بخشی از مقاله
چکیده
همواره آتش سوزی یکی از حوادث اجتناب ناپذیر بوده و روزانه تعداد بی شماری از ساختمانهای مسکونی ، تجاری ، آموزشی ، درمانی ، کارگاه های صنعتی و غیره را به کام خود می کشد . بررسی آتش سوزی های گذشته بدون شک باعث تدوین آیین نامه هایی به منظور جلوگیری از وقوع حوادث مشابه شده است و همچنین نیاز سنجی سازمانی از قبیل تجهیزاتی ، آموزشی ، فرهنگی و... صورت گرفته است . در این مقاله سعی بر این است که با تکیه بر مستندات و پژوهش های انجام گرفته از آتش سوزی های برج 18 طبقه سلمان در مشهد و ساختمان 25 طبقه جوئلما در شهر سائوپائولوی برزیل بتوان تحلیل قیاسی از مؤلفه های مهم وتأثیرگذار بر وقوع اینگونه حوادث و عمق حادثه وهمچنین نیاز تجهیزاتی وآموزشی را بررسی کرد . گرچه بحث و گفتگو و برداشت های تجربی از اینگونه حوادث بسیار زیاد است ولی به نحوی تحلیل هر حادثه منجر به دریافتن نقاط ضعف و تقویت آنها برای آمادگی هرچه بیشتر در حوادث غیر قابل پیش بینی آینده خواهد بود.
-1 مقدمه
یکی از اهداف پیش روی سازمان های آتش نشانی و بحران مدار که با آتش سوزی های بزرگ و مخاطرات ناشی از آن سر وکار دارند، ارزیابی وتحلیل مستنداتی است که بر اساس حوادث گذشته و تجربیات آنها ارائه می شود. مرتفع سازی ساختمان ها،عدم رعایت قوانین ایمنی موجود، وجود حوادث انسان ساخت،عدم استفاده از مصالح نامناسب و آتش گیر،ساخت وسازهای غیر استاندارد،عدم آشنایی با نحوه استفاده از حداقل امکانات موجود در محل،سهل انگاری و رعایت نکردن نکات ایمنی و... از جمله معضلاتی که سازمان های مربوطه را دچار چالش کرده است و همچنین یکی از راه های مشخص شدن کمبود ها ، برداشت تجربه از حوادث گذشته و تجزیه وتحلیل بر روی مستندات آنها می باشد که این مهم منجر به ارائه دستورالعمل های به روز و در نتیجه به حداقل رساندن حوادث مشابه می شود.
تحلیل پیش رو تلاشی است که با وجود مستنداتی از آتش سوزی بزرگ برج سلمان در مشهد و آتش سوزی ساختمان 25 طبقه Joelma در سائوپائولوی برزیل، نتیجه استفاده از تجربیات حوادث گذشته در راستای تدوین استانداردها،نظارت بر ساخت و سازها،طراحی و ساخت تجهیزات مدرن وکاربردی در جهت کاهش خسارات،بررسی معظل های تجهیزاتی عملیات اطفاء ونجات در آتش نشانی ، کارآیی آموزش و امکانات اطفائی در حوادث و... انجام شده است.
-2 گزارش آماری از تلفات جانی در آتش سوزی های گسترده در جهان
به دلیل تراکم بسیار بالا در ساختمان های مرتفع و همچنین اماکن تجاری و تجمعی، در صورت بروز آتش سوزی و عدم تخلیه به موقع ، کنترل و اطفاء آتش سوزی ، بدون شک نتیجه بسیار دلخراش خواهد بود . در جدول - - 1 تعداد تلفات جانی در عمده آتش سوزی های جهان آمده است.
-4 تشریح آتش سوزی برج سلمان مشهد
برج اداری و تجاری سلمان در منطقه تجاری و مسکونی و در نبش تقاطع خیابان سلمان و راهنمایی مشهد مقدس واقع شده است. این برج 18 طبقه حدود 80 متر ارتفاع دارد که طبقات به تفکیک در جدول - 2 - آمده است.
