بخشی از مقاله
چکیده
آتشسوزی یکی از خطرناکترین پدیدههایی است که خسارات جانی و مالی عمدهای را به وجود آورده و خطری واقعی برای مراکز خدماتی همچون بیمار ستانها و مدارس ا ست. ازآنجاکه ساکنین این مراکزعموماً افراد ناتوان و کم سن و سال هستند که امکان نجات خود را ندارند بنابراین آتشسوزی بیشتر از هر مکان عمومی دیگری میتواند باعث خسارات جانی شود، در این را ستا، این پژوهش سعی در برر سی و شنا سایی فاکتورهای خسارت آتش سوزی نا شی از حریق در ساختمانهای آموزشی و درمانی را موردبحث قرار داده است.
با توجه به پرسشنامههای جمعآوریشده، فاکتورهای اصلی در سه د سته کلی کنترل بحران و تجهیزات ت شخیص - C - ، ویژگی و دانش ساکنان - P - و م شخ صات و طرح ساختمان - S - و مجموعاً 16 زیر فاکتور مؤثر جمع آوری و پیشنهاد شد دسته بندی شدند. مدل ارزیابی فاکتورهای خسارت آتش سوزی موردا ستفاده در این تحقیق مدل توسعه یافته روش محا سبه ارزش آ سیبپذیری V.V با ترکیب فاکتورهای مدل ارزیابی ریسک FMEA ا ست که برای اولین بار برای این منظور ترکیب و موردا ستفاده قرارگرفته ا ست. عدد آسیب پذیری برابر با 172,8 به دست آمد.
-1 مقدمه
مدیریت بحران مجموعهای از چارهجوییها و تصمیماتی است که در مقابله با بحران انجام میگیرد و هدف آن کاهش روند بحران، کنترل بحران و کاهش و رفع بحران است. کلیه اقدامات مربوط به پیشگیری و مدیریت ریسک، سازماندهی و مدیریت منابع موردنیاز در پاسخ به بحران میباشد. مدیریت بحران شامل: برنامهها، ایجاد ساختارها و تدوین مقرراتی است که منجر به کمک و یاریر سانی به دولت و سازمانهای غیردولتی در برخورد با حوادث میشود
شناخت فاکتورهای ریسک ناشی و ضرایب خسارت آتشسوزی در ساختمانهای بیمارستانی میتواند کمک شایانی به بهبود وضعیت مدیریت بحران در مواقع آتشسوزی کند. این اقدامات باعث کاهش خسارات مالی و جانی وارده به مجتمعهای بیمارستانی شود. این فاکتورهای در صورت شناخت و بررسی میتوانند با اقدامات اصلاحی از بین رفته یا تعدیل شوند که درنتیجه در هن گام وقوع حاد ثه، افراد با شرایط بحران کم خطرتری مواجه میشوند
هدف تجزیهوتحلیل آسیبپذیری تعیین علت فعالیتها با رویکرد کاهش خسارت به جامعه قبل از بروز حوادث ویرانگر است. این موضوع کمک میکند تا مقامات به اقدامات مؤثر برای بهبود شرایط جامعه هنگامیکه یک فاجعه رخ میدهد دست بزنند.
یکی از راههای کاهش ریسک ناشی از حوادث آتشسوزی، مطالعات ارزیابی ریسک است که در آن به بررسی عوامل ایجادکننده ریسک و خطر و مشخصات و ویژگیهای آنها میپردازد. یکی از معروفترین این مطالعات، ترکیب مدل ت صمیمگیری چند معیارِ مانند تحلیلی سل سله مراتبی AHP با مدل ارزیابی ریسک FMEA است که در طی این بررسی عوامل ریسک و ایجادکننده خطر شناخته، بررسی و جهت اصلاح راهکارهایی پیشنهاد میشود. ازآنجاکه مطالعات بسیار اندکی درزمی نه ٔ ارز یابی ریسک آتشسوزی در ساخت مان های بیمارستانی انجامشده است نتایج این مدل میتواند کمک شایانی به کاهش ریسک ناشی از آتش سوزی در این ساختمانها داشته باشد و بروز حوادث آینده جلوگیری کند.
بیمارستانها و مراکز پزشکی- درمانی ازجمله مکانهایی هستند که هرساله تعداد زیادی از حوادث حریق را به خود اختصاص میدهد
ازآنجاکه ساکنین بیمارستان عموماً افراد ناتوانی هستند که امکان نجات خود را ندارند، آتشسوزی در بیمارستان بیشتر از هر مک ان عم ومی دیگری میتواند باعث خسارات جانی شود. بهعلاوه به دلیل وجود دستگاهها و تجهیزات گرانقیمت و متعدد در بیمارستان، آتشسوزی میتواند خسارات مالی زیادی را در پی داشته باشد.
