بخشی از مقاله
چکیده
سرمایه گذاری در بخش های مختلف اقتصادی، یکی از عوامل تأثیرگذار بر رشد اقتصادی است، و با توجه به این که بخش مسکن یکی از مهم ترین بخش های اقتصادی در ایران است، و بر سایر بخش های اقتصادی تاثیر می گذارد بنابراین نوسانات در این بخش رشد اقتصادی را تحت تاثیر قرار خواهد داد، لذا بررسی سرمایه گذاری در بخش مسکن ایران و میزان تاثیرگذاری آن بر تولید ناخالص داخلی و مقایسه آن با سایر بخش ها دارای اهمیت خاصی است. در این تحقیق، رابطه علیت سرمایه گذاری مسکن با تولید ناخالص داخلی - - GDP بررسی شده است؛ هرچند ممکن است گفته شود که این مورد جز حقایق آشکار شده است و نیازی به تحقیق ندارد ولی ضروری است که با دلیل پذیرفته شود . بدین منظور با جمع آوری داده های سالانه طی سالهای 1350 تا 1393 و با بهره گیری از الگوی اقتصادسنجی خود رگرسیون با وقفه گسترده و الگوی تصحیح خطا به کمک نرم افزار EVIEWS 9 ، به تخمین مدل و تفسیر نتایج پرداخته شده است .براساس نتایج این پژوهش، مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر رشد اقتصادی در ایران در کوتاه مدت به ترتیب رشد اقتصادی در دوره قبل و نیروی کار در یک دوره قبل، مخارج دولت، سرمایه گذاری غیرمسکونی و سرمایه گذاری مسکونی بوده است، درحالی که مهم ترین متغیرهای تأثیرگذار بر رشد اقتصادی در بلندمدت: نیروی کار، مخارج دولت، سرمایه گذاری غیرمسکونی و سرمایه گذاری مسکونی بوده است. هم چنین نتایج حاکی از آن است در بلندمدت سرمایه گذاری مسکن تأثیر بیشتری نسبت به کوتاه مدت بر روی رشد اقتصادی داشته است.
مقدمه
مسکن یکی از مهم ترین بخش های اقتصادی است که می تواند به عنوان ابزار سیاستی تأثیرگذار و محرک رشد اقتصادی مورد توجه قرار گیرد. سرمایه گذاری در این بخش به طور مستقیم از طریق افزایش اشتغال و به طور غیر مستقیم از طریق تأثیر سیکلی و همچنین از طریق نفوذ قیمت ها در مصرف خانوار، رشد اقتصادی را متأثر می سازد. از آنجا که سرمایه گذاری در بخش مسکن می تواند اشتغال و تقاضای کل را افزایش دهد؛ بنابراین بر اساس نظریه کینزی افزایش در تقاضای کل به بهبود و رشد اقتصادی کمک می کند. هم چنین، طبق نظریه نئوکلاسیک سرمایه گذاری و پس انداز، رشد اقتصادی را از طریق بالا بردن بهره وری، افزایش می-دهد. سرمایه گذاری در بخش مسکن تابعی ازتقاضاست، لذا در کوتاه مدت با تغییر متغیرهای کلان اقتصادی مانند کاهش نرخ بهره که باعث انتقال منحنی تقاضا به سمت بالا می شود؛ در نتیجه، در مرحله نخست موجب افزایش قیمت ها شده که به نوبه خود باعث افزایش سود آوری سرمایه و سطح سرمایه گذاری می گردد. در نهایت، افزایش سرمایه گذاری به افزایش سطح تولید و اشتغال منجر می شود. لذا می توان بیان نمود، افزایش اشتغال به معنی افزاش تقاضای کل و در نتیجه افزایش در رشد اقتصادی است - . - Hanna Holm, 2006 ساخت و ساز در بخش مسکن دارای توان بالقوهای است که میتواند تولید داخلی را تقویت نموده و رشد اقتصادی را تشویق نماید، زیرا این بخش کاربر بوده و ضمن اتکای گسترده بر نهادههای داخلی، تقاضای وسیع برای طیف گستردهای از کالاها و خدمات، از طریق حلقههای پسین و پیشین ایجاد مینماید. سرمایهگذاری در این بخش همچنین می-تواند توسعه نهادهای مالی را به دنبال داشته باشد که ضمن تجهیز و جذب پس اندازهای داخلی از نظر اقتصادی نوعی سرمایه-گذاری کار آمد بشمار میروند. از این رو بهبود مسکن، بهرهوری اقتصادی را به ویژه برای اقشار کم درآمد، تشویق میکند - زبیری آرمان،. - 1383 بنابراین برای دستیابی به رشد اقتصادی بالا، خروج از بحرانهای اقتصادی و رسیدن به رشد باثبات بلندمدت اقتصادی، سرمایهگذاری در بخش مسکن میتواند به عنوان ابزار سیاستی مناسب مورد استفاده قرار گیرد.