بار حریق3 موجود در مغازه های طبقات تجاری عمدتا اجناسی از قبیل : پوشاک، پارچه، کیف و کفش، لوازم آرایشی و بهداشتی، کالاهای لوکس ، طلا و جواهر، ارز، نقره و بدلیجات، هایپر مارکت، عینک و ساعت ، لوازم خانگی، فرش، مبلمان، صنایع دستی، ادوات موسیقی ،کامپیوتر، موبایل، لوازم صوتی و تصویری، لوازم ورزشی و بدنسازی و...می باشند.
-3 آتش سوزی در برج های تجاری و ساختمان های مرتفع
ساختمان های مرتفع و برج هایی که از جای جای شهر قابل رؤیت هستند محل تجمع تعداد بی شماری از انسانها با سنین متفاوت است و درصورت بروز آتش سوزی در این اماکن وعدم اطفاء به موقع و خروج دیرهنگام افراد منجر به تلفات جانی خواهد شد.
در ساختمان های مرتفع حرکت آتش همچون چوب کبریت وارونه است و به سرعت گسترش می یابد.حال اگر در یک ساختمان از مصالح قابل اشتعال استفاده شده باشد بر سرعت گسترش افزوده خواهد شد . مطابق آمار ارائه شده حدود 85 تا 90 درصد مرگ و میر های ناشی از آتش سوزی در ساختمان های مرتفع و برج ها از طریق استنشاق دود بوده است . دود حامل گازهای متفاوتی با ماهیت نوع ماده سوختنی است.یکی از گازهایی که در آتش سوزی ها وجود دارد گاز منواکسید کربن1 است که بسیار سمی،بی بو وبه شدت خفه کننده است در نتیجه تلفات جانی در اینگونه سازه ها شدت می یابد.
در آتش سوزی ساختمان های مرتفع دود وحرارت بصورت عمودی2 حرکت کرده و به سرعت طبقات فوقانی را احاطه می کند از این رو ساکنین این گونه بناها باید به مسائل ایمنی و آتش نشانی توجه ویژه ای داشته باشند.
-5 وقوع آتش سوزی و عملکرد سازمان های امدادی در آتش سوزی برج سلمان
آتش سوزی در تاریخ 20 تیر ماه 1395 شمسی در ساعت 19/51 دقیقه از طریق شهروندان به سامانه 125 گزارش می شود.تماس های شهروندان حاکی از مشاهده دود و شعله در تراس نمای ضلع شمالی برج بوده و برخی تماس ها ، آتش سوزی را مربوط به ساختمان مجاوربرج اعلام می کنند و در مکالمات خود از شنیدن صداهای انفجار خبر می دهند که بازهم این موضوع را به ساختمان مجاور برج مربوط می سازند.اپراتورهای مرکز فرماندهی آتش نشانی پس از دریافت اطلاعات لازم در کمتر از یک دقیقه اولین و نزدیکترین ایستگاه عملیاتی که در خیابان فلسطین 26 قرار دارد را به محل آتش سوزی اعزام می کند و با توجه به دستورالعمل های موجود و حساسیت نوع حادثه هم زمان سه ایستگاه دیگر که به ترتیب ایستگاه 40 از خیابان جهان آراء و ایستگاه 43 از خیابان فرامرز عباسی 30 و ایستگاه 1 از میدان شهدا را اعزام می کنند.
پس از گذشت 4 دقیقه از زمان اعلام مرکز فرماندهی اولین تیم اعزامی در ساعت 19:56 دقیقه و 3 ایستگاه دیگر نیز در ساعت 20:02 دقیقه در محل مستقر و شروع به ارزیابی مکان حریق جهت سهولت دسترسی وهمزمان تخلیه افراد، وجستجوی محبوسین و اجرای تاکتیک مناسب جهت اطفاء حریق می کنند.
لازم به توضیح اینکه در زمان اعزام، شعله های حریق از فاصله دور قابل مشاهده ودرحال گسترش سریع گزارش شده بود. - شکل - 1 درخواست نیرو،خودرو و تجهیزات کمکی از مرکز فرماندهی به محض رسیدن اولین گروه صورت پذیرفته و در پی این درخواست با توجه به حساسیت و گسترده بودن آتش سوزی، حدود 270 آتش نشان از ابتدا تا زمان اطفای حریق و کاوش ، از همان لحظات ابتدایی حادثه در محل حضور یافتند. همچنین 100دستگاه خودروی عملیاتی برای انجام عملیات اطفاء و کاوش به محل اعزام شدند وهمچنین با توجه به گستردگی حادثه، و از طرف اولین واحدهای مدیریتی حاضر کد وضعیت اضطراری نیز اعلام گردید و 70 نفر از آتش نشانان شیفت استراحت از جمله گروه ویژه عملیات فراخوان شده و اکثر مسئولین شهری و استانی در محل حضور پیدا نمودند.
