بخشی از مقاله
چکیده
مقاله حاضر به بررسی نقش ویژگیهای ژئومورفولوژیکی ساحلی بندر انزلی تا شعاع 60کیلومتری از خط مرزی بهمنظور درک قابلیتها و محدودیتهای پدیدهها و عوارض ژئومورفولوژی در امور دفاعی و امنیتی به کمک مدل تحلیلی SWOT می پردازد. در این تحلیل سواحل شهرستان بندر انزلی ازنظر تنگناها و مقدورات دفاعی و امنیتی در مقابل جبهه متجاوزین به 3 واحد ژئومورفولوژی کوهستان، تپهماهور و کمعمق دریایی افراز گردیده است.
مشخصه ارتفاعات بندر انزلی ،پوشش جنگلی آنها بوده و دارای حداقل برون زد سنگی هستند. این لند فرم به علت داشتن شیب بالای 20 درصد حرکت ادوات چرخدار و شنی دار را در این منطقه با مشکل مواجه میکند. مخروطه افکنه ها که از نوع لند فرم تپهماهور در بندر انزلی هستند، در دامنه ارتفاعات جنوب تالاب انزلی رخنمون دارند.
یکی از اشکال خاص مناطق ساحلی بندر انزلی ،تپه های ماسه ای عرضی است که به موازات خط ساحلی توسعه یافته اند. لند فرم کانال و بستر رودخانه در بندر انزلی، غالباً دارای اشکال پیچانرودی بسیار پیشرفته است. با توجه به اینکه بیشتر سواحل این منطقه از نوع سواحل غیر مستحکم زیستی و غیر زیستی می باشند. سواحل شهرستان بندر انزلی برای انجام عملیات نامنظم بر علیه نیروهای متجاوز مناسب می باشد.
-1 مقدمه
ژئومورفولوژی عبارت است از مطالعهی سیستماتیک و بینرشتهای لندفرمها و مناظر آنها و نیز شناسایی فرایندهای درونی و بیرونی کره زمین که اشکال را خلق کرده و آنها را تغییر میدهد تعریف نمود
این رشته شامل مطالعه تمامی چشم اندزهای ژئومورفیک مانند لندفرمهای خشکی،جزایر،بستر دریا و اقیانوسها،رودخانهها،سواحل،یخچالها و ... رادر برمیگیرد
یکی از بخشهای مطالعاتی در ژئو مورفولوژی،مطالعات ژئومورفولوژی ساحلی است که بافرم،منشأوتوسعه از ویژگیهای دریا و خشکی،سروکاردارد.
طول ساحل باید برایعملیات نیروهای آبی و خاکی که معمولاً در حد یک گردان زمینی هستند، مناسب باشد. بااینحال ممکن است برحسب موقعیتهای تاکتیکی به تشکیلات بزرگتر و کوچکتر نیاز باشد. سواحل ایدئال سواحلی هستند که آبهای نزدیک ساحل برای تردد کشتی به حد کافی عمیق باشند، برای دسترسی نهایی به این سواحل باید آبراهها عاری از هرگونه پشته ماسهای، جزایر مرجانی، سکوی دریایی و . . . باشند، شیب ساحل طوری باشد که کشتیها و قایقهای آبیخاکی بتوانند پس از آمدن به خشکی، سربازان و محمولهها را در نزدیکترین خط مد پیاده نمایند، بستر و ساحل استحکام کافی برای حرکت وسیله نقلیه چرخدار و شنیدار را داشته باشند، در خشکی باید راههای خروجی متعدد با ظرفیت ترابری زیادی از ساحل به اولین اهداف نظامی، وجود داشته باشد.
در سواحل ماسهای و مسطح، شیبراههایی دسترسی به دریا ملایم است ولی سواحل صخرهای شیب تندی دارند. سواحل مسطحی که ماسه خشک و لغزان دارند، برای حرکت کامیون مناسب نیستند. سواحل با سنگریزه و قلوهسنگ برای ترابری خودروهایی با بار سنگین مشکلی ندارند. وسایل جنگی در سواحل گلی فرو میروند. دشتهای ساحلی وسیع برای تحرک نیروها مناسب هستند. شناسایی منطقه صرفاً زمانی امکانپذیر است که قبل از تأیید طرح پیاده شدن در ساحل از سوی فرماندهان آبی - خاکی، از ویژگیهای دقیق ساحل، راههای مواصلاتی و خروجیها مطلع باشیم
دراینارتباط لزوم شناسایی ساختار ژئومورفولوژی دریایی که ساحل بخشی از آن است در ایجاد امنیت مرزهای آبی و دریایی امری اجتنابناپذیر است. شهرستان بندر انزلی در طول جغرافیایی 49 درجه و 28 دقیقه،عرض جغرافیایی 37 درجه و33 دقیقه و ارتفاع 24 متر،پایین تر از سطح آب های آزاد قرار دارد.انزلی در 40 کیلومتری شمال غربی شهر رشت و در مسیر راه اصلی رشت- رضوان شهر و 136 کیلومتری جنوب شرق آستارا قرار دارد.