سرمایهگذاری یکی از مهمترین اجزای تقاضای کل است. در متون اقتصاد کلان سرمایهگذاری عبارت است از: مخارج نهایی در اقتصاد که به حفظ تداوم، و افزایش ظرفیت تولید کالاها و خدمات می انجامد. هم چنین سرمایهگذاری شامل سه جزء مهم به شرح زیر است: -1 سرمایهگذاری در تجهیزات و ماشینآلات -2 سرمایهگذاری در ساختمان - شامل ساختمانهای مسکونی و غیر مسکونی - -3 سرمایهگذاری در موجودی انبار - تیمور رحمانی، . - 1383 سرمایهگذاری یکی از مولفههای هزینه کل در اقتصاد است. این هزینه، کل سطح تقاضا را در اقتصاد منعکس میکند. برخلاف دیگر هزینهها مثل هزینه خصوصی، هزینههای سرمایه به طور مضاعف دارای اهمیت هستند. به عبارت دیگر سرمایهگذاری یک عامل کلیدی در روند رشد اقتصادی است که موجب افزایش تولید ملی میشود - احد،. - 1387 با توجه به اینکه بخش مسکن یکی از مهم ترین بخشهای اقتصادی ایران است و نوسانات ادواری مسکن در ایران طی دو دههی اخیر، یکی از چالشهای اساسی بازار مسکن و اقتصاد بوده است، به طوری که تکانه های وارد شده به این بخش میتواند سبب ایجاد دورههای رکود و رونق شود، اقتصاددانان سیاستگذاران و عموم مردم همواره خواستار یافتن علل، زمان، ابعاد و شدت وقوع نوسانات اقتصاد در بخشهایمختلف خصوصاَ بخش مسکن میباشند. با تلاش اقتصاددانان در راستای تحقق این اهداف و با به کارگیری روشهای مختلف تا حدودی امکان شناسایی و پیشبینی دوره های رونق و رکود اقتصادی و به تبع آن ارائه راهکارهایی جهت برقراری ثبات فراهم شده است. بخش مسکن طی سالهای اخیر نوسانات زیادی داشته و به دلایل مختلف از جمله عدم سودآوری بخشهای اقتصادی با هجوم ناگهانی سرمایه مواجه شده است.
رشد اقتصادی به عنوان یکی از اهداف مهم در کشورهای در حال توسعه از اهمیت وبژهای برخوردار بوده لذا حجم قابل توجهی از سیاستهای کلان اقتصادی در این کشورها تحت تاثیر این امر واقع شده است و اکثر سیاستها با هدف تقویت رشد اقتصادی طرحریزی میشوند. با توجه به اینکه یکی از عوامل تاثیرگذار بر این متغیر، سرمایهگذاری بوده و یکی از بخشهای تاثیرگذار در سرمایهگذاری کل، سرمایهگذاری در بخش ساختمان است بنابراین با افزایش سرمایهگذاری در بخش ساختمان سرمایهگذاری کل افزایش یافته و به تبع آن رشد اقتصادی افزایش مییابد. آمار و ارقام گویای این واقعیت است که در اقتصاد ایران و در سه دهه اخیر به طور متوسط حدود 25 درصد از کل سرمایه-گذاریها در این بخش انجام شده است. این مهم نشان دهنده اهمیت بسیار زیاد بخش ساختمان در رشد تولید و اشتغال و شاخصهای اقتصادی است. لذا نوسانهای بخش ساختمان میتواند کل اقتصاد را تحت تاثیر قرار دهد - عسگری و چگنی، . - 1386 از طرف دیگر تامین مسکن نیز یکی از موضوعهای اصلی در رفاه افراد یک جامعه است که دولت توجه ویژهای به این بخش دارد به طوری که تامین مسکن افراد کم درآمد نقش بارزی در تامین عدالت در جامعه ایفا میکند. بنابراین، نوسانهای تولید ناخالص داخلی1 می تواند بر سرمایهگذاری ساختمان یا حتی سرمایهگذاری درسایر بخشهای اقتصادی تاثیر بگذارد. بایستی توجه داشت که اعمال هر نوع سیاستی بدون در نظر گرفتن نوسانات درون بخشی با شکست مواجه خواهد شد، لذا اهمیت این بخش جهت ایجاد ثبات در اقتصاد بیش از همیشه مطرح است . متغیر های عمده اقتصاد کلان نظیر تورم، رشد اقتصادی، بیکاری و . . . همگی دارای حرکت های ادواری هستند، بنابراین بررسی شوک های اقتصادی به عنوان عوامل ایجاد کننده شوک ها می تواند درک مناسب تری از ارتباط موجود بین متغیر های اقتصاد کلان ارائه دهد .