-6 اقدامات عملیاتی نجات و اطفاء آتش سوزی
- تعداد زیادی از شهروندان و بازدید کنندگان طبقات تجاری پس از اعلام آتش نشانان به سرعت محل را ترک کردند و حدود 250 نفر که در طبقات تجاری ، اداری و پارکینگ ها بودند در حین عملیات کنترل آتش سوزی توسط آتش نشانان به خارج از ساختمان ومحیط امن انتقال یافتند واقدامات امدادی برای مصدومان توسط اورژانس و هلال احمر صورت می گرفت که اندک مصدومان حادثه بصورت سرپایی درمان شدند.
- با توجه به پارک تعداد زیادی خودرو اعم از بنزینی و دوگانه در پارکینگ های تحتانی و فوقانی برج و تصور اینکه هر لحظه احتمال وقوع انفجار و ریزش اسکلت ساختمان و گستردگی حریق از مخازن سوخت این خودروها وجود داشت ، آتش نشانان همزمان با عملیات اطفای آتش نسبت به انتقال این وسایط نقلیه به بیرون از برج اقدام نمودند .
- وجود شبکه های برق فشار قوی در اطراف برج ، کار با پلت فرم و نردبان های خودرویی را با سختی زیادی مواجه نموده بود وهمچنین جریان گاز در لوله های انتقال دهنده ، خود خطری ثانویه محسوب می گردید که قطع آنها توسط آتش نشانان و شرکت های گاز و برق صورت پذیرفت .
- با توجه به وجود وسایط نقلیه سبک و سنگین در مسیر استقرار خودروهای عملیاتی ماموران آتش نشانی با همکاری عوامل انتظامی و شهرداری ، خودروها و موانع موجود را به منظور تسریع در امداد رسانی از محل حادثه دور نمودند .
-7 عملیات اطفاء به شیوه تدافعی و تهاجمی
با توجه به اینکه آتش سوزی ابتدا از نمای ساختمان شروع شده بود و به دلیل استفاده از مصالح کامپوزیتی قابل اشتعال گسترش آتش در کمتر از چند دقیقه صورت گرفته و آتش از طریق پنجره ها به داخل واحدهای اداری سرایت کرده بود ، به همین جهت اطفاء حریق به دوصورت ، توسط تیم های عملیاتی صورت پذیرفت . ابتدا ازبیرون ساختمان با استفاده از تجهیزات موجود از قبیل پلت فرم4 - شکل - 2 نمایی از این وسیله و نردبان خودرویی 5 و ... و همچنین اعزام تیم های عملیاتی اطفایی از داخل ساختمان به منظور جلوگیری از گسترش و سرایت به نقاط دیگر انجام شد. علی رغم برخی موانع موجود در محل نظیر وجود فضای سبز مجاور برج ، تردد و پارک خودرو ها در حاشیه خیابان و تجمع بی مورد شهروندان که دسترسی آسان خودروهای عملیاتی به برج را با مشکل مواجه کرده بود ، به منظور جلوگیری از سرایت و پیشروی آتش به اماکن تجاری و مسکونی اطراف ، آتش نشانان از چهار ضلع خارجی و نیز با ورود به داخل برج اقدام به اطفای آتش و جستجو جهت خارج نمودن افراد محبوس شده در محل نمودند
.از این رو تلاش و تدابیر آتش نشانان در عملیات اطفاء از دو جبهه داخلی و بیرونی از بروز گستردگی حریق و سرایت آن به اماکن تجاری برج ، تحت تأثیر قرار گرفتن اسکلت برج و همچنین اماکن تجاری و مسکونی مجاور و تجهیزات اداری تا حد زیادی جلوگیری گردید.
