مقاله تحلیلی بر کاربردهای مدیریتی مدل های رویشی جنگل

بخشی از مقاله

چکیده

یک مدل حالتی انتزاعی از جهان واقعی است. مدلهای رویشی جنگل، بیانگر سیستم رویشی بوده که بازتابی از قسمت واقعی مجموعهای کاملند. در این مدلها سعی میشود رابطهها بین مشخصهها و عاملهای موثر بر رویش و تأثیر متقابل آنها بر یکدیگر تا حدامکان بهطور دقیق بیان شود. مدلهای رویشی جنگل چکیدهای از ساختار توده جنگلی و فرآیندهایی که در رویشگاه در حال رخ دادن هستند را رصد میکنند و آنها را در جهت اهداف خاص مدیریتی رهنمون میکنند. مدلسازی رویش جنگل، پیچیدگیهای سیستم جنگل را سادهتر کرده و قدرت پیشبینی براساس اصول علمی را دارا میباشند و اتخاذ گزینههای متعدد و مناسب تصمیمگیری را برای مدیران جنگل فراهم میآورند.

-1 مقدمه

مدل خلاصهای از واقعیت جامعه مورد مطالعه است، مدل سازی یکی از تکنیک های ذهن بشر است که نه تنها برای اهداف علمی بلکه برای انجام امور روزمره بشر به دفعات مورد استفاده قرار می گیرند. به طور کلی مدل سازی یعنی شبیه سازی یک محیط با اندازه های متفاوت از محیط واقعی موجود که آینده ی آن سیستم را پیشبینی میکند. مدلسازی بدین جهت صورت میگیرد که پیچیدگی های سیستم را تسهیل کرده و با جمع بندی اطلاعات گردآوری شده اقدام به شبیهسازی سیستم برای آینده با تلفیق اطلاعات موجود کند که به جهان واقعی شباهت داشته باشد.

رویش به افزایش یک یا چند مشخصه منحصر بفرد در یک توده جنگلی که در طول یک دوره یا پریود خاص رخ داده است گفته می شود و محصول اندازه نهایی مشخصه در طول آن دوره یا پریود زمانی می باشد. مدلهای رویشی بازتابی از واقعیات جنگل هستند در این مدلها سعی میشود رابطه بین عوامل مختلف موثر بر رویش و تأثیر آنها بر یکدیگر به طور دقیق بیان شوند. مدلها به دو دسته مدل های توضیح دهنده و مدل های تصمیم گیرنده تقسیم میشوند و مدل های رویشی متعلق به مدل های توضیح دهندهاند - نمیرانیان، 1385 ، صفحه. - 355 مدل های رویشی، رابطه بین پارامتر های مختلف و تغییرات آنها در طول زمان را بررسی می کنند، این مدل ها را می توان برای تک درخت و یا یک توده جنگلی تهیه کرد.

تعیین موقعیت و اندازه یک مشخصه از توده نظیر حجم، تعداد در هکتار، میزان مرگ و میر و رویش از جمله عامل هاییاند که به وسیله مدلهای رویشی یا مدلهای پیش بینی کننده محصول انجام و استفاده می شوند. مدل های رویشی علاوه بر بیان وضعیت فعلی توده یا تک درخت، اندازههای مشخصه های مختلف آن را در زمان آینده و یا حتی پارامتر های آماری توزیع احتمالی را که از آن برای نمایش دادن پراکنش در طبقات قطری و یا ... استفاده شدهاند، را نیز پیشبینی میکنند. در این مقاله سعی شده است با تحلیل انواع مدلهای رویشی جنگل کاربرد آنها در مدیریت پایدار جنگل بیان گردد.

-2 انواع مدلهای رویشی جنگل

.1-2 جداول محصول

ایده مدل سازی رویشی توده ها برای استفاده در ارزیابی، طراحی و به کارگیری عملیات های مختلف جنگل داری به دویست سال پیش باز می گردد که ابتدا با تجزیه و تحلیل جداول محصول که اندازه های یک توده را در کلاس های مختلف سنی نشان می دادند آغاز گردید. جداول محصول، مدل های پرورشی اند که در اثر پژوهش های طولانی برای گونه ای خاص و رویشگاهی مشخص، تهیه میشوند.

یک جدول محصول با توجه به مراحل تکاملی یک توده همسال از گونه ای مشخص در طی سنین مختلف پایه ریزی شده و بیشتر به صورت یک مدل است. بنابراین جداول محصول مدل هایی پرورشی، مخصوص توده هایی همسال که از گونهای خالص به وجود آمدهاند هستند. استفاده از داده های جدول محصول، بستگی به این دارد که به طور دقیق عامل هایی را که برای وارد شدن به جدول لازم است - مثل گونه، سن، درجه حاصلخیزی، درجه تراکم - شناخته و بدانیم که از جدول چه استفادهای میخواهیم ببریم.

جدول محصول مخصوص هرگونه درختی نیز به طور معمول براساس درجه حاصلخیزی رویشگاه به چند طبقه دستهبندی میشود به همین دلیل برای استفاده از آنها باید بتوانیم حاصلخیزی رویشگاه را در مرحله اول تعیین کنیم. مشخصه ای که در اکثر موارد برای درجه بندی حاصلخیزی رویشگاه از آن استفاده می کنند، ارتفاع متوسط غالب توده در یک سن مشخص است، بنابراین واضح است که برای وارد شدن به جدول باید بتوانیم سن توده و ارتفاع متوسط غالب توده را مشخص کنیم.

جدول محصول و منحنی محصول

احتمال اینکه جداول محصول به صورت طبیعی وجود داشته باشند اندک است. با توجه به نوع جنگلهای کشورمان - ناهمسال و آمیخته - در ایران جداول محصول وجود ندارد.

.2-2 مدلهای توزیع فراوانی

در گذر به سمت سیستمهای مختلف تنک کردن، تقاضاهای جنگلداری نیز عوض شد، در نتیجه اهمیت انتقال به سمت توزیع اندازه کلاسهها در عوض به دست آوردن میانگین حجم توده مطرح گردید؛ این موضوع در دهه 1960 منجر به توسعه مدلهای رویشی به این سمت شد که علاوه بر برآورد میانگین حجم توده، توزیع فراوانی حجم تک درختان نیز مورد توجه قرار گیرد، که این مهم از طریق پیشرفت مدلهای توزیع فراوانی و ارزیابی این مدلها فراهم میگردد.

این مدلها فراوانی تعداد در کلاسهای قطری را مشخص میکند، مثلاً با پیشبینی درجهبندی کندهها میتوان درآمد بالقوهای که از توده جنگلی فراهم میآید را برآورد نمود. مدلهای توزیع فراوانی تعداد درخت، نیازمند به اندازهگیری قطر اولیه و توزیع فراوانی آن در سال اول می باشد، که براساس این اندازهگیری، مدل، توان تعیین تغییرات فراوانی قطر از سال اول تا سال n را در دورههای چرخش زمانی خاص دارا میباشد.