ضمن اینک ه هرگونه وقفه در کار بیمارستان به دلیل حوادثی همچون حریق با توجه به ماهیت کار بیمارستان در ارائه خدمات درمانی به جامعه بسیار حائز اهمیت است .[4] بر طبق اطلاعات منتشرشده توسط سازمان ملی حفاظت از حریق در سال 2005 ، بهطور متوسط سالانه در سراسر جهان بیش از 8000 حریق بیمارستانی رخ میدهد
ازآنجاکه آتشسوزی میتواند خسارات جبرانناپذیری را بر پیکره بیمارستان وارد کند، ایمنی بیمارس تان در برابر آتشسوزی یکی از فاکتورهای مهم در نگه داری و ایمنی بیمارستان بهحساب میآید .[3] مطالع ات نشان میدهد تمامی خسارتهای ناشی از حریق در حالی رخ میدهد که با بهکارگیری اصول ایمنی، % 75 از این آتشسوزیها قابل پیشبینی و پیشگیری میباشند
در ارزیابی ریسک خطرات و پیامدهای بالقوهی آنها بر روی افراد، مواد، تجهیزات و محیط شناسایی میشود و از این طریق دادههای بسیار باارزشی برای تصمیمگیری درزمینهٔ ی کاهش ری سک خطرات، به سازی محیط اطراف تأ سی سات خطرناک، برنامهریزی برای شرایط اضطراری و سطح ریسک قابلقبول فراهم میشود .[5] بهطورکلی ارزیابی ریسک قلب سیستمهای مدیریتی محسوب میشود.
صادقیان و امیدوار در سال 2015 ، الگوریتمی برای تخمین ارزیابی ری سک آتش سوزی شبکهی گاز پس از زلزله در کاربریهای م سکونی، صنعتی، آموزشی و دولتی منطقهی 20 شهر تهران بر اساس شبیهسازی مونتکارلو ارائه کردند. مدلهای تحلیل خطر، برآورد آسیبپذیری، تحلیل نشت و شکست در خطوط لوله، تحلیل احتمال اشتعال در نقاط نشت، تحلیل جریان گاز در خطوط لوله و تحلیل پیامد اشتعال بهکاررفته شده است
بر اساس آمارهای منتشرشده توسط سازمان آتشنشانی و خدمات ایمنی طی سال ها 1382 الی 1386 تعداد قابلتوجهی از آتشسوزیهای رخداده در تهران بزرگ از نوع عمدی بوده است. بر اساس این اطلاعات، آتشسوزی های عمدی را میتوان از انواع آتشسوزی های شایع بهحساب آورد.
در مطالعه توصیفی-مقطعی و کاربردی که توسط جهانگیری و همکاران در سال 2016 در شیراز انجام شد، ا 8 بیمارستان و درمجموع 16 ساختمان بیمارستانهای شهر شیراز وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شیراز با ا ستفاده از چک لیستهای ارزیابی از ا ستاندارد NFPA101 استخراج و از طریق بررسیهای میدانی تکمیل شدند. سپس اطلاعات گردآوریشده وارد نرمافزار »سامانهی رایانهای ارزیابی ایمنی حریق« - CFSES - گرد یده و مورد تحل یل قرار گرفتند
صادق یان و همکاران در سال 1392 بهمنظور دستیابی به مقایسه مدلهای ارزیابی ری سک آتش سوزی و شرایط ا ستفاده از مدلها، ابتدا مدلهای موجود ارزیابی ریسک آتشسوزی شناسایی و سپس، با استفاده از روش تحلیلی-توصیفی به بررسی این مدلها و کاربرد آنها پرداختهاند .[9] اگرچه در مطالعاتی نظیر مطالعهی نوروزی و همکاران [10] و زمانیان و همکاران [11] در دانش گاه علوم پزشکی شیراز و مطالعهی حبیبی و همکاران [12] در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به مبحث ایمنی حریق بیمارستانها پرداختهشده است، اما مطالعات معدودی درزمینه ی ارزیابی ریسک حریق در بیمارستانها انجام شده است.
