بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری پزشکی درزاهدان از قابلیتهای فراوانی برخورداراست؛ اما در عین حال با چالشهای متعددی در این حوزه مواجه است.عواملی همچون هماهنگی نامناسب بین سازمانهای متولی گردشگری سلامت، فقدان کمیته های کاری تخصصی در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، فقدان سیستم جامع جمع آوری اطلاعات مربوط به ورود گردشگران سلامت به زاهدان، ناکارآمدی سیستم اطلاع رسانی در خصوص قابلیت های گردشگری پزشکی زاهدان، کمبود زیرساختهای لازم و خلأ قانونی برای توسعه این صنعت، موجب شده تا صنعت گردشگری سلامت ایران از جایگاه مطلوبی برخوردار نباشد.
پژوهش حاضر ازنوع توصیفی تحلیلی می باشد.هدف از انجام پژوهش شناسایی ظرفیت های گردشگری پزشکی در زاهدان می باشد.نتایج حاصل ازپژوهش نشان می دهد گردشگری پزشکی درزاهدان از قابلیتهای فراوانی برخوردار است؛ اما در عین حال با چالشهای متعددی در این حوزه مواجه است. گردشگری پزشکی در زاهدان، با کمبود زیر ساختهای لازم و خلأ قانونی برای توسعه این صنعت، موجب شده تا صنعت گردشگری سلامت از جایگاه مطلوبی برخوردار نباشد.
1. مقدمه
گردشگری فعالیت اقتصادی است که بدلیل ماهیت و ویژگی های خاص آن، فرصت هایی مناسب برای ورود به عرصه تجارت بین المللی را فارغ از سطح توسعه یافتگی کشورها فراهم می آورد. این مهم باعث شده است که از این فعالیت اقتصادی به عنوان صنعت یاد شود که اساسا ماهیت خدماتی دارد و بعد از صنعت نفت و خودرو به عنوان سومین صنعت جهان شناخته شود و بعد از صنعت های نفت، و اتومبیل، مردمی ترین منبع درآمد شمرده می شود، زیرا بیشتر در آمد حاصل از آن به طور مستقیم و بدون واسطه به دست مردم می رسد
امروزه کشورهایی که برای افزایش در آمد ناخالص ملی خود ازطریق گسترش بازار خدمات برنامه ریزی کرده اند، بازار گردشگری را به عنوان مهمترین بازار با گردش مالی، اشتغال زایی مولد و حاشیه سود بالا یافته اند افزایش رشد بین المللی از یک سو و افزایش علاقه به مقصدهایی گردشگری از سوی دیگر سبب شده است که روز به روز پسوند و پیشوندهای بیشتری را در کنار واژه گردشگری شاهد باشیم واژه هایی چون گردشگری جنگ، گردشگری مذهبی، گردشگری شهری، گردشگری روستایی، گردشگری ورزشی، گردشگری سلامت ،گردشگری درمانی، بوم گردی و گردشگری رویدادهاو…
عمده ترین تلاشهای مربوط به توسعه صنعت گردشگری معطوف به رهیافت های تشویقی و تبلیغاتی و یا به عبارتی تقاضا محور بوده است که از پتانسیل های کشور در جهت جذب گردشگر در زمینه توریسم درمانی با وجود کادر پزشکی و امکانات پزشکی و درمان ارزانتر همچنین جاذبه های طبیعی چون چشمه های آب گرم فراوان در کشور، گل فشان ها، گنبدهای نمکی، آب و هوای مناسب، در کشور استفاده بهینه صورت نگرفته است. این در حالی است که کشورهای دیگر همچون اردن که موفق ترین کشور در زمینه گردشگری سلامت در منطقه است سالانه از طریق ارائه خدمات درمانی به 120 هزار گردشگر سلامت و 620 میلیون دلار در آمد کسب نماید. در آمد کشور ما با و جود پتانسیلهای فراوان از گردشگری سلامت تنها 80 تا 90 میلیون دلار در سال است
