بخشی از مقاله
خلاصه :
سازمان ها جهت حضور در عرصه رقابت و تامین نیازها و انتظارات مشتریان، به دنبال به کارگیری کارکنانی هستند که فراتر از نقش و وظیفه خود عمل کنند و به همین دلیل بسیاری از آن ها جهت افزایش بهره وری و کارایی در سازمان از مفهوم رفتار شهروندی سازمانی استفاده می کنند. از طرفی رفتارهای کاری ضد تولید که در نقطه مقابل رفتارهای مولد جهت دستیابی به اهداف سازمان عمل می کنند به عنوان رفتارهای عمدی به قصد آسیب رساندن به سازمان، افراد سازمان و یا هر دوی آنها تعریف می شوند.
بنابراین سازمان ها باید به دنبال تقویت رفتار شهروندی سازمانی کارکنان و کاهش احتمال بروز رفتارهای کاری ضد تولید باشند. با توجه به اهمیت موضوعات فوق، هدف اصلی این پژوهش یافتن راهکار رفع موانع رفتار ضد تولید کارکنان صنایع سلولزی از طریق رفتار شهروندی سازمانی است. روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی-همبستگی است و برای جمع آوری داده ها از ابزار پرسشنامه استاندارد استفاده شده است.
جامعه آماری این تحقیق، کارکنان صنایع سلولزی گروه صنعتی گلرنگ در تهران، است. جامعه آماری شامل کلیه کارکنان صنایع سلولزی می باشند که با توجه به فرمول کوکران حجم نمونه آماری 220 نفر به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل دادهها نیز از دو نرم افزار SPSS , Lisrel که برای تحلیل آزمونهای توصیفی و استنباطی از Spss، برای تحلیل عاملی تائیدی و آزمون روابط بین متغیرها - تحلیل مسیر - از Lisrel استفاده شد.
یافته های پژوهش رابطه منفی و معنادار بین رفتار شهروندی سازمانی و رفتارهای کاری ضد تولید در کارکنان و همچنین بین ابعاد رفتار شهروندی سازمانی - نوع دوستی، وجدان، جوانمردی، رفتار مدنی، ادب وملاحظه - و رفتار کاری ضد تولید را تایید می کند. به این معنا که سازمان ها می توانند جهت پیشبرد اهدافشان از طریق افزایش بروز رفتار شهروندی سازمانی، رفتارهای کاری ضد تولید کارکنان را کاهش دهند.
مقدمه :
سازمانهای امروزی به سمت تغییرات گسترده در حرکت هستند و برای بقا و پیشرفت نیاز به انطباق هر چه بیشتر با محیط رقابتی و نیازهای مشتریان خود دارند. با توجه به اینکه عصر جدید عصر رقابت بر سر منابع و سرمایههاست، سازمانها باید پیوسته جهت کسب منابع مهم و ایجاد و حفظ مزیت رقابتی تلاش کنند. امروزه اهمیت منابع انسانی به عنوان موثرترین عامل در بهرهوری و کسب مزیت رقابتی سازمان و بقا در محیطهای متغیر امروزی برجسته میشود.
دو موضوع مهم که امروزه در زمینه سرمایه انسانی مورد توجه روان شناسان صنعتی و سازمانی قرار گرفته است، رفتار شهروندی سازمانی و رفتارهای کاری ضد تولید است. رفتار شهروندی سازمانی یک نوعی رفتار ارادی است که داوطلبانه بوده و به آن پاداش تعلق نمی گیرد ولی باعث بهبود عملکرد سازمان می شود
این رفتارها از آن لحاظ برای سازمان مهم است که سبب دستیابی به نتایجی چون ارتباطات اثربخش، بهبود همکاری، افزایش بهره وری مدیریت و کارکنان، استقاده اثربخش از نتایج و یا انعطاف پذیری سازمانی می شود. شواهد بسیاری وجود دارد که بسیاری از سازمانها موفقیت خود را به کارکنانشان نسبت میدهند؛ به این معنی که سازمانها بدون سخت کوشی و کارکنان خلاق نمیتوانستند در جایی که امروزه میباشند، قرار بگیرند.
در همین زمینه کاتز - 1964 - * سه نوع مختلف از اقداماتی که برای موفقیت سازمانی ضروری هستند را شناسایی کرد؛ اول، افراد باید برانگیخته شوند تا در سازمان باقی بمانند. دوم، کارکنان باید نقش خود را بر مبنای شرح شغل درک کنند و انجام دهند. سوم سازمانها نیاز به کارکنانی دارند که تمایل آنها به انجام کار، بیش از آنچه نیاز است، باشد.
از طرفی دیگر یکی از رفتارهای مهم و اثر گذار بر عملکرد سازمانی رفتار کاری ضد تولید است. رفتارهای کاری ضد تولید دامنه ای از اقدامات کارکنان است که برای سازمان ها مفید نیست. برخی از این رفتارها شامل تخریب اموال سازمان، استفاده نادرست از اطلاعات سازمان، استفاده نادرست از زمان کاری، کار کردن بدون کیفیت، استفاده از الکل و مواد مخدر در محیط کار، رفتارهای کلامی نامناسب - مثل جر و بحث کردن - و جسمانی مثل تنه زدن است. این رفتارها به وسیله تاثیر مستقیمی که بر عملکرد و یا تجهیزات سازمان دارند، اثربخشی سازمانی را کاهش می دهند
شواهد نظری بیانگر این موضوع است که این دو رفتار در مقابل یکدیگر قرار می گیرند؛ به گونه ای که یکی از آنها به سازمان سود و دیگری آسیب می رساند؛ در نتیجه سازمان ها جهت موفقیت و بهبود عملکرد فردی و سازمانی می بایست زمینه های لازم جهت بروز رفتار شهروندی سازمانی و کاهش رفتارهای کاری ضد تولید را در سازمان به وجود آورند. بنابراین بررسی رابطه این دو موضوع در سازمان ها به خصوص در سازمان های صنعتی و تولیدی و در کشورهای در حال توسعه بیشتر احساس می شود. با توجه به مطالب فوق هدف اصلی این پژوهش یافتن راهکار رفع موانع رفتار ضد تولید کارکنان صنایع سلولزی از طریق رفتار شهروندی سازمانی است.
