بخشی از مقاله
چکیده:
هدف از پژوهش حاضر تحلیلی بر مدیریت راهبردی سلامت الکترونیک با رویکرد مولفههای تولید علم درحوزه پزشکی از راه دور - تله مدیسین - است. در این پژوهش که از نوع مطالعات علم سنجی می باشد، کلیه پروانه های ثبت اختراع و تولیدات علمی حوزه پزشکی از راه دور از پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس در بازه زمانی 2017-2000 بازیابی و تحلیل گردید.
برای بازیابی مقالات کلیدواژه های telemedicine، telehealth و telecare در فیلد چکیده، عنوان و کلیدواژه با ترکیب نام کشور به ترتیب Iran، Japan و Turkey، Egypt، Malaysia، Lebanon، Singapore و Saudi Arabia مورد جستجو قرار گرفتند. به منظور تحلیل مقالات و ثبت اختراعات بازیابی شده از نرم افزارهای علم سنجی و اکسل استفاده گردید.
مهمترین یافته های به دست آمده حاکی از این بود که کشور ژاپن بیشترین استناد و تعداد مقاله را در حوزه پزشکی از راه دور طی سالهای 2000 تا 2017 دارد. کشور مالزی با 219 مقاله در رتبه دوم و کشور لبنان با 23 مقاله کمترین تعداد تولیدات علمی را در این زمینه داشته است. از نظر استناد، کشور سنگاپور در رتبه دوم قرار دارد و کشور لبنان کمترین تعداد استناد را دریافت کرده است. در حوزه تله مدیسین کشور ژاپن 57 ثبت اختراع در این حوزه ثبت کرده است.
مجموع چنین به نظر میرسد با سرمایهگذاری در زمینه مطالعه و تحقیق در حوزه پزشکی از راه دور و اجرای تحقیقاتی گوناگون در محیطهای واقعی میتوان از مزایای این تکنولوژی بی نظیر در راستای افزایش کیفیت وکمیت خدمات ، افزایش دسترسی به خدمات سلامت، کاهش هزینههای سلامت برای مردم و دولت و سایر مزایای بالقوه پزشکی از راه دور استفاده کرده و بدینوسیله به اهداف آرمانی عدالت در سلامت، ارتقاء سلامت و کیفیت زندگی و نهایتا افزایش امید به زندگی نزدیک شد.
مقدمه
در جهان امروز پیشرفت و توسعه کشورها بر مبنای علم و دانش استوار است. پژوهش و تولید علم و فناوری از مهمترین عناصر رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، صنعتی و سیاسی کشور به حساب میآید. توفیق در این زمینهها در صورتی محقق میشود که در برنامهریزیهای هدفمند و کلان کشور، توجه مناسبی به امر پژوهش و فناوری صورت پذیرد . تاکنون کشوری در جهان دیده نشده است که بدون توسعه همه جانبه علمی به توسعه اقتصادی و صنعتی برسد.
بنابراین لازم است پژوهش و فناوری به عنوان یک مسأله حیاتی و نیروی محرکه پیشرفت و توسعه پایدار و رسیدن به رفاه و استقلال واقعی جامعه در اولویت قرار گیرد. امروزه انجام پژوهش به ویژه در حوزه سلامت به عنوان محور توسعه پایدار، یکی از ارکان رشد جامعه بشری به شمار میآید.
در این میان دانشگاههای علوم پزشکی به عنوان اصلیترین سازمان متولی سلامت و مجری خدمات مختلف و متعدد سلامت و هم چنین مراکز تحقیقاتی به عنوان بستر تولید دانش برای پاسخگویی به نیازهای روز افزون ایجاد شده در حوزههای سلامت و رفاه و دگرگونیهای ساختار اجتماعی، ناگزیرند برنامههای راهبردی خود را متناسب با شرایط حاکم ، قابلیتها و توانمندیها و متناسب با دانش روز دنیا تدوین نمایند و بدین ترتیب نیل به بهرهوری از منابع را در پیشبرد اهداف متعالی سازمانی خود ، تضمین نمایند
تغییرات درونی نظامهای سلامت و تحول دیدگاه بیماری نگر به سلامت نگر، فردی نگر به جامعه نگر در سالهای اخیر و پیشرفت چشمگیر فناوری اطلاعات در جهان، فکر استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در ارتقاء کیفیت خدمات سلامت را به دنبال داشته است .