رود پسیخان و رود بهمبر از بندر انزلی می گذرند.آب و هوای این شهر معتدل و مرطوب بوده و بارش سالانه به طور متوسط،1951 میلیمتر است.همسایه های بندر انزلی،از شمال دریای خزر،از شرق شهرستان رشت،از جنوب شهرستان صومعه سرا و از غرب شهرستان رضوان شهر هستند.تالاب انزلی در ساحل جنوب غربی دریای خزر،در غرب دلتای سفید رود و در جنوب شهرستان بندر انزلی گسترده شده است.محدوده آب تالاب انزلی بیش از 100 کیلومتر مربع بوده و آب رودها،نهرها و زهکشی های کشاورزی واقع در حوزه های آبریز به آن می ریزند.
-2روش تحقیق:
در این مقاله تلاش شده است با استفاده از منابع مختلف ژئومورفولوژی و جغرافیای نظامی و جستجو درمنابع کتابخانه ای و پایگاه های اینترنتی، 9 نوع لند فرم ژئومورفولوژی ساحلی که در 3 واحد ژئومورفولوژی کوهستان،تپه ماهور و کمعمق دریایی طبقهبندیشدهانددر سواحل بندر انزلی شناسایی و در ادامه با استناد از اطلاعات گردآوریشده با کمک مدل تحلیلی SWOTقابلیتها و محدودیت ای ژئومورفولوژی ساحلی این محدوده در عملیات نظامی موردبحث و بررسی مختصر قرارگرفته است.
-3 مبانی نظری
-1-3 جایگاه مطالعات ژئومورفولوژی در آمایش دفاعی و مدیریت نظامی
با توجه به این موضوع که فعالیتهای نظامی در سطح زمینی صورت میگیرد که مطالعهی تغییرات و تحولات آن،موضوع دانش ژئومورفولوژی است،بنابراین اهمیت این دانش و ارتباط تنگاتنگ آن با استراتژی نظامی روشن میشود
اساساً اجرای عملیات نظامی،چه بهطور مستقیم و چه غیرمستقیم،تحت تأثیر پدیدهای ژئومورفولوژیک است
بهطور کلی محورهای اصلی مطالعات ژئومورفیک در مسائل نظامی را میتوان در موارد زیر موردتوجه قرارداد
- ناحیه بندی ژئومورفولوژیک از دیدگاه نظامی،بهعنوان مهمترین عامل محیطی؛
- اتخاذ سیاستهای نظامی در ارتباط با ویژگیهای مورفولوژیک هر ناحیه؛
- تجهیز نیروها به ادواتی که سازگار با مورفولوژی هر یک از نواحی هستند؛
- اتخاذ سیاستهای دفاعی و تهاجمی مناسب در ارتباط با مورفولوژی در هر ناحیه؛
- برنامهریزی کارآمد بهمنظور سهولت تردد نیروها وتجهیزات و سهولت دسترسی به نقاط حملونقل؛
- درجه بندی و پهنهبندی حساسیت نقاط از دیدگاه نظامی و تعین سلسلهمراتب آن؛ به عنوان مثال،خصوصیات ژئومورفولوژیک در یک ناحیه،در ساخت خودروها و تانکهای آبی-خاکی نمود
عینی دارد که در مقابل محدودیتها و قابلیتهای ژئومورفولوژیک واکنش نشان میدهند و ضروری است به کارکردهای آن توجهات اساسی شود.یا اینکه توجه به جنس بستر رودخانهها در حرکت این تجهیزات ، عامل مهمی در استراتژیها و عملیات نظامی در کنارههایرودخانهها است.
دراین ارتباط یکی از راهبردهای مورداستفاده در شناخت و سهم بیشتر مطالعات ژئومورفولوژی در آمایش دفاعی و مدیریت نظامی تهیهی نقشههای ژئومورفولوژی است. از آنجا که نقشههای ژئومورفولوژی، اطلاعات توپوگرافی، لیتولوژی و مورفولوژی را بهصورت یکجا در خود دارند، بنابراین بهترین وسیله برای مطالعات زیربنایی در طراحی عملیات ای نظامی به شمار میآیند
نقشههای ژئومورفولوژی تمام اطلاعات و جزئیات مربوط به عوارض سطح زمین و ویژگیهای آنها را در اختیار طراحان عملیات نظامی قرار میدهند و برای فرماندهان نظامی در کنترل میدان های جنگ و درک چگونگی چشم انداز عملیات نقش تأثیرگذاری دارند
در بررسیهای نظامی ، سواحل صخرهای،سواحل سنگلاخی،سواحل ماسهای... سواحل پست و همچنین سواحل جزایر باید مدنظر باشد. سواحل حدفاصل بین دریا و خشکی هستند. باید چگونگی شکلگیری خطوط ساحلی مشخص گردد،آیا دریا به طرف ساحل پیشروی مینماید یا اینکه پسروی میکند؟ که هرکدام مسائل خاص خود را دارد و بایستی تأسیسات ساحلی از قبیل لنگرگاهها جهت باراندازی کشتیها و یا توقف ناوشکنها و یا قایقهای کوچک باید با وضعیت سواحل هماهنگی داشته باشند.
یا اینکه ساحل در معرض هجوم ماسهها قرار دارد، این ماسهها میتوانند به بندرها و تأسیسات نظامی و صنعتی موجود در بندرها هجوم آورده و مشکلاتی ببار آورد. در پارهای از موارد زمین لغزشهایی در سواحل پدید میآید که برروی مراکز و تأسیسات مختلف نظامی و صنعتی و پناهگاههای نظامی واقع در سواحل اثرات زیانآوری بجا میگذارد.