تعاریف مفهومی:
در این تحقیق رفتار شهروندی سازمانی به عنوان متغیر مستقل و رفتار کاری ضد تولید به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است.
- گستردهترین تعریف از OCB از ارگان - 1988 - است که رفتار شهروندی را اینگونه تعریف میکند: "رفتارهای فردی هستند که اگرچه به طور مستقیم یا واضح توسط سیستم پاداش سازمانی تشخیص داده نمیشوند ولی در مجموع اثربخشی عملکردی سازمان را ارتقا میدهند". .
- در واقع رفتار شهروندی سازمانی فعالیت یا اقدامی است که به طور رسمی جزئی از شرح شغل نیست، اما به کل سازمان سود میرساند . از طرفی تعریف متغیر وابسته در این پژوهش به شرح زیر است:
- رفتار ضد تولید به هر نوع رفتار ارادی اطلاق میشود که از اعضای سازمان با هدف زیر پا گذاشتن هنجارهای سازمان سر بزند و بر اثر آن بهزیستی سازمان، اعضای سازمان یا هر دو به خطر بیفتد.
- رفتارهای ضد تولید دامنه گسترده ای از رفتارهای کارکنان را شامل می شود که برای سازمان ها مضر است. سرقت و غیبت دو مثال بسیار رایج و شایع در این حیطه است .
پیشینه پژوهش
حسین پور و همکاران - 1395 - در مقاله ای با عنوان "تاملی بر رفتارهای ضد تولیدی معلمان در تدریس: واکاوی نشانگان، ابعاد و ارزیابی وضع موجود در مدارس شهر تهران" به این نتیجه رسیدند که رفتار ضدتولیدی اساسی در سه بعد دانش، رفتار و تعهد حرفه ای شناسایی قرار دارد.
رفتارهای شناسایی شده بر اساس آزمون فریدمن در بعد دانش حرفه ای به ترتیب اهمیت مربوط به گویههای" ایجاد زمینههای رقابت با دیگران به جای پرورش روحیه همکاری و مشارکت"، "استفاده از روشهای تدریس سنتی و غیرفعال بهجای روشهای تدریس فعال، مشارکتی و مبتنی بر خلاقیت"، در بعد عمل حرفه ای "پرهیز از ایجاد موقعیتهای نقدکننده" و " تمایل به ایجاد فضای الزام و اجبار در کلاس به جای آزادی و انتخاب "، و در بعد تعهد حرفه ای "پوشاندن و مخفی نگه داشتن ضعف های آموزشی و ارائه آموزش نادرست به دانش آموزان " و " بیانگیزه کردن دانش آموزان به تحصیل" بوده اند
پاکزاد و رضوی - 1394 - در مقاله با عنوان " بررسی رابطه فشارزاهای سازمانی با رفتارهای ضد تولید با تاکید بر نقش تعدیل گری رفتار شهروندی سازمانی در شرکت توزیع نیروی برق استان گلستان"، به این نتیجه رسیدند که درشرکت توزیع برق استان گلستان بین فشارزاهای سازمانی با رفتارهای ضد تولید با تاکید بر نقش تعدیل گری رفتارشهروندی سازمانی رابطه مثبت ومعنی دار وجود دارد
همچنین نتایج حاصل از فرضیات فرعی نیز نشان داد بین مولفه های فشارزای های سازمانی - خط مشی های سازمانی، ساختار های سازمانی، فرایند سازمانی، تعارض نقش، گرانباری نقش ، روابط بین افراد - ، با رفتار های ضدتولید رابطه مثبت ومعنی دار وجود دارد وهمچنین رفتارهای شهروندی سازمانی بالا در کارکنان نقش تاثیرگذاری بیشتری ددر کاهش رفتارهای ضد تولید دارد.
شیخ الاسلامی و جعفر زاده - 1394 - در مقاله ای تحت عنوان " تاثیر جو اخلاقی و جو سازمانی منفی بر رفتار شهروندی سازمانی و رفتار ضد تولید" به این نتیجه رسیدند که جو اخلاقی بر رفتار شهروندی سازمانی تاثیر مثبت و با رفتار ضد تولید رابطه منفی دارد و همچنین جو سازمانی منفی بر رفتار شهروندی سازمانی تاثیر منفی و با رفتار ضد تولید رابطه مثبتی دارد .
گل پرور و قریشی - 1394 - در مقاله ای تحت عنوان " پیش بینی رفتارهای مدنی و رفتارهای انحرافی از طریق مولفه های مدیریت برداشت" به این نتیجه رسیدند که مدیریت برداشت و مولفه های آن از عوامل مهم در پیش بینی رفتارهای مدنی و رفتارهای انحرافی هستند؟