مزیتهای ذاتی این پارادایم نوظهور از جمله افزایش کیفیت مراقبتهای بهداشتی- درمانی، کاهش خطاهای پزشکی، کاهش هزینههای بهداشتی درمانی، افزایش شفافیت و کارایی سیاستگزاریها در زمینه نظام سلامت، افزایش و تسهیل دسترسی مناطق دورافتاده و روستایی به خدمات سلامت، ارتقا ارتباطات میان متخصصان خدمات سلامت و ارائه مشاوره از راه دور به خصوص در شرایط اورژانس مانند وقوع حوادث و بلایا، افزایش دسترسی به اطلاعات و منابع روزآمد علوم پزشکی برای متخصصان ارائه کننده خدمات سلامت به ویژه افرادی که در مناطق روستایی و دورافتاده هستند و در نهایت گسترش دسترسی به این نوع خدمات باعث شده که فناوری اطلاعات جایگاه خود را به عنوان ابزاری اساسی در بخش بهداشت و درمان نهادینه کند و سیاستگذاران بخش سلامت را وادار به پذیرش نظام سلامت مبتنی بر فناوری اطلاعات کند
ظرفیتهای قابل استفاده فناوریهای اطلاعات و ارتباطات برای بهبود ارایه خدمات سلامت به طور فزایندهای درحال شناخته شدن است . امروزه سازمانهای مراقبت سلامت با فناوری جدیدی به نام پزشکی از راه دور مواجهند که کانالهایی را برای همکاری ، آموزش و مشاوره از راه دور ایجاد می نماید . این فناوری حوزه تلاقی تکنولوژی اطلاعات وارتباطات راه دور بوده و بخشی مهم از مجموعه تحولاتی است که می توانند بزرگترین تاثیرات را روی سیستم ارائه خدمات و افزایش دسترسی به خدمات سلامت بگذارد. رویای محقققین، بودن پزشکی از راه دور به عنوان یکی از بلوکهای ساختاری مهم در برنامه ریزی استراتژیک سازمانهای سلامت است
امروزه مدیریت سازمانها بویژه سازمانهای بهداشتی درمانی، به چیزی بیش از برنامههای سنتی نیاز دارد. مفروضات برنامه ریزیهای سنتی پاسخگوی نیازهای درحال تغییر و سیستمهای پیچیده مدیریت در بخش بهداشت و درمان و آموزش پزشکی نیست
در کشور ما نیز بهداشت و درمان به عنوان یکی از بخشهای زیربنایی به منظور نمایان ساختن اثرات فناوری اطلاعات و ارتباطات در ارتقاء همه جانبه امور سلامت راهبردهایی را در قالب طرح استراتژیک ملی توسعه کاربردی فناوری اطلاعات و ارتباطات بهداشتی مطرح کرده و مواردی همچون نداشتن هدف مشخص از بکارگیری فناوری جدید، بسنده کردن به ورود ظاهری فناوری ها و عدم شناخت کافی قابلیتهای فناوری اطلاعات را به عنوان نقاظ ضعف موجود در کشور بیان نموده است .
