بخشی از مقاله
چکیده:
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین احساس انسجام، انعطاف پذیری کنشی و سخت کوشی روانشناختی با بهزیستی روانشناختی کارکنان بیمارستان امام علی شهرستان اندیمشک بود. در این پژوهش 250 نفر از کارکنان مرد و زن با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب شدند. طرح پژوهش از نوع همبستگی بود. ابزارهای مورد استفاده شامل پرسشنامه های بهزیستی روانشناختی - ریف - ، احساس انسجام - فلسنبرگ - ، انعطاف پذیری کنشی - کانر و دیوید سون - و مقیاس سخت کوشی بودند.
نتایج تجزیه و تحلیل داده ها با روش رگرسیون چند متغیره در سطح معناداری0/05 نشان داد که بین احساس انسجام، انعطاف پذیری کنشی و سخت کوشی روانشناختی با بهزیستی روانشناختی ارتباط معنادار چندگانه وجود دارد.همچنین یافته ها نشان داد که متغیرهای سخت کوشی روانشناختی، احساس انسجام و انعطاف پذیری کنشی به ترتیب بهترین پیش بینی کننده ها برای بهزیستی روانشناختی می باشند.
مقدمه
قرن هاست که چیستی زندگی خوب، اندیشمندان را به خود مشغول داشتهاست. آنها بر ملاک هایی، چون دوست داشتن دیگران و لذت بردن به عنوان ویژگی های یک زندگی خوب متمرکز شده اند. اندیشه دیگری که درباره زندگی خوب وجود دارد، عبارت است از اینکه افراد خودشان احساس کنند که زندگی خوبی دارند. این تعریف ذهنی از کیفیت زندگی، این حق را به هر فردی می دهد که تصمیم بگیرد زندگی اش ارزنده است یا خیر. این رویکرد به تعریف زندگی خوب، چیزی است که » بهزیستی روانشناختی« 3 و گاهی در اصطلاح محاوره ای» شادی« نامیده شده است.
منظور از بهزیستی سلامت جسمانی و احساس ادراکی است که فرد از سلامت خود یا سلامت روانشناختی4 دارد. به عبارت دقیق تر، بهزیستی عبارت است از مفهومی مرکب از احساس شادی و رضایت از زندگی - آقابابایی و فراهانی،. - 1390 افراد هنگامی که سطح بالایی از بهزیستی روانشناختی را تجربه می کنند که هیجان های مثبت زیاد و هیجان های منفی کمی را تجربه می کنند، هنگامی که درگیر فعالیت های جالب شوند، هنگامی که لذت های زیاد و رنج اندکی را تجربه کنند و هنگامی که از زندگیشان راضی باشند.
براین اساس، بهزیستی روانشناختی مفهوم گسترده ای است که شامل تجربه کردن هیجان های دلپذیر، سطح پایین خلق منفی و رضایت زندگی بالاست. البته سلامت روانی و زندگی ارزشمند ویژگی های دیگری نیز دارند، اما حوزه ی بهزیستی روانشناختی برای ارزیابی خود افراد از زندگی شان تمرکز می کند.به طور خلاصه ، بهزیستی روانشناختی دو مولفه عاطفی - 5 هیجانی - و شناختی6 دارد. مولفه عاطفی یا هیجانی عبارت است از تعادل عاطفه مثبت و عاطفه منفی. مولفه های شناختی نیز عبارت است از ارزیابی فرد در مورد رضایت از زندگی. مردم همه فرهنگ ها، بهزیستی روانشناختی را مهم ترین عنصر زندگی شان گزارش می کنند و از همین روست که روانشناسان می کوشند تا عامل های پرورش سطوح بالاتر بهزیستی را شناسایی کنند.