پیشینه تحقیق
-اکبریان - - 1389 در پایاننامه خود به بررسی اثر سرمایهگذاری مسکونی بر رشد اقتصادی پرداخته است بطوری که تمرکز اصلی آن بر بعد تقاضا معطوف بوده و تلاش شده است تا تمامی محورهای مورد مطالعه در این زمینه و اثرات عوامل مختلف جمعبندی و به طور همزمان مورد مطالعه قرار گیرد. اکبریان در کنار بررسی ارتباط بین سرمایهگذاری مسکونی و رشد اقتصادی، از مدل نظری و تجربی استفاده کرده است تا منابع رشد، میزان و کانالهایی اثرگذاری را مورد بررسی قرار دهد. برای این منظور از روش خود توضیح برداری با وقفههای گسترده - - ARDL و از داده های فصلی 1371 تا 1385 استفاده کرده است. مدل تصحیح خطا و علیت گرنجر نیز برای بررسی رابطه علیت بین متغیرها بکار رفته است. طبق نتایجی که بعد از برآورد مدل گرفته شده است، رابطه مثبت و معنیداری بین رشد اقتصادی و سرمایهگذاری مسکونی و غیرمسکونی در ایران وجود دارد.براساس مدل کوتاه مدت و بلندمدت، کشش رشد اقتصادی به ترتیب نسبت به سرمایهگذاری غیرمسکونی، نیروی کار، سرمایهگذاری مسکونی و مخارج دولت از بالاترین کمیت برخوردار میباشد. براساس آزمون والد برای تشخیص وجود رابطه این نتیجه حاصل میشود که علیت از سرمایهگذاری مسکونی بر رشد اقتصادی وجود دارد. همچنین نتایج حاصل از روابط بلندمدت نشان میدهد در بلند مدت سرمایهگذاری مسکونی تاثیر مثبت بر رشد اقتصادی دارد.
-مجدزاده طباطبایی و طاهری فرد - - 1382، استفاده از روش همگرایی بلندمدت و مدل تصحیح خطا طی سالهای 1375-38 برای اقتصاد در ایران به بررسی تاثیر سرمایهگذاری بخش خصوصی و دولتی بر رشد اقتصادی پرداختهاند. این تحقیق نشان میدهد که فرضیه کاراتر بودن سرمایهگذاری بخش خصوصی نسبت به بخش دولتی در کوتاه مدت رد نمیشود، در حالی که این فرضیه در بلندمدت قابل اثبات نمی باشد.
-ارشدی - - 1377 با استفاده از آمار سالهای 1376-1338 و تفکیک سرمایهگذاری خصوصی و دولتی، به بررسی اثر سرمایهگذاری بر رشد اقتصادی در ایران پرداخته است. وی در تحقیق خود از یک الگوی رشد نئوکلاسیک استفاده و ضرایب الگو را به کمک روش برآورد اگر حداقل مربعات معمولی برآورد نموده است. نتایج نشان میدهد که اثر سرمایهگذاری بخش خصوصی بر رشد اقتصادی بیشتر از سرمایهگذاری بخش دولتی می باشد.
-عراقی و موسوی - - 1376 با بکارگیری دادههای مقطعی زمانی مربوط به سالهای 70-73 استانهای کشور، سرمایهگذاری در بخش مسکن از جانب عرضه را بررسی کردهاند در روش عرضه سرمایهگذاری مسکن، محدودیتها و عوامل موثر بر سرمایهگذاری مسکن بیشتر از زاویه عوامل تولیدی مثل زمین، سرمایه و مصالح ساختمانی بررسی میشود. برآورد الگو از روش معادلات همزمان