جدول : - 1 - آتشسوزیهای تهران در سالهای 1382 الی 1386
از جمله مطالعات انجام شده در این زمینه میتوان به مطالعهی مهدی نیا و همکاران [2] در یکی از بیمارستان های شهر قم نام برد. در این مطالعه ضمن ارزیابی ریسک حریق در بخش بستری یک بیمارستان، اثر برنامه ی امداد و نجات بر روی افزایش ایمنی افراد مورد ارزیابی قرارگرفته است. نتایج این تحقیق نشان داد سطح ریس ک حریق در وضعیت موجود در تمامی بخش ها بیشتر از سطح ریسک قابل پذیرش است و به نظر می رسید ک ه حداقل ایمنی قابلقبول در بخش های بستری بیمارستان مورد مطالعه، تامین نشده است.
در مطالعه ای که توسط مهدی نیا و همکارن در سال 1391 انجام شد، یک روش نرم افزاری جهت ا ستفاده از ارزیابی ری سک در بهینه سازی اقدامات حفاظت حریق ساختمان ارائه گردید
در این مطالعه خسارت های مالی و صدمات جانی ناشی از حوادث حریق در ساختمان ها، ضرورت اجرای اقدامات حفاظتی مؤثر و مبتنی بر کارایی مشخص گرد ید. این نرم افزار بر اساس روش ارز یابی ریسک حریق برای مهند سین - - FRAME ، در نرم افزار MATLB برنامه ای نو شته شد. بخش اول برنامه، مطابق روش FRAME و با توجه به خصوصیات ساختمان، سطح ریسک بالقوه و سطح پذیرش ریسک را محاسبه می کند. در بخش دوم با توجه سطح ریسک بالقوه و سطح پذیرش ریسک و همچنین سطح ریسک مورد نظر کاربر، برنامه امتیاز مربوط به فاکتورهای حفاظتی موجود در روش FRAME را برای آن ساختمان شخص می کند.
نرم افزار تهیه شده این امکان را فراهم می کند که با در نظرگرفتن تمامی خصوصیات یک بخش از ساختمان سطح اقدامات حفاظتی برای آن با توجه به سطح ریسک کمی، مشخص شود. تمامی محاسبات در نرم افزار با دقت 0,001 انجامشده و از طرفی صحت عملکرد نرم افزار در ابتدا با توجه به محاسبات دستی انجامشده بررسی شده است. در زمان کاربرد برنامه هم اگردر محاسبات خطایی ایجاد شود در خروجی برنامه مشخص میشود. طبق نتایج این مطالعه، استفاده از ارزیابی کمی ریسک در طراحی و اجرای سیستم های حفاظت حریق در ساختمان، ابزار مناسبی برای بالا بردن کارایی می باشد.
در مطالعه ای که توسط محمدفام و همکاران در سال 2013 انجام شد ارزیابی وضعیت ایمنی بازار همدان و ارائه راهکارهای کنترلی با تأکید بر ایمنی حریق مورد مطالعه قرار گرفت .[14] در این مطالعه مقطعی با استفاده از روشهای مشاهده - ارزیابی ریسک - و بررسی و مصاحبه با خبرگان، بازار همدان به 83 ناحیه تقسیم گردید. ارزیابی ریسک هر ناحیه بر اساس 22 پارامتر نظیر مواد غالب، ارزش فعالیت، وجود سیستم مناسب اطفاء حریق و ... انجام شد. با بکارگیری روش مقایسه زوجی، پارامترها با هم مقای سه و وزن آنها نسبت به هم به د ست آمد. برای هر ناحیه چهار ریسک شامل ریسکهای کلی، پیشگیری، شناسایی و کنترلی به دست آمد و نهایتا برای هر یک از ری سکها محدوده ایمن، احتیاط و خطر تعریف گردید. بر اساس نتایج هیچ ناحیهای از بازار همدان در محدوده ایمن نبوده لذا بر اجرای اقدامات فنی و مدیریتی نظیر نصب تجهیزات اطفاء حریق در واحدها و آموزش شاغلین تأکید می گردد.
ابراهیم زاده در مقاله با عنوان ارزیابی خطرات بالقوه پالای شگاه شیراز با روش تجزیه و تحلیل حالات خطر - FMEA - و اثرات ناشی از آن بیان می دارد که روش تجزیه و تحلیل حالات خطر و اثرات ناشی از آن روشی است که بهطور سیستماتیک به شناسایی دلایلی که یک محصول یا یک فرآیند میتواند با آن مواجه داشته باشد و نتایج و اثرات ایجاد شده آن می پردازد.