افزایش بهزیستی روانشناختی از این جهت مهم است که افراد شاد، ویژگی های پسندیده دیگری را نیز نشان می دهند - کنر، 2010، به نقل از میری و اصلانی،. - 1393 مفهوم حس انسجام7 در سالهای اخیر توجه فزاینده ای را به عنوان یک مدل سلامتی زا به خود جلب کرده است. حس انسجام توسط آرون آنتونوسکی8 مطرح شد. وی حس انسجام را به صورت یک جهت گیری شخصی به زندگی تعریف می کند. او بر این باور خود تأکید دارد که از طریق حس انسجام می توان توجیه کرد که چرا فردی می تواند حد بالایی از استرس را از سر بگذراند و سالم بماند.
بنابراین به اعتقاد او آزمون حس انسجام، کنترل بر استرس را ارزیابی می کند و این کنترل از طریق سه مفهوم اساسی، قابل درک بودن9، قابل مدیریت بودن10 و معنی دار بودن11 وقایع از نظر فرد، که جنبه روانی- اجتماعی دارند ممکن می شود. فلنسبورگ12 و همکاران معتقدند مفهوم حس انسجام در سالهای اخیر به درک بهتر ما از عناصر اجتماعی موثر بر سلامت و بیماری عمل کرده است - آقایوسفی، شریف،. - 1389
روانشناسان مثبت گرا مایلند به شادتر زیستن انسان ها کمک کنند دراین فرآیند آنها به بررسی اینکه ماهیت شادبودن چیست و چگونه نهادها و سازمانها می توانند به خرسندی و شادکامی افراد کمک کنند، می پردازند. آنها معتقدند که خرسندی از زندگی به دنبال یافتن چالش ها، انتخاب اهداف شخصی و ایجاد معنا در زندگی ایجاد می شود - کوک13، . - 2004 از این رو عواملی که سبب سازگاری هر چه بیشتر آدمی با نیازها و تهدیدهای زندگی می گردد بنیادی ترین سازه های این رویکرد می باشند.
در این میان انعطاف پذیری کنشی جایگاه ویژه ای در حوزه های روانشناسی تحول، روانشناسی خانواده و بهداشت روانی 14یافته است.فردی که دارای انعطاف پذیری کنشی است چاره ساز و انعطاف پذیر بوده، مطابق تغییرات محیطی خود را وفق می دهد و بعد از برطرف شدن عوامل فشارزا به سرعت به حالت بهبود باز می گردد.افرادی که در انتهای سطح پایین انعطاف پذیری کنشی هستند به مقدار ناچیزی خودشان را به موقعیت های جدید وفق می دهند.
آنها به کندی از موقعیت های فشار زا به حالت طبیعی بهبود می یابند - سیبرت15،. - 2007 کانر و دیویدسون - 2003 - 16 بعضی مولفه های انعطاف پذیری کنشی را شامل شایستگی، استحکام شخصی، تحمل عواطف منفی، مهارگری - توانایی فرد در مهار مدیریت شرایط - و معنویت می داند. انعطاف پذیری کنشی را یک فرآیند توانایی یا پیامد سازگاری موفقیت آمیز با شرایط تهدید کننده تعریف نموده اند به بیان دیگر انعطاف پذیری کنشی سازگاری مثبت در واکنش به شرایط ناگوار است - سامانی، جوکار و صحراگرد، . - 1386
یکی دیگر از مولفه هایی که می تواند بر احساس بهزیستی و سلامت جسمانی و روانی فرد موثر باشد ویژگی شخصیتی سرسختی17 است. کوباسا - 18 - 1977 سرسختی را به عنوان بخشی از مشخصه های شخصیتی می داند که به عنوان یک منبع مقاومت در مواجهه با حوادث تنیدگی زای زندگی عمل می کند.کوباسا سخت کوشی19 را به عنوان سازه ای متشکل از سه مولفه به هم وابسته شامل تعهد 20، کنترل21 و مبارزه طلبی 22 معرفی می کند.