علاوه بر این فعالیتهای مربوط به توسعه علم، فنآوری و نوآوری، به عنوان پیشرانهای اصلی بهرهوری و رشد اقتصادی محسوب میشود و به طور چشم گیری به توسعه اقتصادی و بهبود سطح زندگی جوامع یاری میرساند. بر این اساس، دولتها و سازمانهای بین المللی، همواره با بهره گیری از شیوههای مختلف و در ابعاد گوناگون، سنجش و ارزیابی علم، فن آوری و نوآوری را در دستور کار خود قرار میدهند
با توجه به آنچه در مورد نقش و اهمیت پژوهش و تولید علم و فناوری به عنوان مهمترین عناصر رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، صنعتی و سیاسی کشور بیان شد، نتایج مقایسه تولیدات علمی حوزه پزشکی از راه دور در کشور ایران با سایر کشورهای منظقه خاورمیانه مورد بررسی قرار گرفت، دلیل مقایسه ایران با این کشورها این است که از اصلی ترین رقبای ایران بر اساس سندچشم انداز 1404 می باشند و براساس یکی از اهداف این سند کشور ایران در پی دست یافتن به جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه دربین کشورهای خاورمیانه و آسیای میانه با تاکید بر جنبش نرم افزاری و تولید علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادی، ارتقاء نسبی سطح درآمد سرانه و رسیدن به اشتغال کامل است. علاوه بر آن برای مقایسه ایران با برخی از کشورهای بیشتر توسعه یافته آسیایی، محقق به ارائه آمار مربوط به این کشورها نیز پرداخته است .
روش کار
در این پژوهش که از نوع مطالعات علم سنجی می باشد، کلیه پروانه های ثبت اختراع و تولیدات علمی حوزه پزشکی از راه دور از پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس در بازه زمانی 2017-2000 بازیابی و تحلیل گردید. برای بازیابی مقالات کلیدواژه های telemedicine، telehealth و telecare در فیلد چکیده، عنوان و کلیدواژه با ترکیب نام کشور به ترتیب Iran، Japan و Turkey ، Egypt، Malaysia، Lebanon، Singapore و Saudi Arabia مورد جستجو قرار گرفتند. به منظور تحلیل مقالات و ثبت اختراعات بازیابی شده از نرم افزارهای علم سنجی و اکسل استفاده گردید.
یافته ها
تجزیه و تحلیل یافتهها نشان داد، کشور ایران در طی سال های 2000 تا 2017 ، 137 مقاله در پایگاه اسکوپوس در حوزه تله مدیسین منتشر کرده است. بیشترین تعداد مربوط به سال 2016 با 25 مقاله و کمترین آن مربوط به سال 2001 با یک مقاله می باشد.
براساس نمودار 1 ، بیشترین تعداد مقاله مربوط به حوزه پزشکی و کمترین آن مربوط به حوزه ریاضیات است. از بین دانشگاههای تولید کننده مقاله، دانشگاه علوم پزشکی تهران بیشترین مقاله را منتشر نموده و دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در رده 9 قرار دارد. همچنین براساس اطلاعات به دست آمده از پایگاه اسکوپوس، ایران در حوزه تله مدیسین هیچ ثبت اختراعی در بین سال های مورد بررسی ندارد. در مجموع، 137 مقاله ایندکس شده در پایگاه اسکوپوس 653 استناد دریافت کردهاند که بیشترین آن مربوط به سال 2016 با 152 استناد است - نمودار - 2 در این میان پراستنادترین مقاله با عنوان Energy efficiency and reliability in wireless biomedical implant systems مربوط به دانشگاه یزد با 45 استناد می باشد.
نمودار :1 توزیع فراوانی مدارک تولید شده در موضوع تله مدیسین براساس حوزه موضوعی در کشور ایران
بررسی اطلاعات مربوط به کشور ترکیه نشان داد، این کشور در طی سال های 2000 تا 2017، 106 مدرک در پایگاه اسکوپوس نمایه کرده است. بیشترین این تعداد مربوط به سال 2016 با 17 مقاله میباشد. پراستنادترین مقاله مربوط به سال 2004 بود که 204 استناد دریافت کرده است. کل استنادات 754 استناد می باشد. بیشترین تعداد استناد نیز مربوط به سال 2016 با 130 استناد است. حوزه موضوعی پزشکی بیشترین درصد مقالات را دارد 50 - درصد -
