارد که از سایر رسانهها نافذتر است. در مواجهه با رسانهها دو دسته رویکرد نظری اساسی وجود دارد. دسته اول، رویکرد رسانه محور است که اصالت را به رسانه داده و آن را منشاء تحول میدانند. دسته دوم، رویکرد مخاطب محور است که اصالت را به مخاطب داده و وجود رسانه را به واسطه پاسخ به نیازهای مخاطب میداند. با توجه به اثر بالای برنامههای تلویزیون بر مخاطب عام، میتوان آنها را با رویکرد رسانه محور بررسی کرد.
در این رویکرد نظریههای تزریقی - - Hypobemicneedle، برجسته سازی - - Agenda-setting theory و وابستهسازی مطرح است .در نظریه تزریقی رسانه با ارایه پیام، حکم سرنگ بزرگی دارد که پیام را به ذهن مخاطب تزریق میکند .در نظریه برجستهسازی، تاکید برآن است که آن چه در افکار و آراء ادارهکنندگان رسانه وجود دارد، درقالب پیامهای رسانهای آشکار و به مخاطب ارائه و باعث باور آنان میگردد. براساس نظریه وابستهسازی همانطور که مردم به آب و هوا و غذا نیاز دارند، به رسانه هم نیازمندند
رسانهها، مهمترین رکن ارتقای دانش محیط زیستی در جامعه میباشد. امروزه در تمام جهان رسانهها تعیینکننده مسیر، افکار و فرهنگ در تمام سطح زندگی و همچنین رفتار انسانها در حفاظت از محیط زیست میباشند. رسانهها با دادن اطلاعات محیط زیستی به سطوح مختلف جامعه متناسب با نیاز هر قشر جامعه، القا و نهادینه کردن این اطلاعات موجب تغییر رفتار و گسترش فرهنگ محیط زیستی جامعه میشوند.
امروزه مسئله محیط زیست یک موضوع جهانی است و این مهم بدون حضور و کمک رسانهها امکانپذیر نیست. رسانهها با منعکس کردن نقاط ضعف و عملکرد هر سازمان یا اداره میتوانند افکار عمومی را نسبت به آن مسایل حساسکند و مسئولین نیز با توجه به اینکه رسانه انعکاس دهنده فعالیتهای آنهاست، نسبت به جبران کمبودها اقدام کنند.
به نظر »هارولد لاسول« پژوهشگر و نظریه پرداز آمریکایی علوم ارتباطات، »تحلیل محتوا، کمیسازی محتوای مورد انتقال پیامها است.« بنا به تعریف »برنارد برلسون«، پژوهشگر آمریکایی علوم رفتاری، تحلیل محتوا تکنیکی تحقیقی است که برای تشریح عینی، منظم و مقداری محتوای آشکار ارتباطات به کار میرود. تکنیک تحلیل محتوا، بررسی و تجزیه و تحلیل منابع نوشتاری، گفتاری و تصویری از هر نوع را مد نظر دارد و کوششی است در جهت کشف و تفسیر و تحلیل پیام مستتر در منابع. این تکنیک وسیلهای است که محقق به کمک آن میکوشد تا محتوای پیامهای ارتباطی را از طریق تجزیه و تحلیل منظم، عینی و کلی تعیین کند و تکنیکی کمی برای تفسیر و تعیین منابعی است که به طور معمول کیفی به حساب میآیند.
پژوهش حاضر به تحلیل محتوای برنامههای شبکه 5 استان لرستان با تاکید بر مباحث زیست محیطی میپردازد و در ادامه به دنبال پاسخ برای سئوالات زیر می باشد:
سهم هر کدام از رویکردهای علمی، فرهنگی و آموزشی در پخش برنامههای محیط زیستی به چه میزان میباشد؟ جدول زمانی و مدت پخش مباحث محیط زیستی در شبکه پنجم استان لرستان متناسب میباشد؟ محوریت اینگونه برنامهها برای هر یک از کارشناسان، مجریان و گزارشگران در پخش به چه نسبتی است؟ و در آخر بین پخش این نوع برنامهها و پوشش رده سنی بینندگان تناسب وجود دارد؟
.1-1 پیشینهی تحقیقات
غلامرضا خوشفر - 1387 - آموزش را پلی برای توسعه میداند. هر چه این پل مستحکم تر و بر اساس اصول و فنون علمی طرح-ریزی شده باشد استوارتر است. آموزش در تمام جنبهها اعم از رسمی، غیر رسمی، تخصصی، منظم و یا غیرمنظم یکی از راههای رسیدن به توسعه پایدار است. آموزش موثرترین ابزار و شیوه افزایش آگاهی فرد در مواجهه با مسائل و معضلات جامعه است. آگاهی و درک عمومی افراد به حرکت در آورنده تغییرات مثبت پایدار در محیط زیست است. آموزش خود یک هدف نیست بلکه ابزاری کلیدی برای یادگیری است که به وسیله آن مهارتها، عادات، دانش، نگرش، رفتار و به طور کلی شیوه زندگی افراد تغییر کرده و در نهایت موجب تغییر یا تعدیل در رفتار می شود.
یعقوب علیپور - 1374 - بر این نکته تاکید میکند که امروزه، با گسترش روز افزون رسانههای جمعی و الکترونیکی از یک طرف و فرایند ارتباطی بین رسانهها و جوامع، از طرف دیگر، وسایل ارتباط جمعی بیش از هر زمان دیگری تحت مطالعه و تحلیل محتوا قرار دارند. این بررسیها حاکی از اهمیت و نقش رسانهها به عنوان یک منبع مهم اطلاعرسانی و نهاد اجتماعی است و دلایل بررسی و مطالعه رسانهها به طور اجمالی عبارتند از: رسانههای همگانی در سطح جامعه جایگاهی را اشغال کردهاند که در آن، مسائل و امور عمومی، چه در سطح ملی و چه در سطح بینالمللی مطرح میشوند. رسانههای همگانی همچنین دارای جایگاهی هستند که جریان فرهنگی و اشکال متفاوت هنری و نمادین، از طریق آنها ریشه میدواند و توسعه مییابد.