این سازه هنگام مواجهه فرد با شرایط و حوادث استرس زا و برداشت های او برای سازش بهتر تأثیر می گذارند. مولفه تعهد با باور فرد نسبت به اهمیت ارزش و معناداری فعالیت ها و امور زندگی اطلاق می شود. مولفه کنترل تعیین کننده این باور است که تغییرات زندگی قابل پیشبینی و کنترل پذیر هستند و مولفه مبارزه طلبی بیان کننده این باور است که تغییرات زندگی واقعیتهای معمول هستند و به منزله موقعیتها و آوردگاه-هایی برای مبارزه تلقی میشوند نه تهدید - کوباسا1979،مدی23 و همکاران . - 2002 مداح کرانی ، الهی و فتحی آشتیانی - - 1393 در پژوهش ، » تبیین بهزیستی روانشناختی بر اساس سازه های معنویت و تاب آوری در دانشجویان .« به این نتیجه دست یافتند که متغیر تاب آوری و تجارب معنوی پیش بینی کننده بهزیستی روانشناختی می باشند.
سلیمانی و حبیبی - - 1393 در تحقیق خود با عنوان » ارتباط تنظیم هیجانی و تاب آوری با بهزیستی روانشناختی در دانش آموزان « به این نتیجه دست یافتند که تنظیم هیجان و تاب آوری با بهزیستی روانشناختی رابطه مثبت و معنادار دارند بدین معنی که با افزایش تاب آوری و تنظیم هیجان ، بهزیستی روانشناختی نیز افزایش می یابد. سوری ، حجازی و سوری نژاد - - 1393 در پژوهش با عنوان » رابطه تاب آوری و بهزیستی روانشناختی با نقش واسطه ای خوش بینی « که به منظور پیش بینی بهزیستی روانشناختی از طریق تاب آوری انجام دادند به این نتیجه رسیدند که تاب آوری توان پیش بینی بهزیستی روانشناختی را دارد.
نجد، مصاحبی و حمید آتش پور - - 1392 پژوهشی با عنوان » پیش بینی بهزیستی روانشناختی از طریق مولفه های خود کارآمدی ، سرسختی روانشناختی و حمایت اجتماعی ادراک شده « انجام دادند. نتایج پژوهش نشان داد که بین خود کارآمدی، سرسختی روانشناختی و حمایت اجتماعی ادراک شده با بهزیستی روانشناختی رابطه مثبت معنا دار وجود دارد و متغیرهای پیش بین قادرند تغیرات بهزیستی روانشناختی دانش آموزان پسر را پیش بینی کنند، بر اساس این داده ها افرادی که خود کارآمدی ، سرسختی روانشناختی و حمایت ادراک شده بالایی دارند از بهزیستی روانشناختی بالایی برخوردارند.
دهقانی نیشابوری و مقصودی - - 1392 در پژوهش خود با عنوان » نقش تاب آوری و سرسختی روانشناختی در بهزیستی روانشناختی مادران کودکان مبتلا به سرطان به این نتیجه دست یافتند که بین تاب آوری و سرسختی روانشناختی با بهزیستی روانشناختی مادران کودکان مبتلا به سرطان رابطه معناداری وجود دارد و ما از طریق تاب آوری و سرسختی روانشناختی می توانیم بهزیستی روانشناختی آن ها را پیش بینی کنیم.
مؤمنی و همکاران - - 1392 در پژوهش با عنوان » نقش ویژگی های شخصیتی و تاب آوری در پیش بینی بهزیستی روانشناختی پرستاران « به این نتیجه دست یافتند که ویژگی های شخصیتی قادر به پیش بینی مؤلفه های بهزیستی روانشناختی به صورت معنادار هستند از بین این مؤلفه های شخصیتی انعطاف پذیری و مسوولیت پذیری بیشترین ارتباط مثبت را با بهزیستی روانشناختی دارند. می توان گفت افرادی که از انعطاف پذیری بالا برخوردارند راحت تر با موقعیت های استرس زا و اضطراب آمیز و موقعیت هایی که بهزیستی روانشناختی افراد را به خطر می اندازند کنار می آیند. آقا یوسفی و شریف - - 1389 در پژوهشی با عنوان » بررسی همبستگی بین بهزیستی روانی و حس انسجام در دانشجویان دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز « به این نتیجه دست یافتند که بهزیستی روانی می تواند واریانس حس انسجام دانشجویان را به طور معنی دار تفسیر کند.