در اینجا باید اشاره کرد که به علت اشتراکات زیادی که از لحاظ فرهنگی، اجتماعی وآداب و رسوم دینی از جمله وجود غذای حلال، ایجاد امنیت اجتماعی، تناسب فضاها و امکانات گردشگری با فرهنگ مسلمانان سایر ملل به خصوص زنان مسلمان و وجود اماکن مذهبی در کشور با توجه به اعتقادات مسلمانان در کشورهای مسلمان با تبلیغات گسترده و افزایش امکانات پزشگی، رفاهی، می توان پذیرای گردشگران درمانی و بیوتوریسم در ایران باشیم و حرف نخست را از این نظر در بین کشورهای اسلامی داشته باشیم. اما باوجود اینکه ایران در میان کشورهای منطقه بالاترین توانایی را در بخش گردشگری درمانی دارا است از این فرصت ها همانطور که گفته شد به طور کامل استفاده نشده است
-3 مبانی نظری
توسعه گردشگری سلامت را می توان به عنوان یک استراتژی ملی،علاوه بر استفاده بهینه از سرمایه های داخلی در راستای افزایش درآمدکشور به عنوان یک بازوی امنیت ملی دانست
افزایش تعداد گردشگران پزشکی با عواملی نظیر هزینه بالای خدمات سلامت در کشورهای صنعتی، افزایش سهولت مسافرتهای بین المللی، نرخ مطلوب تبدیل ارز در اقتصاد جهانی، پیشرفت های سریع تکنولوژی پزشکی، بهبود استانداردهای مراقبت در بیشترکشورها و دسترسی گردشگران به شبکه اینترنت و همچنین تاسیس شرکتهای جدید که تخصص درمانی ندارند اما بین بیماران سراسرجهان و شبکه بیمارستانی نقش واسطه دارند، ارتباط دارد
اکنون با ظهور استانداردها و قوانین جهانی که در نقاط مختلف دنیا به اجرا درمی آیند، مردم به دنبال با کیفیت ترین درمان ها با قیمت های پایین و رقابتی هستند
نتایج مطالعات نشان می دهد که افزایش هزینه های درمانی در ایالات متحده و لیست های طولانی در انگلستان و کانادا، باعث شده است که بسیاری از بیماران ایالات متحده و اروپا به منظور دریافت خدمات پزشکی به کشورهای در حال توسعه جنوب شرقی آسیا سفر کنند
اطلاعات دقیقی از تعداد بیمارانی که خدمات سلامت را درمقاصد گردشگری سلامت دریافت می کنند، وجود ندارد. مشکل اصلی در تعیین تعداد گردشگران سلامت مربوط به تعریف دقیقی از این گردشگران است. در واقع عدد گزارش شده شامل درمان خارجیان مقیم کشور مقصد، مسافران تجاری و گردشگران نیازمند خدمات سلامت در زمان اقامت می شود. علاوه بر این آمار، کسانی که از خدمات تندرستی نظیر یوگا، ماساژ و غیره استفاده می کنند، ممکن است به این آمار اضافه شوند. با این حال، بدیهی هست که تعداد قابل توجهی ازبیماران در فرآیند گردشگری پزشکی مشارکت می نمایند
پژوهشی در هند تاکید می نماید که رشد بازار گردشگری سلامت درهند 2/2میلیارد دلار در سال 2012و تعهد دولت باعث ایجاد انگیزهای برای سرمایه گذاران خصوصی است. به گونه ای که صندوق مالی خصوصی ایالات متحده، به همراه سرمایه گذاران کشور هند، بیش از40میلیون دلار در مراقبتهای بهداشتی- درمانی هند سرمایه گذاری کرده اند
در حال حاضر، با توجه به کم هزینه بودن و پر درآمد بودن این صنعت، بسیاری از کشورهای علاقه مند به توسعه گردشگری، توجه خود را براین بخش از صنعت گردشگری متمرکز و برای آن برنامه ریزی می کنندایران نیز در افق ،1400یکی از قطبهای اصلی گردشگری سلامت در منطقه خواهد شد و از رهگذر آن نه تنها ازخروج ارز جلوگیری می شود، بلکه درآمد ارزی قابل توجهی نصیب ایران خواهد شد - سازمان تجارت ایران - . پژوهشی در تایلند نشان داد که دولت در حال برنامه ریزی و تدوین استراتژی ها مبنی بر توسعه زیرساخت های مراکز درمانی و بیمارستانها، تکنولوژی، تجهیزات پزشکی و نیروی انسانی متخصص و تبلیغات در زمینه جذب گردشگران سلامت برای توسعه صنعت گردشگری سلامت است
