بخشی از مقاله
چکیده
بررسی اثرات و پیامدهای ناشی از گذران اوقات فراغت و گردشگری یکی از موضوعات مهم مورد توجه است یکی از آثار ناشی از گذران اوقات فراغت در فضای روستایی و پیرامون شهرها ساخت خانه های دوم است. تحقیق حاضر باهدف شناخت تحلیل اثرات گسترش مالکیت خانه های دوم در نواحی پیوه ژن در زمینه های زیست محیطی و فرهنگی انجام شده است.
نتایج نشان می دهد به دلیل فقدان برنامه ریزی و ضعف مدیریت از مزیت های موجود در زمینه گردشگری استفاده نشده است.
-1 مقدمه
تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جهان طی سده های اخیر بویژه در زمینه افزایش جمعیت، گسترش شهرنشینی، توسعه راههای ارتباطی و وسایل حمل و نقل، افزایش اوقات فراغت و بهبود رفاه اجتماعی منجر به توسعه گردشگری در نواحی روستایی یا گردشگری روستایی شد. البته گردشگری روستایی به عنوان یک فعالیت اجتماعی درنیمه قرن 18 در انگلستان و اروپا ظاهر گردید. قبل از آن نیز نواحی روستایی مورد استفاده فعالیتهای تفریحی قرار گرفت، اما محدود به اشراف، درباریان و اقشار خاص بود
برخی از فعالیتهای گردشگری روستایی همراه با اقامت و بیتوته در نواحی روستایی است، این حضور عمدتاً به صورت اقامت در چادر، واگن های مسافرتی، خانه های دوم، منازل خصوصی کرایه ای، مهمانسرا و هتلها در نواحی روستایی می باشد. اقامت در خانه های دوم رایج ترین شکل فعالیت در گردشگری روستایی است و به همین دلیل شکل گیری و گسترش خانه های دوم امروزه به عنوان مهمترین پیامد در توسعه گردشگری در نواحی روستایی است
توسعه توریسم روستایی به طور سازمان یافته از اواخر قرن نوزدهم و از اروپا آغاز شد. به نظر می رسد گردشگری روستایی از نواحی کوهستانی آلمان یا قلمروهای ساحلی فرانسه سرچشمه گرفته باشد
گردشگری خانه های دوم یکی از الگوهای گسترش گردشگری به ویژه در نواحی روستایی و کوهستانی است که از طریق گسترش مالکیت خانه های دوم - خانه های ییلاقی یا خانه های تعطیلات - حاصل می شود. علیرغم سابقه نسبتاً زیاد شکل گیری خانه های دوم در نواحی روستایی، گردشگری خانه های دوم اخیراً تجدید حیاتی را تجربه می کند که اغلب با توجه به الگوهای جدید تولید و مصرف اقتصادی قابل تشریح است. این روند همچنین به عنوان واکنشی در برابر بحران روستایی حاصل از تجدید ساختار کشاورزی در حال گسترش است. در برخی کشورها مالکیت خانه های دوم به عنوان بخش اجتناب ناپذیر زندگی جدید در نظر گرفته شده و به همین دلیل اکثر مقصدهای روستایی را گردشگری داخلی تشکیل می دهند
از آنجا که گردشگری خانه های دوم با محیط طبیعی و فعالیت های اقتصادی- اجتماعی رابطه متقابل دارد، می تواند آثار و پیامدهای مثبت و یا منفی در این زمینه ها داشته باشد. در این مقاله سعی شده که نقش خانه های دوم و اثرات و آن را در ابعاد زیست محیطی و فرهنگی در مورد روستا پیوه ژن استان خراسان رضوی مورد بررسی قرار داده شود.
-2 مبانی نظری
-2-1 گردشگری
بر اساس تعریف سازمان جهانی توریسم - - WTO، توریسم، شامل فعالیتهای اشخاصی است که به خارج از محیط عمومی و معمولی خود مسافرت و در آنجا اقامت می کنند، مشروط بر اینکه این اقامت کمتر از یک روز و بیشتر از یک سال نباشد و با اهدافی همانند تفریح، تجارت و غیره در ارتباط باشد
-2-2 خانه های دوم
در مورد خانه های دوم تعریف واحدی وجود ندارد؛ در فرهنگ جغرافیای انسانی در این مورد چنین آمده است: خانه های دوم خانه هایی است که بوسیله خانوارهای ساکن در نقاط دیگر خریداری و یا به مدت طولانی اجاره می شود. چنین خانه هایی معمولاً در نواحی روستایی قرار داشته و برای مقاصد تفریحی استفاده می شوند، دارای اسامی خانه های آخر هفته و خانه های تعطیلات نیز هستند. موسسه ابداعات اجتماعی در امریکا نیز خانه های دوم را بدین صورت تعریف می کند : خانه های دوم خانه هایی هستند که کمتر از 91 روز در هر سال تقویمی اشغال می شود. به هرحال می توان گفت خانه های دوم یا تعطیلات، مساکنی هستند که در نواحی مختلف از جمله نواحی روستایی توسط ساکنان شهرها معمولا ساخته و یا خریداری می شود و در روزهای معینی مانند روزهای تعطیلات و فصل تابستان عمدتاً با هدف فراغت و تفریح مورد استفاده قرار می گیرند.
-2-3 توسعه روستایی
برداشت مشترک از مفهوم توسعه حاکی از این است که هدف اساسی توسعه، رشد و تعالی همه جانبه جوامع انسانی است و از این رو شناخت و درک شرایط و مقتضیات جوامع انسانی و نیازها و تقاضاهای آنان در ابعاد مادی و معنوی از جمله اقدامات اساسی در مسیر پیشرفت و توسعه تلقی می شود. از آنجا که روستاها و مردم ساکن در آنها دارای شرایط، امکانات و مسائل خاص خود هستند، بنابر این توسعه روستایی ضرورت و توجیه پیدا می کند. در تعریف توسعه روستایی آمده است؛ فرایند همه جانبه و پایداری است که در چارچوب آن توانایی های اجتماعات روستایی در رفع نیازهای مادی و معنوی و کنترل موثر بر نیروهای شکل دهنده نظام سکونت محلی - اکولوژیکی، اجتماعی، اقتصادی و نهادی - رشد و تعالی می یابد.
-2-4 توسعه پایدار
توسعه ای درون زا و نظام مند و متعادل است که بینشی سیستمی را در همه رشته ها مطرح می سازد. از طرف دیگر توسعه پایدار حالت تکاملی برنامه های توسعه است که با دیدی کل نگر و نیز با تاکید بر بینش سیستمی سعی دارد یک رهیافت تعادل بخش را دنبال کند.
-2-5 گردشگری روستایی
گردشگری روستایی دارای اشکال متعددی است به همین دلیل ارائه تعریف جامع و دقیق از آن دشوار است. در حقیقت توریسم روستایی یکی از مفاهیم و اشکال توسعه پایدار است که در آن از منابع موجود در مناطق روستایی استفاده می شود. این گونه توسعه، کمترین تاثیر مخرب را دارد یا اصولا فاقد چنین تاثیراتی است و از رهگذر ارتقای سطح بهره وری در مناطق روستایی، ایجاد اشتغال، اصلاح توزیع درآمد، فقط محیط روستا و فرهنگی بومی، جلب مشارکت مردم محلی و ارائه شیوه های مناسب برای منطبق ساختن باورها و ارزش های سنتی با شرایط امروزی منافع روزافزون را نصیب مناطق روستایی می سازد.
-3 گردشگری روستایی و خانه های دوم
به طور کلی پدیده خانه های دوم را می توان متاثر از عواملی دانست که سبب توسعه گردشگری روستایی می شوند. رشد و گسترش این پدیده در مناطق روستایی عمدتاً بعد از جنگ جهانی دوم و تحت تاثیر افزایش درآمد و توان مالی، لزوم بهره گیری از اوقات فراغت و تسهیل در جابجایی به دلیل بهبود شبکه حمل و نقل بوده است، سابقه شکل گیری این پدیده در ایران از قدمت بیشتریبرخوردار بوده و مشخصاً به دوران قاجار باز می گردد و حتی برخی از روستاهای شمال کشور از گذشته های بسیار دور با این پدیده مانوس بوده اند، از طرف دیگر »روی آوری به برپایی و ساخت یک سکونتگاه دوم در نقاط روستایی را می توان به عنوان انگیزه هایی برای انجام سرمایه گذاری، عاملی برای ارضای نیاز و کسب حیثیت و وجهه اجتماعی و مکانی برای تدارک روزهای بازنشستگی دانست.
« در این رابطه مهاجرتهای مردم روستایی به شهرها و بازگشت موقت آنها به روستاها برای فراغت و ملاقات اقوام و دوستان یا گذراندن تعطیلات در خانه هایی که از طریق ارث به آنها تعلق گرفته، نقش موثری در گسترش خانه های دوم داشته است. علاوه براین پدیده گریز از شهرنشینی و مهاجرت معکوس به نواحی روستایی که از اوایل دهه 1800 در جهان شروع شده، زمینه ساز افزایش این خانه ها در روستاها بوده است ضمن این که سهولت در مالکیت مسکن در نواحی روستایی نیز در این امر موثر است.
شکل گیری و توسعه خانه های دوم در نواحی روستایی به شیوه های گوناگون انجام می گیرد؛ که تبدیل مساکن روستایی به خانه های دوم، ساخت خانه های دوم در زمین های تملک شده خصوصی، و توسعه این پدیده توسط شرکت های ساختمانی از آن جمله اند