ایران با عنایت به مزیت های خود در گردشگری سلامت از جمله هزینه پایین، کیفیت بالای خدمات سلامت، پزشکان صلاحیت دار ودارابودن جاذبه های طبیعی فراوان، تصمیم دارد از این مزیت استفاده نماید
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در این زمینه قانونی را تحت عنوان شرایط و ضوابط مراکز پزشکی پذیرای گردشگرسلامت به تصویب رسانده است و در آن این شرایط را در 6 بند مشخص کرده است . 6بند مذکور عبارتند از: شرایط عمومی، نیروی انسانی، تجهیزات پزشکی، شرایط جغرافیایی، شرایط جانبی و ضوابط برای وب سایت مراکز پزشکی
-4 روش پژوهش
این پژوهش، یک مطالعه توصیفی Bتحلیلی درمورد مسائل گردشگری سلامت ایران ودرمقیاسی جزیی تر - زاهدان - می باشد. برای گردآوری اطلاعات در مورد وضعیت گردشگرسلامت در ایران؛ پایگاههای اطلاعاتی مرتبط با گردشگردرمانی به ویژه قوانین مربوط به چشم پزشکی ،روزنامه ها، مقاله ها و صفحات وب مرتبط وضعیت گردشگری درمانی در ایران مورد بررسی قرار گرفت
در مرحله دوم با انجام یک مطالعه کیفی، با کمک راهنمای مصاحبه عمیق، تعداد 30نفر به صورت نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند و مورد مصاحبه عمیق قرار گرفتند. در مرحله آخر، یافته های حاصل از دو مرحله یاد شده، جمع بندی مورد تحلیل قرار گرفتند افراد شرکت کننده در مصاحبه یکی از ملاکهای زیر را دارا بودند 1انجام پژوهش در زمینه گردشگری پزشکی 2دارا بودن حداقل یک سال سابقه کار در حوزه گردشگری پزشکی در سازمانهای متولی 3دارا بودن حداقل یک سال سابقه اجرایی در برگزاری تورهای پزشکی و سلامت .
مواد روش ها گردشگری سلامت در ایران
جمهوری اسلامی ایران براساس طبقه بندی بانک جهانی کشوری با درآمد متوسط و چهارمین کشور بزرگ رو به بالاآسیا و هفدهمین کشور بزرگ در دنیا با مساحتی حدود 1/648/195کیلومترمربع می باشد که در منطقه خاورمیانه واقع شده است و در دسته بندی سازمان جهانی بهداشت جزو منطقه شرق مدیترانه به حساب می آید. گردشگری سلامت پدیده جدیدی در ایران به شمار نمی رود. در گذشته ساکنین کشورهای همسایه به ویژه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس وکشورهای مجاور برای دریافت خدمات بهداشتی وسلامت به ایران و مخصوصاً به استان فارس مسافرت می کردند
در حال حاضر علل اصلی مسافرت بیماران به ایران مربوط به کیفیت خدمات سلامت، هزینه های پایین دارو و درمان در مقایسه بادیگرکشورهای منطقه، دسترسی به خدمات سلامت و تجهیزات پیشرفته و جدید،وجود متخصصان و وجود نیروی متخصص ماهر در حوزه سلامت در ایران،فرهنگ و زبان مشابه و کمبود یا فقدان تجهیزات و نیروی متخصص در اغلب کشورهای مبدأ می باشد .
در عین حال سابقه برنامه ریزی گردشگری در کشور ما به حدود سال 1341ش. آغاز برنامه سوم عمرانی کشوربرمی گردد. پس از انقلاب اسلامی در ماده 87 از بخش سوم برنامه چهارم توسعه اقتصادی اجتماعی ایران نیز به لزوم زمینه سازی برای حضور مؤثر در بازارهای جهانی و تبدیل جمهوری اسلامی ایران به مرکز رفع نیازهای سلامت و پزشکی منطقه اشاره شده است
جدول شماره - 1 - تعدادگردشگران سلامت وارزی آوری در درافق1400
معرفی منطقه مورد مطالعه
شهرستان زاهدان در 517 کیلومتری شرق شهرکرمان و نیز در نزدیکی کشور پاکستان واقع شدهاست. این شهر از طریق راه زمینی از سمت شمال به مشهد و از سمت جنوب به چابهار مرتبط شده است. زاهدان از لحاظ مختصات جغرافیایی در 60 درجه و 51 دقیقه و 25 ثانیه طول شرقی و 29 درجه و 30 دقیقه و 45 ثانیه عرض شمالی واقع شده است
